رێـڕەو

سەقامگیریی عیراق پەیوەستە بە سەقامگیریی کەرکوکەوە

فەرید دڵشاد 



کەرکوک یەکێکە لە دێرینترین شارەکانی جیهان، بەدرێژایی چەندین سەدە بە شارێکی فرە کەلتور، نەتەوە، ئایین، زمان ناسراوە، تاکو ساڵی 1948، جگە لە کورد، تورکمان، عەرەب، و مەسیحی، هاوکات جوولەکەش تیایدا ژیاوە، بەڵام دوای دروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیل جوولەکەکان کۆچیان کرد بۆ ئیسرائیل.
لەناو کەرکوک موسڵمان بە سوننە و شیعەوە هەروەها و مەسیحییەکانیش دەژین، لەگەڵ ئەو فرەییەدا، هەرگیز ئایین هۆکاری جیاوازیی و ململانێکان نەبووە، بەڵکو نەتەوە و زمان هۆکاری سەرەکی بوون.
ئەگەر چاوێک بە مێژوودا بخشێنینەوە، تا سەدەی بیستەم، جیاوازیی نێوان پێکهاتە نەتەوەیی و ئاینییەکان سیمایەکی جوانی پێکەوەژیانی بەخشیبووە کەرکوک، بەڵام دوای دۆزینەوەی نەوت تەنگژە و توندوتیژی و پێکدادان لە شارەکەدا سەریهەڵدا و بەردەوام بۆتە خاڵی ناکۆکی نێوان کورد و حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عیراق، وردە وردە سیاسەتی تەعریب لەشارەکە دەستیپێکرد، لەدوای رژێمی بەعسیش، کێشەی حکومڕانی لە کەرکوک سەریهەڵدا.
کورد لەوێ وەک پلە یەک وابوو و خاوەنی پارێزگار و چەندین قایمقام و بەڕێوەبەربوو، بەڵام بەهۆی لێکەوتەکانی ریفراندۆمەوە، جارێکی دیکە کورد هەژموونی لەدەستدا و لە پلە یەکەوە بۆ پلە دوو لە دوای عەرەب و تورکمانەوە دێت.
بەهۆی فرە پێکهاتەی جیاوازەوە، هەمیشە کێشەی حکومڕانیی و چۆنێتی بەڕێوەبردن هەبووە تێیدا، بەجۆرێک کورد و عەرەب و تورکمان هیچیان ئامادەنین سازش بۆ یەکتری بکەن، تاکە چارەسەریش حکومڕانیی هاوبەشی نێوان پێکهاتەکانە.
کەرکوک بەهۆی ئەو تایبەندمەندیانەی هەیەتی وەک عیراقێکی بچووک کراوە دەبینرێت، هەربۆیە چارەسەری کێشەکان و هێنانەدی سەقامگیریی کەرکوک، کاریگەریی لەسەر سەقامگیریی هەموو عیراق دەبێت.
کێشەکانی کەرکوک تەنها کێشەیەکی ناوخۆیی نین، بەڵکو رەهەندێکی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیشی هەیە، لەسەر ئاستی ئیقلیمی ئێران و تورکیا و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش نەتەوەیەکگرتووەکان کاریگەریی بەرچاویان لەسەر کێشەکانی کەرکوک هەیە.
لە دیارترین کێشەکانی کەرکوک لە نێوان کورد و حکومەتی فیدراڵی نەوت و چارەنووسی و شێوازی حکومڕانییەکەیەتی، ئەوەی ئێستا هەیە نەوتەکەی بەدەست کوردەوە نەماوە. چارەنووسی شارەکەش بە جێبەجێکردنی مادەی140 سپێردراوە، ئەوەی ماوەتەوە بەڕێوەبردنی شارەکەیە کە کورد پەراوێزخراوە.
هەرچەندە هەلی باش هاتەپێش بۆ کورد لەدوای رووداوەکانی ریفراندۆم بەڕێوەبردنی شارەکە بگرێتەوە دەست، بەڵام پارتی لەبەرئەوەی ئامادە نەبوو کەسێک بکرێت بە پارێزگاری سەر بە یەکێتی بێت، ئەوەش وایکرد عەرەبێک دابنرێت و بە زیانی زۆر بۆ کورد شکایەوە.
ئێستا هەلێکی تر هاتۆتەوە پێش بۆ ئەوەی کورد لەوێ ببێتەوە پلەی یەکەم و لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان سەرکەوتن بەدەست بهێنێت، هەربۆیە لەبەر ئەو تایبەتمەندیانەی کەرکوک کە لەسەرەوە خستمانەڕوو، نابێت بیر لەوە بکەینەوە سەقامگیریی شارەکە تێک بدەین.
خراپترین سیاسەت ئەوەیە بە ختوکەدانی هەستی نەتەوایەتی بمانەوێت دۆخی کەرکوک تێکبدەین، ئەوەی پارتی لەچەند رۆژی رابردوودا کردی بۆ مەرامی سیاسی و بانگەشەی هەڵبژادن بوو نەک بۆ بەرژەوەندیی کورد، هەربۆیە دەبێت بەر لە سیاسەتی نەتەوەپەرستی بگیرێت، چونکە دۆخی سروشتی کەرکوک کە پێکەوە ژیانە دەیشێوێنێت.