یه‌كێتیی‌ نیشتمانیی‌ كوردستان به‌ره‌و كوێ؟

10:12 - 2024-01-14
جومعە كانی لەلەیی
495 خوێندراوەتەوە

ئەمە راستییە نەک پیاداهه‌ڵدان، ئەگه‌ر بڵێم:  یه‌كێتیی‌ نیشتمانیی‌ كوردستان، حزبێكی‌ كاریگه‌ری‌ گۆڕه‌پانی‌ سیاسی‌ خۆرهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته،‌  به‌و  پێیه‌ی‌ خاوه‌نی‌ جه‌ماوه‌ر و ستراتیژیی‌ تایبه‌تی‌ خۆیه‌تی‌ و له‌ناو هاوكێشه‌ سیاسییه‌كانی‌ عیراقدا  یاریچییه‌كی‌ سه‌ره‌كییه‌ و بێ  وه‌رگرتنی‌  ره‌زامه‌ندی‌ و به‌شداری‌ ‌كارای‌  یه‌كێتی‌،  ناتوانرێ عیراق و هه‌رێمی‌ كوردستان  به‌ڕێوه‌ببرێت، بۆیه‌ پێویسته‌ له ‌روانگه‌ی‌ ئه‌م كاریگه‌ریگەرییەوە قسه‌ له‌سه‌ر ئێستا و ئاینده‌ی‌ یه‌كێتی‌ بكه‌ین، به‌و پێیه‌ی‌  به‌رپرسیارێتی‌ گه‌وره‌ له‌سه‌ر شانی‌  یه‌كێتیە و پاسه‌وانی‌ سه‌ره‌كی‌  به‌رژه‌وه‌ندییه ‌ باڵاكانی‌ گه‌لی‌ كورده‌.

ئيداره‌دانى فره‌ به‌ره‌يى  بۆ قۆناغ و رۆژگارى ئێستا كه‌ سه‌رده‌مى  حكومڕانى و به‌ڕێوه‌بردنى وڵاته،‌ كارێكى گرانه‌ و ناتوانرێت  وه‌كو سه‌رده‌مى شۆڕش و شاخ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ فره‌يى ئايديۆلۆژيا  له‌يه‌ك حزبدا بكرێت

هیچ گومانی‌ تێدا نییه،‌‌ شێوه‌ی‌ نیمچه‌ به‌ره‌یی‌ و تێكه‌ڵبوونی‌ چه‌ندین  ئایدیۆلۆژیای سیاسی‌ جیاجیا  له‌یه‌ك بۆته‌ و چوارچێوه‌ی‌  سیاسیدا، بۆ یه‌كێتی‌ كه‌ 48 ساڵ لەمەوبەر، له‌سه‌ری‌ ره‌گ و ڕیشه‌ی‌ داكوتاوه ‌و گه‌شەی‌ كردووه‌. 
له‌م هه‌لومه‌رجه‌ و بۆ ئاینده‌ش، خاڵێكی‌ لاوازه ‌و هۆكاره‌ بۆ نه‌بوونی‌ یه‌كوتاریی‌  سیاسی‌ هاوبه‌ش، ئیداره‌دانی‌ فره‌ به‌ره‌یی‌  بۆ قۆناغ و رۆژگاری‌ ئێستا كه‌ سه‌رده‌می‌  حكومڕانی‌ و به‌ڕێوه‌بردنی‌ وڵاته،‌ كارێكی‌ گرانه‌ و ناتوانرێت  وه‌كو سه‌رده‌می‌ شۆڕش و شاخ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ فره‌یی‌ ئایدیۆلۆژیا  له‌یه‌ك حزبدا بكرێت.‌ 
هه‌ربۆیه‌ یه‌كێتی‌ لە رابردوودا سیاسه‌تێكی‌  نوێی‌ داڕشتووه‌ بۆ به‌ڕێكردنی‌ ژیانی‌  سیاسی‌ و حزبایه‌تی‌ خۆی‌ كه‌ جێگه‌ی‌  هه‌ڵو‌ێسته‌  له‌سه‌ركردنه‌.
له ‌سۆنگه‌ی‌ تێگه‌یشتنه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ و  خوێندنه‌وه‌ی‌ قووڵ و وردی‌ بۆ ئه‌م  هه‌لومه‌رجه‌ و درككردن  به‌ ئه‌ركه‌كانی‌  ئه‌م  قۆناغ و سه‌رده‌مه‌،  یه‌كێتی‌  به‌ خێرایی‌  به ‌سیاسه‌ت و تێگه‌یشتنه‌كانی‌ خۆی‌دا  چۆته‌وه‌ و پڕەنسیپی‌ نوێی‌ داهێناوه ‌و له‌سه‌ری‌ ده‌ڕوات، به‌ جۆرێك بگونجێت له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندیی گشتی‌ و چۆنێتی‌  گۆڕینی‌ ژیانی‌  خه‌ڵك و  ژیانی‌ سیاسی‌  خۆی‌دا، به‌ واتایه‌كی‌ تر،  یه‌كێتی‌  له ‌رێگه‌ی‌ ئه‌م پڕەنسیپ و سیاسه‌ته‌ نوێیه‌دا، ده‌یه‌وێت  ببێ به‌ حزبی‌ هه‌موو چین و توێژەکانی كۆمه‌ڵگه‌ی‌  كوردستان.
بینین و هه‌ستكردن به‌م سیاسه‌ت و   هه‌نگاوه‌ كرده‌ییانه‌ی‌ یه‌كێتی‌ بۆ هه‌ر كه‌سێك كه ‌بڕوانێته‌ بارودۆخی‌  كوردستان  ئاسانە، ده‌توانین ئەمە به‌سه‌ر دوو ئاستدا دابه‌ش بكه‌ین:
یه‌كه‌م: ئاستی‌ حكومی‌ و  ئیداره‌
-تێكه‌ڵ كردنه‌وه‌ی‌ هێزەکانی‌ پێشمه‌رگه‌   و نه‌هێشتنی‌ هێز و چه‌كداری‌ تایبه‌ت و  هه‌وڵدان بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ سه‌رجه‌م  هێزه‌ چه‌كداره‌كانی‌ كوردستان له‌ یه‌ك یه‌كه‌ی‌  وەزاریدا. 
-هه‌وڵدان  بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ هێزی‌ پۆلیس و ئاسایشی‌ ناوخۆ له ‌بۆته‌ی‌ وه‌زاره‌تی‌ ناوخۆدا.
-یه‌كخستنه‌وه‌ی‌ خاڵه‌ گومرگییه‌كان و راده‌ستكردنی‌ به‌ وه‌زاره‌تی‌ دارایی‌ و ئابووری‌.
-هه‌وڵدان بۆ نه‌هێشتنی‌ جیاوازی‌ و مه‌یلی‌  ناوچه‌یی‌ له‌ پڕۆژه‌ی‌ خزمه‌تگوزاری‌ و گه‌یاندنی‌ خزمه‌ت  به‌ سه‌رجه‌م  ناوچه‌كانی‌ كوردستان.
دووه‌م: له‌سه‌ر ئاستی‌ حزبی‌ و رێكخراوه‌یی‌
-به‌ستنی‌ كۆنگره‌یه‌كی‌ سه‌ركه‌وتوو  كه ‌تیایدا دوورنما و سیاسه‌تی‌ حزبه‌كه‌ی‌ سه‌رله‌نوێ  داڕشته‌وه‌.
-رێكخستنه‌وه‌ی‌ داهات و كیسه ‌و گیرفانی‌ یه‌كێتی‌ و نه‌هێشتنی‌ زیاده‌ڕۆیی‌ له‌ خه‌رجكردن و به ‌هه‌ده‌ردانی‌ سامانی‌ یه‌كێتی‌.
-نه‌هێشتنی‌ هێزی‌  چه‌كداری‌  تایبه‌ت  به‌ به‌رپرسان.
-یه‌كخستنی‌ وتاری‌ سیاسی‌ یه‌كێتی‌ و  نه‌هێشتی‌  فه‌وزای‌  لێدوان و  بێسه‌روبه‌ری‌  راگه‌یاندن. 
-رێكخستنه‌وه‌ی‌ كاری‌ رێكخراوه‌یی‌ و پڕەنسیپی‌  رێكخستن و  گیان خستنه‌وه‌ به‌ر  كاری‌ رێكخراوه‌یی‌.
-پێكهێنانی‌ سه‌ركردایه‌تییه‌كی‌ نوێ و  پته‌و  به‌جۆرێك كه‌ تیایدا ره‌چاوی‌ ته‌مه‌ن و  رابردووی‌ سیاسی‌ و ره‌گه‌ز كراوه‌.
-رێكخستنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌ نیشتمانی‌ و حزبییه‌كانی‌، به‌چه‌شنێك گونجاو بێت بۆ ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌ سیاسییه‌ی‌ ئه‌مڕۆی‌  جیهان و ناوچه‌كه‌.
-رێكخستنه‌وه ‌و توندوتۆڵكردنی‌ زانستی‌  دیپلۆماتیك و گرنگیدان به‌و بواره‌ كه‌ زمانی‌ ئێستا و ئه‌م سه‌رده‌مه‌یه‌ بۆ لێكتێگه‌یشتن و  رایه‌ڵه‌ سیاسییه‌كان.
یه‌كێتی له‌م بارودۆخه‌ سیاسییه‌ی‌ ناوچه‌كەدا‌  به ‌سه‌رۆكایه‌تی‌ بافڵ تاڵه‌بانی‌  توانیویه‌تی‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ ناو حسابات و  هاوكێشه‌ سیاسییه‌كان و ببێ به ‌خاڵی‌  یه‌كلاكه‌ره‌وه‌  بۆ  زۆرێك له‌ پرسه‌ نیشتمانی‌ و سیاسییه‌كان. 

وتارەکانی نوسەر