ئاوێنەی عیراق
بەشداریی لە حوكمڕانی
بە وتەی شەیال»چوارچێوەی هاوئاهەنگی، هەموو توانایەكی دەخاتەگەڕ، تا بمێنێتەوە و بەشداریی بكات لە دەسەڵاتدا، سور و پێداگرە لەسەر هەڵوێستی خۆی بۆ بەشداریی لە حوكمڕانیدا، وێڕای هەموو ئەمانە، ئەوەی ئێستا لە وڵاتدا روودەدات، كارێكی نادەستورییە، واتا لەگەڕخستنی دانیشتنەكانی پەرلەمان و رێگرتن لە تەواونەبوونی رێژەی یاسایی ئامادەبوان بۆ سازدانی دانیشتنی تایبەت بە تێپەڕاندنی كاندیدی سەرۆكایەتی كۆمار، چارەسەریش بۆ كێشەكە خۆی لەوەدا دەبینێتەوە كە دەبێت، یان بە رێكەوتنی نێوانیان بێت بۆ تێپەڕاندنی كاندیدی سەرۆك كۆمار، تا كاروبارەكان روو لە كرانەوە بكەن، یان دەستور هەموار بكرێت و ئەو ماددەیەی هەڵبگیرێت كە بۆتە هۆی لەگەڕخستنی پرۆسەی سیاسی».
لەبەریەكهەڵوەشانی ئەتینی
دكتۆر هەیسەم نەعمان هیتی، مامۆستای پەیوەندییە نێوندەوڵەتییەكان لە واشنتۆن لای خۆیەوە دەڵێت»واقیعی سیاسی عیراق لەنێو سێ پێكهاتە سەرەكییەكەدا (شیعە و سوننە و كورد)، گەیشتۆتە قۆناغێك كە دەبینین داڕمانی سوننە و جەنگی داعش بووە مایەی نائامادەیی تەواوی هەموو هێزەكانی پێشوو و كەسێتییەكانیان، كەسێتییە نوێیەكان دەركەوتن (حەلبوسی)، تا رۆڵی یەكەم لە گۆڕەپانی سیاسیدا ببینن، ئەمەش جێگۆڕكێیە ئیتر گەر بە رێژەیەكی كەمیش بێت»، سەبارەت بە ماڵی شیعە هیتی پێیوایە»دابەشبونێكی زۆر هەیە كە هیچی وای لە دابەشبوون و پەرتبوونی پێشووی سوننە كەمتر نییە،بەو پێیەی لەئێستادا مەودای جیاوازییە گەورە و ریشەییەكە دەبینین لەنێوان چوارچێوەی هاوئاهەنگی و رەوتی سەدر، سەبارەت بە چەمكی پرۆسەی سیاسی و ئەستەمبوونی بەستنی هاوپەیمانی لەنێوانیان بۆ قۆناغی داهاتوو».
ماڵی كورد
ئەوەی پەیوەندی بە ماڵی كوردەوە هەیە، هیتی پێیوایە»دابەشبوون و پەرتبوونی كوردیش جیاوازیی نییە لەگەڵ ئەو پەرتبوون و دابەشبوونەی لە نێو ماڵی شیعەدا هەیە، بەو شێوەیە وڵات لەئێستادا كەوتۆتە بەردەم لەبەریەكهەڵوەشانێكی سیاسی لەو هێڵە سەرەكییەی كە لە ساڵی 2003وە تائێستا پرۆسەی سیاسی پێكهێناوە، بەو پێیەی حكومەتی تەوافوق كە هەندێك بانگەشەی بۆ دەكەن، لەئێستادا بۆتە پرسێكی ئەستەم، گەر بێتەئاراش مانەوەی زۆر نابێت، چونكە جیاوازییەكان لەنێوان دوو بەرەكەدا فراوانە و برینەكان لەنێوان هێزە سیاسییەكاندا قوڵبوونەتەوە».
گۆڕانكاریی هەرەمی
بە بۆچوونی هیتی»گۆڕانكاریی هەیە لە هەرەمی سیستمی سیاسی كە بۆتە مایەی وەلاوەنانی ماوە دەستورییەكان، ئەمەش كاریگەریی لەسەر واقیعی سیاسی و جەماوەریی دروستكردووە، لە كۆتاییشدا دەبێتە مایەی وەرچەرخانێكی دیاریكراو، بەڵام ئەوەی گومانی تێدا نییە، چوار ساڵی داهاتوو قورس دەبێت بۆ وڵات، چونكە گۆڕانكارییە نوێیەكە كە روودەدەن، لە روخسارەكاندا دەبن، نەك لە هەرەمدا».
پێداگریی لەسەر هەڵوێستەكان
تائێستا (كاتی ئامادەكردنی ئەم نوسینە)، رەوتی سەدر پێداگرە لەسەر هەڵوێستی خۆی بۆ پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە و دەڵێت، چەقبەستن باشترە لە تەوافوق، لەبەرامبەردا چوارچێوەی هاوئاهەنگیش رەتیدەكاتەوە سازش لەسەر پێكهێنانی گەورەترین فراكسیۆن بكات، بۆ زامنكردنی مافی پێكهاتەی شیعە و پاشان هەنگاونان بەرەو پێكهێنانی حكومەتێك كە بتوانێت، ئاسایش و سەقامگیریی بپارێزێت و خزمەتگوزارییەكان پێشكەش بە هاووڵاتیان بكات.
هاوپەیمانی سێقۆڵی بەرەو هەڵوەشاندنەوە دەچێت
چوارچێوەی هاوئاهەنگی، ئاماژە بە لەبەریەكهەڵوەشانەنەوەی هاوپەیمانی سێقۆڵی دەكات و دەستپێكی ئەو لەبەریەكهەڵوەشانەوەیەش لە ناكۆكییەكانی نێوان سەرۆكی پەرلەمان و جێگرەكەیدا دەبینێتەوە، پێكهێنانی حكومەتیش بەبێ چوارچێوەی هەماهەنگی بە بۆچوونی ئەوان «وڵات بەرەو هەڵدێرێكی مەترسیدار دەبات».
جەبار مەعموری سەركردە لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندبوو»هاوپەیمانی سێقۆڵی لە پێكهاتنیدا پشتی بە بەرژەوەندییە كاتییەكان بەست، بۆیە پێشبینیمان كرد لە هەر ساتێكدا بێت دابڕوخێت».
بە وتەی مەعموری »دەستەواژەكانی هەڵوەشانەوەی هاوپەیمانی سێقۆڵی لە ناكۆكی و ململانێی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان لەنێوان سەرۆكی پەرلەمان و جێگری یەكەمی دەردەكەوێت، بەپێچەوانەوە چوارچێوەی هاوئاهەنگی كە فراكسیۆنە گەورە یەكگرتووەكەیە و ناكرێت بەبێ ئەو حكومەت پێكبهێنرێت».
مەعموری پێیوایە»پێكهێنانی حكومەت بەبێ چوارچێوەی هاوئاهەنگی، واتای ئەوەیە وڵات بەرەو هەڵدێرێكی مەترسیدار دەبرێت».
هەر لەو چوارچێوەیەداسەركردەیەكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا پێیوایە، ناكۆكییەكانی نێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان و حاكم زاملی جێگری، سەرەتایەكە بۆ لەبەریەكهەڵوەشانەوەی هاوپەیمانی سێقۆڵی، ئاماژەی بە بوونی نەفەسی خۆبەزلزانی كرد لای سەدرییەكان كە بە بۆچوونی ئەو، دەگاتە سێ سەرۆكایەتییەكە و پێشتر چوارچێوەی هاوئاهەنگی لێی ترساوە.
جاسم بەیاتی، سەركردە لە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندبوو»ئەو ناكۆكییەی لەنێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان و حاكم زاملی جێگری یەكەمی رویدا، ئەوەمان بۆ دەردەخات كە سەدرییەكان دەیانەوێت دەست بەسەر سەرۆكایەتی پەرلەمان و لیژنە پەرلەمانییەكاندا بگرن، پاشان سەرۆكی پەرلەمان لە بینینی رۆڵی راستەقینەی خۆی لە بەڕێوەبردنی پەرلەمان بەو شێوەیەی لە دەستور و پرۆكرامی ناوخۆی پەرلەماندا هاتووە، دووربخەنەوە».
بە وتەی بەیاتی»ناكۆكییەكەی نێوان حەلبوسی و زاملی، دەریدەخات گونجان لەنێوان لایەنەكانی نێو هاوپەیمانی سێقۆڵی نییە و بەریەككەوتنەكانیان لە كۆتاییدا دەبێتە مایەی لەبەریەكهەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانییەكەیان».
