لەسەر ئاستی جیهان، ئاو و كەمبوونەوەی رێژەكەی بوونەتە پرسێكی سەرەكی قسە لەسەر كراو، نەك دەیان بگرە سەدان كۆنفرانسی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لەبارەیەوە ساز دەكرێت، هێشتاش نەتوانراوە چارەسەری گونجاو رێكەوتنی لەسەر بكرێت، هۆكارە سەرەكییەكەشی خراپ بەكارهێنانی و نادادپەروەریی وڵاتانی خاوەن سەرچاوەكانی ئاوە لە دابەشكردن و گلدانەوەی لە بەنداوەكانیاندا، هەروەها بەكارهێنانی وەكو كارتی گوشار بەرامبەر دراوسێكانیان بەمەبەستی دەستخستنی بەرژەوەندییەكانیان.
بەپێی داتا رەسمییەكان، عیراق یەكێك لەو وڵاتانەیە رووبەڕووی قەیرانی كەمیی ئاو بۆتەوە و دەبێتەوە، بەو پێیەی دراوسێی دوو وڵاتی ئێران و توركیان، خاوەن بەشێكی زۆر لە سەرچاوەكانی ئاوی عیراقن و ئەوانیش زوو زوو لێی دەگرنەوە، مەترسیی بە بیابانبوونی عیراق خەریكە دەبێتە راستی.
دكتۆر عەون زیاب، وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق، لە كۆنگرەی نیشتمانیی عیراق كە تایبەت بە بەڕێوەبردنی ئاو لە بەغدا بەڕێوەچوو وتی ٪70 سەرچاوەكانی ئاوی عیراق لەژێر مەترسیدان، ھۆكارەكەشی وڵاتانی توركیا و ئێرانە».
ئەو وەزیرە عیراقییە ئەوەشی وت «توركیا و ئێران سەرچاوەی ئاوی عیراقن، ئێستا توركیا بە رێژەی ٪70 ئاوی لەسەر عیراق گرتۆتەوە و ئێرانیش ٪100.
عیراق خاوەن زەوییەكی زۆری كشتوكاڵییە كە مەزەندە دەكرێت بە نزیكەی 23 ملیۆن دۆنم، ئەوە زەوییەكی زۆرە و ئەگەر بەشێوەیەكی زانستی وەبەرهێنانی تێدا بكرێت، ئەوا توانای ئەوەی هەیە زۆرینەی پێداویستییەكانی وڵاتەكە پڕبكاتەوە، بەڵام ئێستا بەهۆی كەم ئاوییەوە كەمتر لە رێژەی ئەو رووبەرە زەوییە كشتوكاڵییە وەبەرهێنانی تێدا دەكرێت، راپۆرتی وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق ئەوە دەخاتەڕوو نزیكەی 10 ملیۆن دۆنمی كراونەتە كشتوكاڵ، ئەوەش وایكردووە عیراق بەرهەمە كشتوكاڵییەكان لە دەرەوە هاوردە بكات.
بێگومان هەرێمی كوردستان بەدەر نییە لەو مەترسییە گەورەیە، بەڵكو بەرۆكی كەرتی ئاو و كشتوكاڵی كوردستانیش دەگرێت، بۆیە خەم لێخواردنی كارێكی ستراتیژییە و دەبێت بە باشی خۆی بۆ ئامادە بكرێت.
روون و راستییە كە توركیا و ئێران بەرنەدانەوەی ئاو وەكو كارتی گوشار بەرامبەر عیراق بەكاردەهێنن، هەردوولایان چاویان لە دەستخستنی بەرژەوەندیی زیاترە لە عیراق بەتایبەت نەوت و غاز، هەروەها كامیان هەیمەنەیان لەسەر پڕۆسەی سیاسیی عیراق دەبێت، كامیشیان سەرمایەگوزاری زیاتری تێدەدەكەن.
یەكێك لە كەمتەرخەمییە سەرەكییەكانی عیراق لە چەند ساڵی رابردوودا ئەوە بووە كەوا عیراق نەیتوانیوە یان كەمتەرخەمیی زۆری لە دروستكردنی بەنداودا هەبووە، باراناوی زۆری بەفیڕۆچووە و گلی نەداوەتەوە، بەپێچەوانەی توركیا و ئێرانەوە كە بەنداوی گەورە گەورەیان بۆ گلدانەوەی ئاو دروستكردووە و ئێستا وەكو كارتی گوشار لە بەرامبەری بەكاریدەهێنن.
خەڵك و زەویی عیراق لەبەردەم خنكاندان، پێویستیان بە چارەسەر و گرتنەبەری رێوشوێنی بەپەلە و گونجاو هەیە بۆ خۆدەربازكردن لەو مەترسییە گەورەیە.
