دێتەوە بیرم، منداڵێكی هەرەزكار و بزێوی نێو كۆڵانێكی هەژارنشین و گەڕەكێكی خێرلەخۆنەدیوی کەرکوک بووم، تازە چاوم كردبۆەو تازە مێشك و دڵ و دەروونم دەپژا بۆ ناسینی دەوروپشت و خزم و ناسیاو و هاوڕێ و منداڵانی گەڕەك. ئەوی رۆژێ كوڕێكی كەڵەگەت و چوارشانە و دەموچاو هەڵۆیی، وەك چیایەكی بڵند دەهاتە بەرچاوم، ئەگەر بڵێم لە ژیانمدا یەكەم ئەدیب و نووسەر و مامۆستا بینیبێتم ئەو بوو، هیچ ناڕوونییەكی تێدا نییە، ئەو خوێندکاری زانكۆ بوو، هاوکات كرێكار بوو، بازووی خۆی خستبووەكار بۆ پەیداكردنی پارووی حەڵاڵ، ئاخر ئەو رۆژانە هەمووی هەروابوو، گەورەكان هەر هێندە دەست و مەچەكیان کەمێک هەڵدەئاوسا، ئیتر خۆیان دەبوون بە خاوەنی داهاتی خۆیان و رێچكەی ژیانی خۆیان دەدۆزییەوە و دەبوون بە هاوكار و یاریدەدەری باوانیان و لە خزمەتكردنی خێزاندا جگە لەخۆیان.
كەساس ئەو زاتە بوو كە كۆڵدانی نەدەزانی، هەر دەرفەتێكی بدۆزیایەتەوە بۆ خزمەتكردنی كورد و كوردستان، درێغی نەدەكرد، ئەنفال كۆڵی پێنەدا و گیانی بەرزی كوردایەتی هەمیشە لە لووتكەدا بوو
قەرەجەکان لەدیدی د. کەساسەوە
محەمەد کەساس دەستی شیعر و نووسینیشی هەبوو، بیرمە لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا بۆ یەكەمجار بابەتێكی جوانی لەسەر قەرەجەكانی شاری كەركوك و كوردستان نووسیی بوو، ئێستاش نووسینەكەیم لەبەرچاوە كە چەند رێزی بۆ قەرەجە بێ ناسنامەكان دانابوو. دوای بینینی ئەو بابەتە، بیرم بۆ ئەوە چوو كە هەر لەو گەڕەكەی کە ئەوی تێدا نیشتەجێبوو، چەندین خێزانی قەرەج دراوسێیان بوو، ئەم پەیوەندییەی ئەو لەگەڵ قەرەجەكاندا، وای لەو كردبوو كە لەسەر قەرەج بنووسێت، هەتا ئێستاش نووسینی وا جوانم نەبینیوە لەسەر قەرەجی نووسرابێت.
کۆڕەکانی کەساس و کاکم
د. محەمەد کەساس، هاوڕێی رەحمەتی كاك محەمەدی برا گەورەم بوو، هەردووكیان هەر یەك ناویان هەبوو. من بە منداڵی بەویشم دەوت كاكە، ئاخر زۆرجار لەگەڵ كاكمدا یەكیان دەگرت و بابەتە ئەدەبی و هونەری و سیاسییەكانیان دەکردە بابەتی گفتوگۆی نێوانیان و كۆڕێكی بچكۆلانەیان سازدەکرد، هەرچەندە كاكم لە خوێندنگە نەیخوێندبوو، بەڵام بەهۆی كتێبخانەكەی باوكی رەحمەتیمەوە ببوو بە خوێنەوارێكی باش و جاروباریش شیعری دەنووسی و دەستی نووسینی خۆڕسکانەی هەبوو، دڵنیام ئەو كاریگەریی لەسەر كاكم هەبوو بەهۆی ئەوەی كە ئەو لە زانكۆ بوو، ئاگای لە وردودرشتی بابەتە ئەدەبی و هونەرییەكان بوو.
کەساسی نەمر خوێندکاری كۆلێژی ئاداب بەشی زمانی كوردی بوو لە زانكۆی سلێمانی، ئەو بەشە بۆ ئەو دەرگایەكی فراوان و گەورەی كردەوە بەڕوویدا و ببوو بە لینكێكیش بۆ خۆی و هاوڕێکانی لە كەركوك و گەڕەكی شۆڕجە.
ئەو بەیەكجار هەر خۆی نەبوو، ئەو سەردەمە چوونی ئەو بۆ زانكۆیەك، کە نەك هەر مەڵبەندی زانست و رۆشنبیری بوو، بەڵكو پێگەی خەباتی كوردایەتی و تێكۆشان بوو. لەنێوان ئەو رۆژانەی كە كورد لەو شارەدا پێگەی خۆی هەبوو، دواتر تووشی هەرەس و نشوست و نائومێدی بوو، ئەو وەك خوێندکارێکی لێهاتوو، ئەو شکستە چۆكی پێ دانەداو درێژەی بە خوێندنەكەی دا، لە ئاوارەیی زانكۆكەی و پاڵەوان ئاسا رووبەڕووی ئەو رۆژگارە رەشە بۆوە و لەگەڵ هاوڕێ گیانبازەکانی.
هەتا ئێرەش من هەر مێردمنداڵ بووم و دەمزانی ئەو چ ئەستێرەیەكە بە ئاسمانی كوردستانەوە دەدرەوشێتەوە.
لە کاکەوە بۆ مامۆستا و بۆ دکتۆر
ئەو رۆژگارانەی كە گەورەبووم و وردە وردە منیش هاتمە نێو جیهانی پڕ جەنجاڵی نووسینەوە، ئەو بۆ من سومبول بوو، رێپیشاندەر و مامۆستا و گەورەم بوو. منی جیانەدەكردەوە لە تاکە براكەی خۆی. راستە ئەو خزممە، بەڵام لە برا شیرینتر بوو.
هەتا ئەو رۆژگارانەش كە گەورە بووم، هەر پێم دەوت كاكە، بەڵام دواتر بە مامۆستا ناوم دەبرد و لەدوایشدا پێم دەوت دكتۆر.
د. محەمەد ئەحمەد سەعید، ناسراو بە (محەمەد كەساس جەباری) نووسەر، رووناكبیر، شاعیر، مامۆستا، پێشمەرگە، خەباتگێڕ، تێكۆشەر، ئەدیب، مرۆڤدۆست، هەتا بڵێی لە هەموو رەنگەكاندا وەك گوڵێك خۆی دەنواند. كەسێك بوو لە زۆر شوێن و جێگەدا دیار و لە لووتكەدا بوو.
ئەو بۆ ئێمە و كەركوك و كوردستان رابەر و سەركردە بوو، رۆژگار هات و رۆیشت، لە نیسانی 1987 من خوێندکارێکی زیتەڵ و وریا بووم، لەیەك كاتدا وەرزشكار و خاوەنی قەڵەمێكی گەنج بووم، ئەو ساڵە كەڵكەڵەی ئەوە چووبووە مێشكمەوە كە هەلە، خاڵم و هێزێكی زۆری حزبی سۆشیالست هاتوونەتە خوارەوە و لە دەڤەری دەوروبەری گوندەكانی خۆمانن لە ناوچەی جەباری-ی سنووری كەركوك، منی خوێندکار هەر زوو بە نهێنی خۆم گەیاندە ئەوێندەر بە مەبەستی پەیوەندیكردن و هەڵگرتنی چەكی پێشمەرگایەتی، لە چەمچەماڵەوە رووم كردە ئەوێندەر، گوند بە گوندی جەباری گەڕام و خۆم گەیاندە ئاوایی (بانگۆل) زێدی كەساس، پرسیاری ئەوم كرد و وتیان وەرە با بتبەین بۆ ماڵەكەی (ئەو كات پێشمەرگەی كەرتی چواری جەباری یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بوو، لەپڕ خۆم وەژووناو ئەوی گەورە و میهرەبان باوەشی سۆز و خۆشەویستی بۆ كردمەوە و وتی: ئەوە چۆن هاتووی، وتم: بەدوای خاڵۆمدا دەگەڕێم و پێیان وتووم گوایە لێرەوە تێپەڕیووە.
دیدارێک دوای زیاتر لە 15 ساڵ
وتی: بەڵێ ئەمشەو لای ئێمە بوو، ئەم بەیانییە بەرەو گوندی (بەكر باجەڵان) رۆیشتن، دوورنییە ئێستا لەوێ بن، پاشان پێیوتم: ئەم نیوەڕۆیە لای من بمێنەرەوە و دواتر بڕۆ بۆلای، منیش هەر وامكرد، نیوەڕۆ لەلای ئەوان ماینەوە، دواتر پێی وتم: تۆ گەنجیت، بۆ نابیت بە یەكێتی، وەرە لای من بۆ رێكخستن، ئەگەریش دەتەوێ من پشتگیرت دەكەم بۆ كەرتی چوار، منیش پێم وت: سوپاس دەبێ بچم بۆ لای خاڵم، ئیتر تێگەیشت كە من مەبەستمە بگەمە لای خاڵم.
پاشنیوەڕۆ ئەوم بەجێهێشت و بەرەو (بەكر باجەڵان) كەوتینەڕێ، لەوێ خالمم بینی پاش 15-16 ساڵ دابڕان.
كەساس ئەو زاتە بوو كە كۆڵدانی نەدەزانی، هەر دەرفەتێكی بدۆزیایەتەوە بۆ خزمەتكردنی كورد و كوردستان، درێغی نەدەكرد، ئەنفال كۆڵی پێنەدا و گیانی بەرزی كوردایەتی هەمیشە لە لووتكەدا بوو. ئەو سەرەڕای سەختیی ژیانی ماڵ و منداڵەکەی لەبیرمە لە هەشتاكاندا منداڵێكی وەفاتی كرد، زۆر خەمبار بوو، ئێمەش وەكو خزمێكی نزیك بۆی خەمباربووین، بیستبوومەوە كە شیعری بۆ ئەو منداڵە ساوایەی نووسی بوو، ئەو هەرگیز لە نووسین دانەدەبڕا، وردبوو بۆ بابەتە ئەدەبییەكانی.
لە حەفتاكانی سەدەی رابردوەوە دەستی كردبوو بە نووسین و بڵاوكردنەوە، كەم گۆڤار و رۆژنامە هەبوو نووسینی ئەوی تێدا نەبووبێت.
دووبارە لە خەباتی چەکەوە بۆ قەڵەم
پاش راپەڕینی 1991 لە باشووری كوردستان، محەمەد كەساس وەك ناوێكی گەورەتر و ئەستێرەیەك لە ئاسمانی كوردایەتی و خەباتدا دەركەوت، پێشمەرگەكەی جارانی كەرتی چواری جەباری، بەهەمان هەست و نەست و گیانی بەرزەفڕی تێكۆشانی چەکەوە درێژەی دا بە خەبات بە قەڵەم و بیروئەندێشە بۆ ئایندەی میللەتەكەی. لە سنووری چەمچەماڵ و شۆڕش گیرسایەوە. من هەركاتێک رووم بكردبایە چەمچەماڵ، دەبوو سەرێكی لێبدەم، هەرگیز بیروڕای جیاواز نەببوو بە كۆسپ لەبەردەمماندا. خۆشەویستی ئەو بۆ من و منیش بۆ ئەو، رۆژ بەڕۆژ زیاتر و بەگوڕتر دەبوو، بۆ زۆر بابەتی ئەدەبی و رۆشنبیری پرسم وەك مامۆستام پرسم پێدەکرد و هەمیشە رێنمایی دەکردم، بەتایبەتی بۆ بابەتە مێژووییەكان و بەتایبەت تر لە پرسی كەركوكدا، ئەو بۆمن وەك ئینسکلۆپیدیایەک وابوو.
ئەو دەمانەی پاش دامەزراندنەوەی زانكۆی سلێمانی وەك مامۆستایەك دامەزرا و چووەوە بواری ئەكادیمی، ئیتر دەرگای باشتر بۆ كەساس واڵابوو، لەوێوە بڕوانامەی ماستەری بەدەستهێنا لە زانكۆی سەلاحەدین و پاشان لە زانكۆی سلێمانی، بڕوانامەی دكتۆرای بەدەستهێنا و پلەكانی مامۆستایەتی بڕی.
لە پێشمەرگایەتییەوە بۆ لیژنەی گفتوگۆی ماستەرنامە
لە خوێندنی باڵادا سەرپەرشتیار و ئەندامی لیژنەی گفتوگۆی دەیان نامەی دكتۆرا و ماستەربوو لە زانكۆكانی كوردستان.
یەكێك بوو لە ئەكادیمیستە ناودارەكانی كوردستان، جموجۆڵ و چالاكییە جیاجیاكانی بەتایبەتی لەسەر ئاستی كوردستان و رۆژهەڵاتی كوردستان رۆژ بەڕۆژ گەشەی دەسەند.
د.كەساس بەردەوام بوو سەرەڕای ئەوەی كە تەندروستیشی لەبار نەبوو، بەڵام كۆڵی نەدەدا و هەردەم لە مەیدانی زاست و رۆشنگەریدا ئامادەیی هەبوو، هەمیشە لە بابەتە گرنگەكاندا پرسوڕامان پێدەکرد، ئەو وەك مامۆستا و ئێمەش وەكو خوێندكار، هەرگیز پێمان لەیەكتری نەبڕی،
هەفتەیەک بەرلەوەی بەیەکجاری بەجێمانبهێڵێت، بەردەوام لەڕێی تەلەفۆنەوە گفتوگۆمان دەكرد، بەتایبەتی ئەوكاتە لە سەروبەندی سەرهەڵدانی نەخۆشی نەگریسی كۆرۆنادا بوو، كەس نەیدەتوانی هاتوچۆی یەكتریی بكات، بەتایبەتی کە من بۆخۆم تووشی كۆرۆنا ببووم، ناوبەنا بە تەلەفۆن و مەسج هەواڵی دەپرسیم، هەفتەی دووەمی نەخۆشییەكەم، هەواڵم بیست ئەو ئازیزەمان بۆ دواجار لەدەستداوە، ئاخر ئەو بۆ من هەر خزم نەبوو، برا بوو، هەمیشە نزیك و مامۆستا و خەمخۆرمان بوو.
یادو یادەوەری هەتا هەتایە لەبیرماندا بەگەشی دەمێنێتەوە. رێنماییەكانی بۆ كەركوك و كوردستان بەردی بناغەی بیری كوردایەتیم بوو.
یاد و یادەوەریی بەخێر و گیانی شادبێت.
د.محەمەد كەساس جەباری
