رەنگە بڵێم ماوەیەكی زۆرە هەمیشە لەخەیاڵمدا بوو كە بۆچی ڕووداوە تاڵەكانی عیراقی خوێن و ئاگر لێوان لێوە لە سڕینەوە و قڕكردن و جینۆساید، ئەگەر دوێنێ وابێت ئەمڕۆش و سبەینێش هەروایە و بەردەوامە، ئەو نهێنیە چییە ئەم عیراقە لە هەموو سەردەمێكدا وایە، مێژووی 100 ساڵی رابردوو گەواهیدەرە بۆ ئەو راستییەی كە عیراق، پێناچێت لە ئایندەی نزیکدا ئەو عیراقە بێت كە خواستی لەسەرە، بەڵكو مۆزایكی پێكهاتەی هاووڵاتییەکانی ئەوەمان پێدەڵێت كە ئەگەری نییە سەقامگیریی و ئارامی بەخۆیەوە ببینێت.
لێرەدا ئاوڕێك لەتراژیدیای مەرگی ئەو 10 مانگە دەدەینەوە كە دوای كودەتایەك لەبری گێڕانەوەی خۆشبەختی، خوێن و فرمێسك دەبێتە هەوێنی درێژەپێدانی ئەو سیاسەتە. حزبی بەعس لە بیروباوەڕ و ئەندێشەی شۆڤێنی، بەڕقوقینەوە رووبەڕووی هەموو بیروباوەڕێكی جیاواز لەخۆی وەستایەوە، لە هەناوی چەند رووداوێکی تەمومژیاویدا كۆتایی و ناوەڕاستی سەدەی بیستەم سەریهەڵدا، هەر لە سەرەتاوە كەوتنە پەلامارو كوشتن و بڕین و لەناوبردن و سڕینەوەی ئەوانی تر و دژایەتیكردنی بیری ئازاد و لەناویشیاندا بەربەرەكانێی نەتەوەی كورد لەسەر خاکی خۆی، بەجۆرێك كە هەر لاپەڕەیەكی جیاجیای ئەو مێژووە خوێناوییە هەڵبدەینەوە، پڕی تراژیدیا و كێشمەكێشە.
ئاڵۆزیی بابەتەكان و مێژووە مەرگهێنەرەكەی تابلۆیەكی زۆر ناخۆش و سیاسەتێكی شەڕەنگێزانەی بەردەوام و هەمیشەییە، بەجۆرێكە ئێستاش پێوەی دەناڵێنین و دوورنیە تا ماوەیەكی درێژ هەر لەنێو ئەو بازنە مەترسیدارەدا بێین و بچین كە كەنگێ ئاگر و خوێن لەم وڵاتەدا دەوستێ و كەی ئەو خوێنە وشك دەبێتەوە؟
دۆسێ
ئەسعەد جەباری
(ئاگرو خوێن..تاوانەكانی حەرەس قەومی)، تایتڵی ئەو کتێبە نوێیەیە کە یەكێتیی نووسەرانی جینۆسایدی كوردستان بە ژمارە (1) بڵاویکردۆتەوە، کە «مەلا شاخی» نووسیوێتی.
لە دەستپێكی هەڵدانەوەی كتێبەكەدا پێشەكییەك بە قەڵەمی سالار مەحمود سەرۆكی رێكخراوی یەكێتی نووسەرانی جینۆسایدی كوردستان نووسراوە و بەكورتی تیشكی خستۆتە سەر كۆی هەموو بەرهەمەكە.
ئەم كتێبە خۆی لە نووسینەوەی 10 بەشی جیاجیا دەدات، کە بەپێی مێژووی رووداوەكانی سەرهەڵدانی حەرەس قەومی لەڕۆژی كودەتاکەی 8 ی شوباتی 1963 هەتا مانگی تشرینی دووەمی هەمان ساڵ دەبینێتەوە، كاتێک كە لە خوێندنەوەی ئەم كتێبە بوومەوە، ئاستی دڕندەیی حزبی بەعس و نەوەی یەكەمی كودەتاكەم بۆ دەركەوت كە چۆن مامەڵەیان لەگەڵ ئەو بارودۆخە نوێیەدا كردووە كە خۆی لە بنەڕەتدا لەدوای كودەتای یەكەمی تەمموزی 1958 بۆ رووخاندنی رژێمی پاشایەتی هاتۆتە ئاراوە و دوو كودەتای خوێناوی و پڕ لە كارەسات یەخەی عیراقی گرتووە بەو ئامانجەی كە گوایە بەرەو باشتر هەنگاو بنێت، بەڵام هەردوو كودەتای تەمووزی 1958 و شوباتی1963 هیچ كامێكیان گۆڕانكاریی ریشەیی و بەختەوەریی و ئازادییان بە عیراق نەبەخشی، جگە لەكوشتن و بڕین و خوێنڕشتن!، لەم کتێبەوە ئەو راستییە تاڵەمان بۆ دەردەكەوێت، خۆ ئەگەر «مەلا شاخی» نەباو ئاماژەی بۆ ئەو هەموو بابەتە نەكردایە، خوێنەری کورد کە زمانی دیکە نەزانێت لەكوێوە بزانێت ئەم وڵاتە هەر وڵاتی ئاگر و خوێن بووە.
بەشی یەكەم
لەم بەشەدا كودەتای دووەمی دووەمین كۆماری عیراق، هەمان دەستە و دایەرەی سەربازیی دەسەڵاتدارانی وڵات بوون، ئەوانەی كە هەر خۆیان دواتر وتیان بەعسییەكان لەساڵی 1963 بە شەمەندەنەفەری ئەمریكا هاتنە سەر حوكم، ئەم قسەیە ئەوەمان بۆ روون دەكاتەوە كە هەرچی شۆڕش و راپەڕینێك هەیە دوورنییە وابێت و دەستێكی دەرەكی لەپشتەوە نەبێت، ئەم راستیە دیسانەوە دووبارە دەبێتەوە لە2003 كاتێک سەرانی عیراقی نوێ بە دەبابەی ئەمریكا حوكمی 35 ساڵەی حزبی بەعسیان رووخاند، لە پرۆسەیەكی سەربازیدا.
هەر لە بەشی یەكەمدا ئاماژە بۆ ئەوە کراوە كە لە4/2/1963 تەنها چوار رۆژ پێش كودەتای یەکەمی بەعس باڵیۆزی بەریتانیا لە عیراق ئەحمەد حەسەن بەكر دەبینێت کە یەكێك بووە لە فەرماندە سەربازییەكان بە مەبەستی پرسوڕاكردن و دانانی پلانی ژێربەژێر بۆ سازدانی كودەتایەك بە ئامانجی رووخاندنی دەسەڵاتی عەبدولكەریم قاسم، ئەو كۆبوونەوەیە دەستپێك دەبێت بۆ خۆئامادەكردن بۆ كودەتاكە، پێشتر قاسم خەونی داگیركردنی كوێتی لە مێشكدا بوو، کە دوورنییە كوێت ناڕەزایی لەلای بەریتانییەکان دەربڕیبێت و ئەوانیش كەوتنبێتنە پلاندانان بۆ كودەتاکە بەڕابەرایەتی حزبی بەعس و قەومییەکان بە سەرکردایەتی بەکر و عارف وەک دوو هاوپەیمانی تاکتیکی قۆناغەکە.
کورد
كورد، پاش سەركەوتنی كودەتاكە بۆ رۆژی دووەم لە10/2/1963 وەفدێك دەنێرێتە بەغدا بە سەرۆكایەتی مام جەلال، سەیدا ساڵح یوسفی و لوقمان بارزانی، ئەوانیش لە بەغداوە پاش خولی یەکەمی گفتوگۆ، نامەیەك دەنێرنەوە بۆ كوردستان بۆ مەلا مستەفا بارزانی، تیایدا كەموكوڕییەكانی گفتۆگۆكە باس دەكەن، کە لەو كتێبەدا بە خەتی مام جەلال بڵاوكراوەتەوە، لەو گفتۆگۆیەدا بەپێی ئەو نامەیەبێت، كورد داوای مافی راستەقینەی خۆی كردووە، بەڵام كودەتاچییەكانی 1963 بە وەفدەكەیان وتووە داخوازییەكانتان زۆرە، هەر وەک ئامادەکارییش لەدوای تەنها دوو مانگ لەو گفتوگۆیە لە 6/6/1963 كەوتنە پەلاماردانی كوردستان و بە چەندین قۆناغ سیاسەتی زەوی سوتماك-یان كردە درووشمی خۆیان و زۆر دڕندانە كەوتنە لێدانی هەموو كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان.
دروستکردنی حەرەس قەومی
نووسەر ئاماژەی بۆ سێیەمین بەیاننامەی كودەتاچییەكان كردووە كە هەر لەڕۆژی 8ی شوبات بڵاویانكردۆتەوە سەبارەت بە دروستكردنی هێزێكی میلیشیایی چەكدار بۆ پاڵپشتیكردنی كودەتاكە و بەهێزكردنی پێگەی بەعس، لێرەوە دەرگا واڵا دەبێت بۆ ناسینی بەعس وەک خۆی.
لەچوارەمین بەیاننامەیاندا بەعسییەکان فەرماندەكانی حەرەس قەومی دەناسێنن و فەرمانیان بۆ دەردەكەن، بەوپێیە هەموو بەعسییەك حەرەس قەومی بووە.
تۆفیق حاجی ئەحمەد لە سەرانی بەعس دانرابوو بۆ سەرپەرشتیكردنی هەولێر و (تەها یاسین رەمەزان) دیاریكرابوو بۆ سەرپەرشتیكردنی كاروبارەكانی دەوروبەری هەولێر، لەڕۆژی 18/5/1963 كودەتاچییەكان یاسایەكیان بۆ بەڕەسمی ناساندنی حەرەس قەومی دەركرد بەژمارە (35) تا ئەو رۆژەی كە بەیەكجاریی حەرەس قەومی لەناو دەبرێن لە18/10/1963 و لەلایەن سوپای عیراقەوە بنبڕدەكرێن بە سەرپەرشتی (عەبدولسەلام عارف).
ئەم میلیشیایە لە دروستبوونیانەوە تا نەمانیان، سەدان هەزار تاوانی جیاجیا دژبە ئازادیخوازانی عیراق بەگشتی و كورد بەتایبەتی دەکەن.
بەعسییەکان لە بەیاننامەی ژمارە (15)دا بە رەسمی ئەنجومەنێكی حوكمڕانی دروست دەكەن بەناوی (مجلس قیادة الثورة)، ئیتر ئەم ئەنجومەنەی بەعس لە هەموو سەردەمانێكدا دەمێنێت تا رۆژی 9ی نیسانی 2003، ئەو ئەنجومەنە بە درێژایی ئەو مێژووە خاوەنی بڕیاری رەهاو كۆتایی بووە بۆ راپەڕاندنی هەموو ئەركێكی دەوڵەتداری.
سیاسەتێكی دڕندانەی بەعس ئەوەبوو كە سەركردە سەربازییەكانی خۆی بە (زەعیم) ناودەبرد، زەعیم پێ بەپێ پلەیەكی سەربازی باڵا بوو، دەدرا بە ئەفسەری گەورە، بەشێک لە فەرماندە سەربازییەکان ئەو پلەیەیان پێبەخشرا تا زیاتر دەستكراوەبن و توانای بڕیاری سەربەخۆی کوشتوبڕیان هەبێت.
هەر بەو بۆنەیەوە كەسێكی سەربازی دڕندەی شۆڤێنی بە پلەی عەقید بەناوی سدیق مستەفا ئەلنعێمی کە بە (زەعیم سدیق) ناسراوە دەنێرن بۆ شاری سلێمانی و دەوروبەری، ئەو سەرپەرشتیاری راستەوخۆی كۆمەڵكوژیی 9ی حوزەیرانی 1963ی حامییەی سلێمانی بوو، ناوبراو لەگەڵ چەندین ئەفسەری دیکەدا پلەی زەعیمیان واتە (عمید) یان پێبەخشرا لەپای دڵسۆزییان بۆ حەرەس قەومی و حزبی بەعس.
لاوازکردنی سوپای عیراقی
وەكو « مەلا شاخی» باسیكردووە حەرەس قەومی لە سەرەتادا بە پێنچ هەزار كەس مەزەندە دەکرا، بەڵام دواتر ژمارەیان بووەتە 34 هەزار كەس، ئەم ژمارە زۆر و زەوەندەی حەرەس قەومی، هێزی رەسمیی سوپای عیراق لاواز دەكات، هەتا ئەو رادەیەی كە سەنگیان نامێنێت وەك سوپایەكی نیزامی.
حەرەس قەومی ئەو سەردەمە پڕ چەك دەكرێن بە نوێترین چەك و جبەخانەی سەربازی، تانك و زریپۆش و تۆپ و چەكی قورس هەتا ئەو رادەیەی هێزی سەربازی ئاسمانیش دەخرێتە خزمەتیانەوە بۆ هەر پەلامارێک.
بەو شێوەیە حەرەس قەومی رۆژبەڕۆژ ئاستی دڕندەیی و سەربازی خۆیان بەهێزتر دەكرد شانبەشانی سوپای رەسمی وڵات بە هەردوولا هەر هێزێكی نیشتمانی و ئازادیخواز سەری هەڵبدابا، سەركوتیان دەكرد.
ململانێكانی نێوان سوپای رەسمی وڵات و حەرەس قەومییەکان تا دەهات زیاتر دەبوو، تا ئەو رۆژەی عەبدولسەلام عارف سەرۆكی ئەوکاتی عیراق مەترسی حەرەس قەومییەکان بەهەند وەردەگرێت و بەیەكجار تیرێكی هاویشت بۆ سەر دڵی حەرەس قەومی و حزبی بەعس و لە مانگی تشرینی دووەمی 1963دا هەردوولای بە پڕۆسەیەكی سەربازی لەناوبرد و بەڕەسمی كۆتایی پێهێنان.
چیرۆکی عەبدوڵڵا سەراج
مەلا شاخی لە لاپەڕە (39)ی كتێبەكەیدا چیرۆكێكی راستەقینەی مامۆستا عەبدوڵڵا سەراج دەگێڕێتەوە كە بەڕاستی مایەی ئەوەیە لەسەری بووەستین. مامۆستا سەراج ئاماژە بۆ رووداوێكی راستەقینە دەكات کە وەك رەخنەیەك لە سەرکردایەتی كوردی دەگرێت لەوەی بۆچی هیچ نووسین و رایەكی دڵسۆزان بەهەند وەرناگرن لەكاتێكدا رۆژانە دەیان بابەت دەچێتە بەردەستیان.
لە بەشێکی نامەکەدا هاتووە کە جارێک كوێخا عومەر بەچپە پێی وتووە دەچمە كەركوك..سەردانی ماڵی (فەیسەڵ ئەنساری) دەكەم كە قائیدی فیرقەی جەیشە، چونكە ژنەكەی خزممانە و كوردی ئۆمەرمەندانە و دەڵێت: من لە وشەكانی سڕ بووم، کاتێک ژنەکەی رایگەیاند بە كوردەكان بڵێ بەعسییەكان خەریكی كودەتان دژ بە حكومەتی بەغدا، با كوردیش ئاگاداربن و خۆیان ئامادە بكەن، ئەو زانیارییەم بە نامەیەک گەیاندە سەرکردایەتی کورد، بەڵام بەداخەوە دواتر بەر گوێم كەوتەوە كە نامەكەمیان کردۆتەوە و خوێندوویانەتەوە، زۆر گاڵتەیان پێ کردووە، ئەوەبوو کودەتای 8ی شوبات روویداو سیاسەتمەندارانی كورد لێی بێئاگابوون.
چیرۆکی ئەحمەد سالح عەبدی
نووسەری کتێبەکە لە باسكردنی ئەحمەد ساڵح ئەلعەبدی-دا كە لە سەردەمی عەبدولكەریم قاسمدا سوپاسالار بووە، باسی چیرۆكی متمانەی ئەو ئەفسەرە دەكات كە چۆن متمانەی بە كارەكەی خۆی هەبووە، لە سەروبەندی خۆئامادەكردنی كودەتاچیەكانی 1963، دەڵێت: ئەلعەبدی پەیمانی بە قاسم داوە كە خیانەت لە پیشەكەی نەكات، ئەلعەبدی پێی وابووە كە هەرگیز نابێت سوپاسالار بە حزبایەتی كار بكات، ئەو كارەكەی پیشەییە تا ئەوەی دڵسۆزی بێت بۆ حزبێكی دیاریكراو، ئەم ئەلعەبدییە پاش كودەتای شوبات دەیگرن و بۆ ماوەی 10 مانگ بەند دەكرێت لە زیندان، پاشئەوەی كە راپێچی دادگای سەربازیی دەكرێت، سەرسام دەبن بە دڵسۆزی ئەو ئەفسەرە پلە باڵایە بۆ پۆست و پیشەكەی كە نزیكترین كەسی عەبدولكەریم قاسم بووە، سەرەنجام ئازادی دەكەن لە زیندان لەپای راستگۆیی و رێزگرتن لە پۆستە سەربازییەكەی.
چیرۆکی عەبدولكەریم نوسرەت
لەم كتێبەدا هاتووە كەسێكی تر بەناوی عەبدولكەریم نوسرەت فەرماندە و زەعیم، یەكەمین فەرماندەی حەرەس قەومی-ە، لە بنەڕەتدا خەڵكی شاری بەغدایە، لە بەریتانیا پلە سەربازییەکانی بڕیوە، دواجار دەكرێتە ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتی شۆڕش. لەم چیرۆکەدا دووڕوویی و ناپاكیی ئەم ئەفسەرەمان بۆ رووندەبێتەوە کە یەكەمین ساتی كودەتای 8ی شوباتدا چوار تانك بە هێزێکی سەربازییەوە هێرش دەبەن بۆ وەزارەتی بەرگریی عیراق، لە نیوەی رێگەدا لایەنگرانی عەبدولكەریم قاسم لێی رادەپەڕن و هەڵدەكوتنە سەر تانكەكان و دەستبەسەری دەكەن، ئەو ئەفسەرە دووڕووە بۆ فریودانی جەماوەرەكە، لەدەمی تانكەكەوە دەرگای تانكەكە دەكاتەوە و وێنەیەكی عەبدولكەریم قاسم بەرزدەكاتەوە و هاوار دەكات (ماكو زەعیم الا كریم)! ئیتر بەو خۆنمایش و فێڵە تاكتیكییە بەناو خەڵکەکەدا تێپەڕدەبێت و خۆی دەكات بەناو وەزارەتی بەرگریدا و لەپڕ لوولەی تانكەكان وەردەچەرخێنێ بەرەوڕووی خەڵکەکە و دەست دەكات بە تۆپباران و گوللەبارانکردنیان هاوکات پەلاماری بینای وەزارەتی بەرگریش دەدات، بەوەش هێزی پارێزگاریی وەزارەت دەشڵەژێن و لە ماوەیەكی كورتدا بیناکە كۆنترۆڵ دەكات و خودی قاسم دەستگیر دەکات دەگرێت، بەوەش بەلای بەعسییەکانەوە نوسرەت دەبێتە پاڵەوان لە ریزی كودەتاچییەكاندا و دواتر پلەی زەعیمی پێ دەبەخشن و دەیكەن بە یەكەمین فەرماندەی حەرەس قەومی و ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتیی شۆڕش!.
لەنێوان 8/2/1963 هەتا 18/11/1963 دوو كودەتا لەلایەن عەبدولسەلام عارف-ەوە بەرپابوو، یەكەمیان رووخاندنی یەكەمین دەسەڵاتی كۆماری، دووەمیان لابردن و سڕینەوەی حەرەس قەومی و دوورخستنەوەی حزبی بەعس.
حزبی بەعس بەنهێنی پلان دادەنێن بۆ وەلاوەنانی عەبدولسەلام عارف لە دەسەڵات، ئەم نەخشە و پلانەش لە نووسینگەی عەبدولكەریم نوسرەتدا دەكێشرێت، پلانەكە بەر لەجێبەجێكردنی لە5/9/1963 ئاشكرا دەبێت، هەربۆیە عەبدولسەلام ئەو 50 كادرەی حزبی بەعس دەگرێت و لێكۆڵینەوەیان لەگەڵدا دەكات و زیندانییان دەکات، بەڵام دان بە هیچدا نانێن، بۆیە ئازاد دەكرێن، ئەم نوسرەت-ە بۆ كودەتای سێیەمی بەعس، لەلایەن ئەحمەد حەسەن بەكر و سەدام حیسێن-ەوە داوای لێدەكرێت پێشوەختە بەشداریان لەگەڵدا بكات بۆ كودەتای 17ی تەمووزی 1968 بەڵام عەبدولكەریم نوسرەت قایل نابێت، ئیدی هەر پاش چەند مانگێك لە تێپەڕبوونی دواهەمین كودەتاكەی سەرانی بەعس لە رێكەوتی 27/1/1969 لە رووداوێكی تەمومژاویدا نوسرەت لەلایەن بەعسەوە دەكوژرێت. پاش كوشتنەكەشی لە دووەمین رۆژی پرسەكەیدا، پڕوپاگەندەی بۆ هەڵدەبەستن گوایە ئەم نوسرەت-ە (مێباز بووە!)، ئەوەش بە مەبەستی سووككردنی.
حەرەس قەومییەکان
عیراق لە سایەی حوكمی سەربازیدا
دەمەوێت لێرەدا بەبیر خوێنەرانی بهێنمەوە كە بۆچی بەشی شێری دەرچووانی كۆلێژە جیاجیاكانی عیراق پاش تەواوكردنی خوێندنیان دەچوونە كۆلێجی سەربازی و دووەمین بەكالۆریۆسی سەربازییان تەواو دەكرد؟، ئەم بابەتە راستەوخۆ پەیوەندیی نییە بەكتێبەكەی «مەلا شاخی»یەوە، بەڵام بەشێک لەو نهێنییە ئاشکرا دەکات کە ئاخۆ چی وا لە زۆربەی خوێندكارانی سەردەمی زوو کردووە بچنە كۆلێجی سەربازی تاببنە ئەفسەر؟، ئەبێ ئەو پاڵنەرە چی بێت هەر لەسەرەتاوە ئەم عیراقە لەنێو بازنەی سەربازی و شەڕوشۆڕ و كێبڕكێدا خۆی نمایش بكات و هەمیشە لە كودەتایەكەوە بۆ كودەتایەكی ترو لە شەڕێكەوە بۆ شەڕێكی تر یەخەی گرتبێت، دوور لەوەی كە بەهێمنی وڵات بەڕێوەببەن بێ هەبوونی سەربازگە و هێرش و پەلاماری سەربازی بۆ سەر ئەم و ئەو دراوسێ و ناوخۆی وڵات، دەبێت ئەو راستیانە باس بكرێن لە نێوان چل ساڵی رەبەق (1963-2003) وڵات سەربازگەیەكی گەورە بوو بۆ سەرانی وڵات و یەكتر سڕینەوە، عیراق لەسایەی حوكمی سەربازی و كودەتاچیەكانەوە هەرگیز ئارامی بەخۆیەوە نەدیوە، بەمڕۆشەوە تا رادەیەک هەر پاشخان و فیكرو میتۆدی ئەو عەقڵییەتەیە كە بەعس نەخشەی بۆكێشاوە و پێناچێت ئەو فیکرە وازوو کۆتایی بێت. تا ئەوکاتەی هەموولایەک لەوە تێدەگەن کە حوكمی عەسكەر و لەناوبردنی ئەویتر مەحاڵە، دەنا ئەو سیحرە دەبێت چی بێت بۆ یەك ساڵیش، ئەوا نزیكەی 65 ساڵە عیراق رۆژ بە رۆژ بەرەو لاوازی و پووكانەوە دەچێت و نغرۆی جەنگ و ماڵوێرانییە؟ ئەوە جگە لە بەهەدەردانی ملیاران دۆلار و سامانی وڵات و دەربەدەربوونی ملیۆنان کەس لە رۆڵەکانی.
نووسەر لەم کتێبەدا باسی لە مونزیر تۆفیق خورشید ئەلوەنداوی دەكات كە بە رەچەڵەك كورد بووە و خەڵكی شاری خانەقین- بووە، ئەو مونزیرە دووەمین سەركردەی حەرەس قەومی بووە لەسەر ئاستی عیراق دوای عەبدولكەریم نوسرەت، ئەویش یەكێك بووە لە سەرانی دڕندەی حەرەس قەومی و شانبەشانی ئەفسەرانی تری رەگەزپەرستەکانی بەعس.
شێواز و جۆرەكانی ئەشكەنجەدان
مەلا شاخی بەوردی لەسەر شێواز و جۆرەكانی ئەشكەنجەدانی سەردەمی حەرەس قەومی دواوە و بەچەندین جۆر ناویان دەبات و تەنانەت ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە پلەدارانی ئەو بوارە مەشق و راهێنانیان لەدەرەوەی وڵات پێكراوە لەسەر نوێترین ئەشكەنجە و ئازار، حزبی بەعس لەم بوارەدا سەرقافڵەی هەموو مەیدانێكی دوور لە ئینسانی بووە لە چڵەپۆپەی ناڕەوایی و نامرۆڤیدا خۆی نمایشكردووە، لە بەشێكی ئەم كتێبەدا لە شوێنێك ئاماژە بۆ 80 جۆر سزاو ئەشكەنجەی جیاجیا كراوە! كە مەگەر هەر لەژێر حوکمڕانییەکی دیكتاتۆردا ئەو رەفتارانە هەبێت.
ئازادیخوازانی عیراق و كورد هەموو تاقیكردنەوەیەكیان لەسەركراوە بەجۆرێك شتێك نەماوە دەرهەقیان نەكرێت تا ئەو رادەیەی كە لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو بە چەكی كیمیایی لێیان بدرێت و زیندەبەچاڵ بكرێن كە ئەمەش وەحشیترین رەفتاری بەعس و سەرانی دەوڵەتی عیراق بوو دەرهەق بە كورد كراوە و مێژوو وەك پەڵەیەكی رەش دەینێت بە تەوێڵی بەعسەوە.
ململانێكانی بەعس تا دەهات قووڵتر دەبۆوە لەسەردەمی حەرەس قەومی و دواتر بەجۆرێك سەركردە رەگەزپەرست و لوتبەرزەکانی بەعس بەردەوام لە پیلانگێڕاندا بوون بۆ یەكترو بۆ دەوروپشت لەپێناوی وەرگرتنی جڵەوی دەسەڵاتدا هەموو ئامڕاز و رێگایەكیان تاقیکردۆتەوە، هەموو ئەو ساڵانەی كە شەڕی حەرەس قەومی روویداوە و هەرچی ئەوانەی كە كوژران لەو رووداوەنەدا وەك حەرەس قەومی هەر لە شەستەكانی سەدەی رابردووەوە بۆ دواتریش كە بەشێكیان هەر بەعسی بوون و لە شەڕی ناوخۆدا كوژران، ئەفسوس لەدوای پڕۆسەی ئازادییەوە سەرجەمیان ناوزەدكران وەكو شەهیدی وڵات و تەنانەت مووچەی شەهیدانەیان بۆ بڕرایەوە، بەشێكیشیان هەر بە مەرگی خودایی مردوون لەكات و ساتی خۆیدا ئەوانیش كراون بە شەهید!.
پەلاماردانی کەرکوک و دەروبەری
مەلا شاخی نووسینێكی شاعیری گەورە لەتیف هەڵمەتی لەم كتێبەدا بڵاوکردۆتەوە و لەسەر زاری هەڵمەت-ەوە وەكو خۆی نووسییویەتی: عەبدولسەلام عارف وەعدی دابوو كە دوای گەڕانەوەی لە بەسرە كوردستان بسوتێنێ، خوای مەزن عەبدولسەلامی لەڕێی بەسرە لە فڕۆكەدا سوتاند و كورد هەر ماوەو پشت بەخوا هەر دەمێنێ.
لەو كورتە نووسینەی هەڵمەت-دا گلەیی دەكات كە هەمیشە كوردستان بەچەكی سۆڤییەت و روسیا وێرانكراوە تەنانەت باس لە ئەندێرا گاندی دەكات و دەڵێت ئەوێك كە كچی (جەواهیر لال نەهرۆ)یە، ئەویش پشتیوانی لە رژێمی بەعس دەكرد لە حەفتاكاندا كاتێک سەرۆك وەزیرانی هیندستان بوو.
لە کتێبەکەی شاخیدا هاتووە كە حەرەس قەومییەكان لە مانگی حوزەیرانی 1963دا لە كەركوك و دەوروبەری دەستیانكرد بە تاوانكردن و قەتڵوعامكردنی خەڵكی شار و شارۆچكە و گوندەكانی دەوروبەری كەركوك، پەلاماری هەر گوندێكیان دابێت، دواتر تاڵانیان كردووە.
مەلا شاخی هەموو ئەوانەی تۆمارکردووە کە خۆی بینیویەتی یان بیستوویەتی یاخود چاوپێكەوتنی لەگەڵ شایەتحاڵەكاندا کردووە، كاتێك كە خوێنەر چاو بەبابەتەكاندا دەخشێنێت، ئاستی دڕندەیی و دڵڕەقی دوژمنێكی بۆ دەردەكەوێت كە هیچ بەهایەكی مرۆییان نەبووە بە ئەندازەی ئەوەی كە سووتاندنی كوردستان لە هەناوی بەعس و حەرەس قەومیدا وەك دیسپلینی حزبی و سیاسی و سەربازی پەیڕەوكراوە خاڵ بەخاڵی.
وەک دەڵێت: یەكەمین پەلاماری حەرەس قەومییەكان بۆ كەركوك لەگوندەكانی (سێكانیان و ناو شوان و گوندەكانی قەرەدەرە و دەوروبەریان) دەستپێكرد، دێ بەدێ چیرۆكەكان تاڵ و ژەهراوین، نووسەر لیستی زۆربەی هەرە زۆری یان باشتر بڵێین هەر گوندێك لەو گوندانەی باس كردبێت لیستی شەهیدانی خەڵكی گوندەكانی تۆماركردوە لەپەلامارەكانی حەرەس قەومی، هەروەكو نووسەر باس دەكات خەڵكی گوندەكان بێ چەك بوون، بەڵام حەرەس قەومییەکانی كەركوك و دەورونەری لەلایەن دەوڵەتەوە پڕچەك کراون بە مەبەستی هاریكاری و پشتیوانیكردنی هێزەكانی سوپا و حەرەس قەومیی هاوردەی ناوچەکانی تر، واتا بەشێوەیەك لە شێوەكان خەڵکە مەدەنییەکانی ناوچەکەش تێوەگلێنراون لە قەتڵوعامكردنی خەڵكی مەدەنی كورددا لە كەركوك.
نووسەر یەكێك لە نموونەی هەزاران حیكایەتی جەرگبڕمان بۆ باس دەكات لەلاپەڕە 131ی كتێبەكەیدا بەمشێوەیە:
«كاكل عەلی محەمەد لە باكووری گوندی بیبانی سەربە ناحیەی پردێ خەریكی دروێنە دەبێت، منداڵێكی 10 ساڵانە بەناوی (نەعمان كاكل عەلی) لەگەڵ دەبێت، دوای ئەوەی كە لەلایەن حەرەس قەومییەكانەوە هێرش بۆ گوندەكەیان دەبرێت، خۆی و كوڕەكەی بەدیل دەگرن و چاویان دەبەستنەوە و لەنێو تەبارە و بەبەرچاوی فریشتە و باڵندە هێلانە سووتاوەكانەوە گوللەبارانیان دەكەن.
سەرلەئێوارە كە هەواڵ دەگاتە گوندی بیبانی كە كاكل و كوڕەكەی شەهید كراون، هاوسەرەكەی كاكل عەلی كە منداڵە دوو ساڵانەكەی لەكۆڵ شەتەك دەدات و بەدەم شیوەن و گریانەوە دەچێتە سەر لاشەی لەخوێن شەڵاڵكراوی هاوژین و جگەرگۆشەكەی، كاتێك بەئاگادێتەوە كچە بچكۆلانە دوو ساڵەکەی سەر كۆڵی لاربۆتەوە و لە تینواندا خنکاوە، هەر هەمان رۆژ لەگوندی بیبانی مام شەریف نەوتفرۆش بەناهەق شەهید دەكەن عارەبانە و گوێدرێژەكەشی بەتاڵان دەبەن.
نووسەر باس لە گوندەكەی خۆیان دەكات (بیرەسپان)ی، كە چۆن حەرەس قەومییەكان شاڵاوی بۆ دەبەن و چوار كەس شەهید دەكەن، باس لەوەش دەكات كە هەندێ عەرەبی فەرهوودچی كە پێشتر ئاشنایەتییان هەبووە لەگەڵ خەڵكی گوندەكەیاندا ئەوان زیاتر بەشدارییان دەكرد لە تاڵانكردنی گوندەكەیان، هەربۆیە خەڵكی رەسەنی ئاواییەكەیان بەو عەرەبە فەرهوودچیانە دەڵێن: ئەی نمەك بەحەرامان ئێوە چۆن دەستان دەچێتە تاڵانكردنی گوندەكەی ئێمە، فەرهوودچیە عەرەبەكانیش پێیان دەڵێن: ئێمەش ماڵەكانتان فەرهوود نەكەین، عەرەبی تر لە شوێنانی ترەوە دێن و فەرهوودی دەكەن، بۆیە هەر ئێمە بیانبەین باشترە!.
نووسەر ناوی شەهیدەكان و وێنەكانیانی بڵاوكردوەتەوە، پێشتر ئاماژەم پێداوە كە بۆ گەڕان و دەرخستنی راستییەكان دیمانە و چاوپێكەوتنی جیاجیای سازداوە لەگەڵ شایەتحاڵەكان لەسەر زاری خۆیانەوە، بۆیە لەڕووداوەكانی 1963ی كەركوك و لەسێدارەدانی ژمارەیەك لە تێكۆشەرانی كوردی كەركوك شەهید مارف بەرزنجی و هاوڕێكانی بەوردی ئەو رووداوەی تۆماركردوە و بایەخی تەواوی پێداوە وەك هەموو هێرش و پەلامارەكانی حزبی بەعس و حەرەس قەومی.
زەعیم سدیق و مەنعەتەجەولی سلێمانی
لە بەشێكی تری كتێبەكەدا بەدوورودرێژی باس لە مەنعەتەجەولی 9ی حوزەیرانی 1963ی شاری سلێمانی دەکات بەسەرپەرشتی زەعیم سدیق-ی تاوانبار، رووداوەكانی ئەو رۆژە شوومە باس دەكات، ناوی سەرجەم شەهیدان تۆمار دەكات، باس لە خۆڕاگریی خەڵكی شاری هەڵمەت و قوربانی دەكات، حكومەتی دیكتاتۆری ئەوكات و حەرەس قەومییەكان بۆ رۆژی دواتر واتا 10ی حوزەیرانی 1963 جاڕی سەرتاسەری مەنعەتەجەولی هەموو كوردستان دەدەن و سیاسەتی (أرض المحروقة-زەوی سوتماك) پەیڕەو دەكەن، بەدڕندەترین شێوە مامەڵە لەگەڵ شار و شارۆچكەو گوندەكانی هەموو كوردستان دەكەن.
نووسەر دێتە سەر هاوپەیمانی سەنتۆ كە لەمانگی تەمموزی 1963 لەنێوان عیراق و توركیا و سوریا و ئێران بەستراوە بەمەبەستی پشتیوانیكردنی عیراق بۆ هەر پەلامار و هەڵمەتێكی سەربازی لە كوردستاندا، پێچەوانەی ئەوە نووسەر باس لە هەڵوێستێكی دەوڵەتی مەنگۆلیا دەكات كە رۆڵیان هەبووە لە ناردنی نامەیەكی رەسمی بۆ ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان UNو ئاگاداركردنەوەی هەموو دونیا لەبارەی ئەو هەڵمەت و قەتڵوعامەی دەرهەق بە كوردستان دەكرێت لەلایەن سوپای عیراق و حەرەس قەومییەوە، ئیدی هەر پاش ئەو هەڵوێستە عیراق پەیوەندییەكانی خۆی دەپچڕێنێ لەگەڵ دەوڵەتی مەنگۆلیا.
لەلایەكی ترەوە نووسەر ئاماژە بۆ یەکێتیی سۆڤیەت دەكات كە لە6/7/1963 ناڕەزایی دەردەبڕێت بەرامبەر بە هاوپەیمانی سانتۆ-ی نێوان عیراق و سوریا و توركیا و ئێران لەبەرامبەر قەتڵوعامكردنی خەڵكی كوردستان و شاری سلێمانی.
هێرشە یەك لەدوای یەكەكانی حەرەس قەومی بۆ سنووری ناوچەی شارەزوو و هەڵەبجە و شەهیدكردن و برینداركردنی سەدان هاووڵاتی مەدەنی و پەلاماردان و پلاندانان بۆ لەناوبردنی زەعیم سدیق-ی خوێنڕێژ لەلایەن تێكۆشەرانی كوردەوە و پاشتر گواستنەوەی زەعیم سدیق بۆ بەغدا، هەموو ئەوانە بەشێكی زۆری حیكایەت و رووداوەكان پێكدەهێنن کە لە دووتوێی چەندین باسوخواسدا تۆماركراون.
هەولێر و دەوروبەری
هەولێر و دەوروبەریشی بێبەری نەبوون لەهێرش و پەلامارەكانی حەرەس قەومی بە سەركردایەتی هەردوو خوێنڕێژ (تۆفیق حاجی ئەحمەد و تەها یاسین رەمەزان)، هێرشەكانیان بۆ گوندەكانی (تەلخێم، دەروپشتی گوێر، شەڕی قەشقە لەلای كەندیناوا و گوندی دارەخورما...هتد)، هەموو ئەوانە لەم كتێبەدا ئاماژەی بۆ كراوە، یەكێك لەگێڕانەوەی بابەتەكاندا، لەسەر زاری شەهید رێباز-ەوە باسكراوە تایبەت بەگوندەكەی خۆیان و تیایدا دەڵێت: رۆژی 8/2/1963 بەعسییەكان کودەتایان كرد و عەبدولكەریم قاسمیان كوشت، دوای گرتنە دەستی دەسەڵات، بەعسیەكان كەوتنە وێزەی خەڵك تەڕو وشكیان پێكەوە دەسوتاند هەر پۆلیس و سەربازێك دارێكی بەدەستەوە بوو بۆ فەلاقەكردنی خەڵك بەبێ ئەوەی بزانن چ كارەیە و زۆر دڕندانە ئازاری خەڵكیان دەدا، هەموو كەس لەو سەردەمەدا ناوی حەرەس قەومییەكانی بیستبوو، كە زۆربەیان ئەندامانی بەعس بوون، ئەوانی تری شەلاتی و شەقاوەكان بوون بەردرابوونە گیانی خەڵكی رەشوڕووتی كورد.
شەهید رێباز لەم نووسینەدا كە «مەلا شاخی» وەریگرتووە ئاماژە بۆ شەهیدبوونی چوار كەس دەكات لە گوندەكەیان و پیرەژنێكی تەمەن 75 ساڵانی تێدا دەبێت لەناوی شەهیدەكان، 50 ژن و پیاویان بۆ ماوەی 10 مانگ راپێچی زیندان كردوە، ئیدی خەڵكی ئەو گوندانە روودەكەنە شاری هەولێر و هەرچی هەبوو نەبوو لەو گوندانە حەرەس قەومی بەتاڵانی بردوویانە.
هێرشەكانی حەرەس قەومی ناوچەكانی كۆیە و تەق تەق و خۆشناوەتیشی گرتەوە، تا ئەو رادەیەی گەیشتە بادینان، یەكەمین هێرشی ئەو هێزە دڕندەیە بۆ سەر گوندەكانی بلە و بارزان بوو، بەڵام خەڵكی ئەو ناوچەیە لێیان دێنە دەست و وەك مەلا شاخی ئاماژەی بۆ كردووە، قوربانیدان بەخوێنی شەهید و بریندارێكی زۆر لەلایەن خەڵكی تێكۆشەری ناوچەكەوە دەبن بە بەربەست لەبەردەم پێشڕەویكردنی سوپا و حەرەس قەومیدا.
كۆشكی ریحاب
نووسەر لەبەشی حەوتەمی كتێبەكەیدا دێتە سەر مێژووی كۆشكی ریحاب- قصر النهایة، لەم بەشەدا باس لە قەسری نیهایە دەكات كە پێشتر ئەم كۆشكە یەكێك دەبێت لە كۆشكەكانی بنەماڵەی پاشای عیراق و دوای كودەتای 14ی تەمموز عەبدولكەریم قاسم بە بڕیارێك دەیكات بە نەخۆشخانە.
ئیدی لەپاش كودەتای دووەمی بەعس 1963 ئەم كۆشكە دەكەن بە شوێنی زیندانی و لێكۆڵینەوە و گرتن و ئەشكەنجەدانی ئازادیخوازان، بەجۆرێك ناوی ئەم كۆشكە دەچێتە ناوخەڵكەوە وەكو شوێنێكی مەترسیدار ناو دەبرێت بە قەسری نیهایە، واتا ئەوەی دەگاتە ئەو كۆشكە بۆ لێكۆڵینەوە مەحاڵە رزگاری ببێت، سەرەنجام هەر كەسێك لەو بەندیخانەیەدا بەند بكرێت كۆتاییەكەی لە سێدارەدان یان گوولەبارانكردن و لەناوچوونە، ئەم كۆشكە حزبی بەعس بۆ ماوەی 25 ساڵ چارەكە سەدەیەك بەكاری دەهێنێ بۆ زیندانیكردن و لێكۆڵینەوە، لەكۆتاییدا سەدام حسین ئەو كۆشكە دەڕووخێنێت و لە شوێنەكەی بینایەكی هەشت نهۆمی لەسەر بنیاتدەنێت دیسانەوە هەر بۆ ئەشكەنجە و كوشتن.
راهێنەرانی بیانیی و ئەوروپی
وەک پێشتر ئاماژەمان پێدا، نووسەر هەموو ئەو جۆرانەی ئەشکەنجەی پۆلێنكردوە لە80 جۆری جیاجیای ئەشكەنجەدا ناوی یەك بەیەكی جۆرەكانی ئەشكەنجەی تۆماركردووە، كاتێ كە هەموو ئەو جۆرانە دەخوێنیتەوە مرۆڤ لەئاستی ئەو كۆمارە بەدڕەفتار و شەڕەنگێزەدا سەری دەسووڕمێ كە ئەو هەموو كوشت و بڕو ئازارو خوێنڕشتنە لەپای چی و بۆ كێ؟! هەموو ئەو جۆرە ئەشكەنجانەش لەلایەن راهێنەرانی بیانیی و ئەوروپییەوە مەشقیان پێکراوە بەتازەترین ئامێر و كەرەسە، بەجۆرێك ئەو كەرەستە و ئامێرانە ساڵ لەدوای ساڵ گەشەی پێدراوە بەپێی كات و ساتی بابەتەكان.
كەسانی تاوانبار لەسەرانی بەعس روویان دەكردە دەزگا ئەمنی و داپڵۆسێنەرەكانی، پێ بەپێ پلەی حزبی و ئیدارییان بە كەسانی دڵسۆز بەخۆیان دەبەخشی، زۆرێكیش لەو كەسانە دواتر بە بیانووی جیاجیا دواجار تیرۆر دەكران یان لەناو دەبران بەنهێنی لەڕووداوی تەمومژدا.
کۆمەڵکوژیی شیوعییەکان
ئەو حەرەس قەومییانە هێرشەكانیان بۆ خوارووی عیراق چڕكردەوە، بەبیانووی بوونی بەرهەڵستكاران پەلاماری هەموو شوێنێكیان دەدا لە بیایانەكان و زۆنگاوەكان، هەموو ئەو هێرشانەی كە بۆ خوارووی عیراق دەكران هیچ جیاوازییەكی نەبوو لەو هێرشانەی كە بۆ كوردستان دەیانكرد، قەتڵوعام و لەسێدارەدانی بەناهەق و گوللەبارانكردنی خەڵك، حەرەس قەومی لەبەیاننامەی ژمارە 13ی خۆیدا رەواییاندا بە لەناوبردنی هەركەسێك كە سەربە رێكخستنەكانی حزبی شیوعی بووبێت یان بیری چەپ و كۆمۆنیستی هەبووبێت، هەر بەو بۆنەیەوە بەپێی ئەم كتێبە نزیكەی 120 هەزار کەس لە كادر و هەوادارانی حزبی شیوعی دەستبەسەركران و بەشێكی زۆریان لەناوبران بەڕەشبگیری، ئەوەی كە دەبێت باس بكرێت مەرجەعی ئیسلامی شیعە رەفزی هەموو كارو كردەوەیەكی حەرەس قەومییان دەكرد.
کوژرانی 670 هەزار کەس
لەبەشی نۆیەمی كتێبەکەدا ئاماژە بە كتێبی (المنحرفون) کراوە كە د.فائز الخفاجی لەدوای كودەتای سێیەمی بەعس بڵاویكردۆتەوە بۆ هەڵماڵینی هەموو تاوانەكانی حەرەس قەومی و ئاماژە بۆ بەڵگەنامەكان کراوە و بەشێكی لێ بڵاوكراوەتەوە و تێیدا بەوردی تاوانەكان خراونەتەڕوو، تاڵانی و فەرهوودی ئەو هێزە پیشەی گەورەیان بووە، دەوڵەت بەجۆرێک ئەو دروشمەی جێبەجێكردووە كە بەحەرس قەومییەكان بڵێت: سەری بەرهەڵستكاران بۆ ئێمە و ماڵ و موڵكیان بۆ ئێوە، لەو بەڵگەنامانەی لەم كتێبەدا هاتووە، سەرانی بەعس و حەرەس قەومی نزیكەی 670 هەزار كەسیان لە سەرانسەری عیراقدا كوشتووە، بەشی هەرە زۆری ئەو ژمارەیەش لەكادران و هەوادارانی حزبی شیوعی بوون.
كۆماری ترس
40 ساڵی رەبەق لە فەرمانڕەوایی حزبی بەعس لەنێوان ساڵانی (1963-2003) حوكمی ئاگرو ئاسن و خوێنڕشتن لەسایەی ئەنجومەنی سەركردایەتی شۆڕش-مجلس القیادة الثورة بەڵگەن بۆ ئەو ماوە خوێناوییەی عیراق كە ببێت بە كۆماری ترس و تۆقاندن و تیرۆر، لیستی كۆمەڵێ خەڵكی لەسێدارەدراو هاوپێچە لەكتێبی المنحرفون وەك بەڵگەیەكی مێژووی بڵاوكراونەتەوە.
نووسینێكی زەكی فەرحان، كە پێشتر لەماڵپەڕی (الحوار المتمدن) بڵاوكراوەتەوە، نووسەر دووبارە كردووێتی بەكوردی و لە کتێبەکەیدا بڵاویكردۆتەوە.
زەكی چیرۆكە دژوارەكانی سەردەمی حەرەس قەومی دەگێڕێتەوە، كوشتن و بڕین، دادگاو كۆشكی ئەلنیهایە و ئازار و ئەشكەنجە، هەموو ئەوانە لەسەر زاری ئەو نووسەرە بازنەیەكی زۆر ناخۆش و ئاڵۆز دەكێشێ بەدەوری هەموو رووداوەكانی ناوخۆی عیراق لەساڵی 1963، چەندین بابەتی تر لەسەر زاری كەسانی ناودار و نووسەران و خەڵكی ناسراو وەرگیراوە و لەم كتێبەی «شاخی»دا كراون بە كوردی و باس لەدڕندەیی ئەو سەردەمی حەرەس قەومی دەكەن.
«مەلاشاخی» خۆی وەكو نووسەری ئەم كتێبە، باس لەبیرەوەریەكانی منداڵی خۆی دەكات لەگوندەكەیان و بەم شێوەیە بۆمان دەگێڕێتەوە: بەرەبەیانییەك لەگوند گوێم لەڕادیۆكەی ماڵی مام عەبدوڵڵا دەگرت و خستبوومە سەر ئێستگەی بەغدا، پێم سەیربوو هەر قورئانی دەخوێند رادیۆكە، هەستم كرد كە شتێ روویداوە، لەپڕ ئاگادارییەك بڵاوبوویەوە ئەوەندی تێگەیشتم كە فڕۆكەكەی (عەبدولسەلام عارف) كەوتووەتە خوارەوە و خۆی و ژمارەیەك وەزیر كوژراون لەبەسرە، ئیدی رادیۆكەم هەڵگرت و چووم بۆ مزگەوتی دێ لەسەر سەكۆی مزگەوتەكە داممناو وتم مژدە مژدە، بە كاك حەسیب صدرە-م گوت وەها حاڵی بووم كە عەبدولسەلام عارف كوژراوە، زۆری پێنەچوو رادیۆ لە قورئان خوێندن وەستاو وتی (صدق الله العظیم)و بەیاننامەی كەوتنە خوارەوەی فڕۆكەكەی خوێنرایەوە كە لە13/4/1965 فڕۆكەكەی كەوتەخوارەوەو خۆی و چەندین وەزیر لەو رووداوەدا كوژران لە نێوان قوڕنەو بەسرەدا، ئیدی لەگوند بوو بەهەڵهەڵەلێدان و خۆشحاڵی، كاك شێخ حەسیب قەرەدەرە دوو مەخزەن فیشەكی تەقاند بەئاسماندا بۆ خۆشی، ئیتر لەگوندەكانی ترەوە بوو بەتەقەی خۆشی.
سەردانیكردنی نووسەر بۆ رێكخراوی نێودەوڵەتی لاهای لە ئەوروپا بەوەفدێك بۆ بەشدارییكردنی كۆنفرانسی قەدەغەكردنی چەكی كیمیاوی لەساڵی 2015 ئەوەشی وەكو چالاكیەكی خۆی باسكردووە بۆ گەیاندنی پەیامی مەزڵوومیەتی كورد بەدونیا لەم كتێبەدا.
عەبدولكەریم قاسم - عەبدولسەلام عارف
دوابەش
لەدواهەمین بەشی ئەم كتێیەدا (ئاگرو خوێن) ئەلبومی وێنەكانە، وێنەی بەشێک لە تاوانبارانی حەرەس قەومی و دواتر وێنەی بەشێ لەشەهیدانی كورد و كوردستان لەڕووداوەكانی 1963، وێنەی نووسەر خۆی لەبۆنە جیاجیاكان، هەموو ئەوانە لەدووتوێی 419 لاپەڕەی ئەم كتێبە دانسقە و گرنگە مێژوویەدا، بۆ ئێستاو داهاتوو دەبێتە سەرچاوەیەكی زانستی گرنگ لەمێژووی خوێناوی هێزی میلیشیای حەرەس قەومی كە لەپاڵ حكومەتی ناوەندی عیراقدا لەیەكەمین رۆژی كودەتای شوباتی 1963 هەتا ئەو رۆژەی كە بنبڕكران بەووردی كاك «مەلا شاخی» هاوڕێمان بەپێی زنجیرەی رووداوەكان و شوێنەكان شەنوكەوێكی مێژووی و بابەتێكی زۆر زۆر گرنگی بۆ خستووینەتە ڕوو كە مایەی شانازیمانە ئەم نووسەرە ماندوونەناسەی بواری جینۆساید دەستی بۆ ئەم بابەتە هەستیارو ئاڵۆزە بردووە كە من پێم وایە ئاسان نیە خۆ لێقورتان و باسكردنی، مەگەر هەر «شاخی» بتوانێ وەك شاخ و چیاكانی كوردستان پێشمەرگە ئاسا راستی رووداوەكانمان وەكو خۆی پێ بگەیەنێت بەپێی كاتوسات و شوێن و بەروارو ناوەكان.
دەستخۆش كاك مەلا شاخی، خامەت رەنگین، هیوای تەندروستی و بەردەوامیت بۆ دەخوازین بۆ بابەتی باشترو گرنگتر.