کەسی ناسیۆنالیست لە هەر شوێنێک بێت، ئایدیاکەی ناهێڵێت بگونجێت لەگەڵ کەسانی دیکەی دەرەوەی نەتەوەکەی خۆی، بەڵام بەپێی شوێن و دەسەڵات و فراوانی پانتایی چەسپاندنی ئایدیاکە، پیادەکردن و کارپێکردن و هەژموونی دەگۆڕێت.
ئەنفال کردەیەکی شۆفێنیستانە بوو
لە سەردەمانی پێشوو، لە دروستبوونی دەوڵەتی عیراقەوە شەپۆلی ناسیونالیزمی لە عیراقدا روو لە هەڵکشان بووە، لەکاتی حکومڕانیی بەعسییەکاندا گەیشتۆتە لووتکە، چونکە لەسەردەمی ئەواندا ئەنفالی کورد بە چەند قۆناغێک کراوە کە تیایدا نزیکەی 200 هەزار کەسی مەدەنی بوونە قوربانی، ئەوەش کە فەرمانی بەمە کرد و سەرکردە مەیدانییە جێبەجێکارەکانیش لە نەتەوەی عەرەب بوون.
هەر لەم سەردەمەی ئەواندا هێرشی راگەیاندن و لێدوانی نووسەر و میدیاکارانی ناسیۆنالیستانی عەرەب زۆر بە چڕی لەسەر کورد دەکرا و دەوترا، ئەوان کەرتکردنی عیراقیان بەلاوە بڤە بوو، تەنانەت لە ساڵی 1970 کاتێک بەیاننامەی 11 ی ئازار دەرچوو سەبارەت بە پێدانی ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستان، رۆڵی گەورەیان هەبوو لە پاشگەز بوونەوەی رژێم لە پاش تێپەڕینی چوار ساڵ بەسەر رێکەوتننامەکەدا.
شوفێنیستانی عەرەبی عیراقی بەوانەی وڵاتانی دیکەی عەرەبیشەوە، نەیاندەویست کوردەکان لەژێر چەتری ئۆتۆنۆمیدا بن و ئەمەیان بە رۆیشتن بەرەو جیابوونەوە دادەنا.
ئەگەرچی کورد لە مێژە لە ناو هەموو حکومەتەکانی عیراقدا وەزیر و ئەندامی مەجلیس و پلەی ئەرکان و بەرپرسیارێتی دیکەی هەبووە، بەڵام هیچکامیان بەناوی نەتەوەی کوردەوە یان پشکی کوردستانەوە نەبوون، بەڵکو بە شەهادە و توانای کەسێتی خۆیان پێیگەیشتبوون.
پەیوەندییەکانی کورد و عەرەب
بەشێک لە پەیوەندی نێوان کورد و عەرەب بەهۆی خەباتی سیاسییەوە بووە، بۆ نموونە پارتی کۆمۆنیستی عیراق کە لە هەموو نەتەوەکانی عیراقی تێدا بووە و پردی دروستکردنی پەیوەندی نێوان کورد و عەرەب بووە و ساڵانێکی زۆر ژمارەیەکی بەرچاو لە کادر و لایەنگرانی ئەم حزبە لە کوردستاندا دەژیان و تێکەڵ بە خەڵکی کورد و بزووتنەوە رزگاری خوازەکەی دەبوون.
رۆڵی هەندێک کەسایەتیش وەک مام جەلال، کە لەگەڵ زۆرێک لە کەسایەتییە عەرەبییەکان پەیوەندی باشی هەبووە لەوانە محەمەد مەهدی جەواهیری شاعیری بەناوبانگی عیراقی و کەسایەتییە سیاسییەکانی ناو ئۆپۆزسیونی عیراقی دژ بە بەعس، ئەم پەیوەندییانە سوودیان هەبووە بۆ تێکەڵ بوونی کورد و عەرەب.
لە رووی کۆمەڵایەتیشەوە ئەو ژن و ژنخوازییەی کە لە نێوان کچ و کوڕی ئەم دوو نەتەوەیەدا کراون بەتایبەت ئەوانەی لە رێگەی کوردە فەیلییەکانەوە کراوە کاریگەریی هەبووە لەسەر دروستبوونی پەیوەندییەکان.
ناسیۆنالیستەکان کە دەسەڵاتیان بێت چی دەکەن؟
پەیوەندییە جۆراوجۆرەکان نەیتوانیوە رێگر بێن لە شەپۆلی ئەو بیرە ناسیۆنالیستییەی سەردەمی بەعس کە بە قینەوە بەرامبەر کورد کراوە، چونکە ئەمە ململانێیەکی سیاسی نێوان دوو حزب نەبوو، بەڵکو هێرشی کۆمەڵکوژی کورد بوو، هیچ لایەنێکی عەرەبییش لێی نەدەهاتە دەنگ.
شۆڤێنیستان پێویستیان بە کەشێکی گونجاو هەیە تابتوانن ئایدیاکەیان بسەپێنن، ئەگەر کەمینە بن ناتوانن جێگە بۆ خۆیان بکەنەوە، بەڵام لەسەردەمی بەعسدا هەم زۆرینە بوون هەمیش دەسەڵاتیان پێبوو، کەواتە گونجاوترین سەردەم بۆ چەسپاندنی بیری ناسیونالیستی عەرەبی لە عیراقدا سەردەمی بەعسییەکان بوو بەتایبەت لە ساڵانی هەشتاکاندا، چونکە حزبی دەسەڵاتدار شۆفێنی بوو.
لەگەڵ ناوی عیراقدا، کێشەی کوردیش هاتووە، ئەوان بۆ سەرکوتکردنی بزووتنەوەی ئازادیخوازیی کورد، هەموو رێگاکانیان دەگرتە بەر، وەحدەی فیکرییان لەم رووەوە یەک بوو، دەنگە ناسیۆنالیستییەکان زاڵ بوون بەسەر خوازیارانی ئاشتی و پێکەوە ژیانی نەتەوەی کورد و عەرەب.
بەرەی شۆفێنیستانی عەرەب لەبارە؟
ئەمڕۆ شۆفێنیستانی عەرەب لە عیراق دەسەڵاتی چەسپاندنی ئایدیاکەیان نییە و لاوازن، چونکە خۆیان پەرتوبڵاون و لە یەک بەرەدا نین و حزبەکانیشیان ناسیونالیستانە رەفتار ناکەن و زەمینەیەک نییە بۆ دەربڕینی بیری شۆفێنیستی بە گروپ، گۆڕەپانی سیاسییش ئەوە پەسەند ناکات کە بە روویەکی شۆفێنیستانەوە خۆیان دەربخەن، ئەگەر لەناخیشیاندا وابن.
سەرۆک کۆمار کوردە، زۆرێک لە وەزیر و بەڕێوەبەرە گشتییەکان کوردن، دەیان پەرلەمانتارمان لە بەغدا هەیە و نوێنەری حزبە کوردییەکانن، دەیان بنکەی حزبیمان لە ناو جەرگەی بەغدا و شارەکانی دیکەدا هەیە، هەرێمی کوردستانمان هەیە کە نیمچە دەوڵەتێکە لەناو عیراقدا، دەستووری عیراق دانی بەم هەرێمەدا ناوە.
دەکرێت لەرێگەی کۆدەتایەکەوە حزبێک بێت کە هەڵگری بیری ناسیۆنالیستی بێت و هەنگاو بنێت بۆ سەپاندنی خۆی، بەڵام ئەمە تەنها ئەگەرە و هیچ پێشینەیەک نییە بۆی و دۆخی بیری ناسیونالیستی عەرەبی لە عیراقی ئێستادا لاوازە و هەژموونی نییە لەسەر حکومڕانیی عیراق.
