رێبین محەمەد
دیموکراسی و دەستاودەستکردنی دەسەڵات، بۆ خۆشگوزەرانی و ئاسوودەیی کۆمەڵگە بێت، نەک خزمەتی کەسی دەسەڵاتدار و حزبی خۆسەپێن
دەسەڵات و حکومڕانیی چەند جۆرێکی هەیە، بەشێوەی دیموکراسی و دەنگدان، یان بە زۆرەملێ چوونەتە سەر کورسی حوکم کە لەماوەی حوکمڕانێتیاندا، لەبری ئەوەی کار بکەن بۆ خزمەتکردنی خەڵک، گیرفان و دەروونی خەڵک ئاسوودە بکەن، بەشێوازێکی تر کاریان کردووە، یان لە چوارچێوەی حوکمڕانی دەوڵەتەکەیاندا، خۆیان کردووە بە کەسی یەکەم و دەسەڵاتیان قۆرخ کردووە.
چۆن خۆیان زاڵ کردووە؟
هەوڵی ئەوەیان داوە رێگا خۆش بکەن، بۆ زاڵبوونیان بەسەر تەواوی جومگەکانی دامەزراوەیی وڵاتەکەدا، تا تەمەنی حکومڕانییان درێژ بکەنەوە، بێ ئەوەی گوێ بدەنە دیموکراسیی راستەقینە.
لەرێگەی دەستکاریکردنی یاساکان، یان لە رێگەی دەستوورەوە، کار بۆ ئەوە دەکەن، لەگەڵ خۆیان بیگونجێنن، کوردەواری دەڵێت «کراس بەبەری خۆیان بدوورن»، وەک حکومەتەکانی پێشووی عیراق و سوریا و لیبیا و زۆر وڵاتی دیکەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست.
دەستگرتن بەسەر دامەزراوەیی
سەربازیی وڵاتدا
بەشێکی تریان لەماوەی کارکردنیاندا، دامەزراوەی سەربازی وڵاتەکە دەکەنە ئامانج و دەستی بەسەردا دەگرن و دواتر لە رێگەیەوە، حوکمێکی نادیموکراسییانە و پۆلیسی دروست دەکەن و درێژە بە فەرمانڕوایی خۆیان دەدەن، لە نموونەی هێتلەر و فاشییەکانی ئیتالیا.
دەستگرتن بەسەر ئابووری وڵاتدا
ئەمەش بەشێک لە پرۆسەیەکی هێمنتر و ریشەداکوتاتر لە ناو کۆمەڵگەدا، هەر دامەزراوەیەکی دەوڵەتی یان کەسێک دژی، فەرمانڕەوا بجووڵێتەوە، گەمارۆی ئابووریی دەخاتە سەری و لاوازی دەکات بە ئامانجی پاککردنەوەی رێگاکەی، بەوەی بەرامبەر ملکەچ بکەن یان پێگەکەی بڕوخێنن، زۆتر، لەلایەن میر و پاشا و دەسەڵاتدارانی دوورگەی عەرەبیەوە لە نێوخۆیاندا ئەم دیاردەیە دەبینرێت، دەست بۆ پارە و موڵک دەبەن.
چەندین، مۆدێلی تر هەیە، دەسەڵاتداران، لەرێگەیانەوە کورسی خۆیان مسۆگەرکردووە و بوونەتە بار و مەینەتی بەسەر گەلەوە و دامەزراوەکانی دەوڵەتیشیان کردووە بە بابەتی سەرگەرمی بۆ خۆیان، ئارەزووەکانیان تێدا بەتاڵکردوونەتەوە.
دۆخی دەروونیی دەسەڵاتداران
لە رابردوودا دەسەڵاتداران، ئەم چالاکییانەیان لەناو دامەزراوەکاندا ئەنجامداوە بۆ سەرگەرمیی وێنە و دیکۆمێنتکراون، لە رێگەی کامێراکانەوە.
توێژەرەکانیش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانیانەوە، بە دواداچوونیان کردووە بۆ دۆخی دەروونیی دەسەڵاتداران، چۆن بە قۆناغەکانی گەشەکردنی تەمەندا تێپەڕیوون، لەچی بێ بەش بوون؟ دەوروبەریان چۆن مامەڵەیان لەگەڵ کردوون؟ چەندین پرسیاری تریان لە رابردوویان کردووە، هاوتەریب، رەفتارەکانی حوکمڕانێتیان شیکردوونەتەوە، دەرووناسی بەناوبانگ، (فرۆید) لەبارەی ئەم دۆخەوە وردتر پەیوەندیی رابردووی مرۆڤی بە کردارەکانی گەورەبوونی لێکداوەتەوە.
ئێستاش سۆشیالمیدیاکان دەبینیت، سەرکردەکانی خۆرهەڵاتی، بەشی ئەوە ڤیدیۆیان بڵاوکردۆتەوە لە رێگەی دۆستەکانیان و ماڵپەڕە نا رەسمییە نزیکەکانیان، رەنگدانەوەی دەروونی ئەوان بن و لێکۆڵینەوەیان لەبارەوە بکرێت.
ئەگەر، دامەزراوەی یاسایی و سەربازیی و ئابووریی، کۆنترۆڵکرا، کێ دەبێتە پارێزەری دیموکراسی و دەسەڵاتی گەل بۆ گەل دەگەڕێنێتەوە؟ دادگا دەستووریەکانیش لەم حاڵەدا ناتوانن ئەوە بکەن.
زانستی سیاسیی و دەسەڵاتی گەل
دەگەڕێینەوە، بۆ زانستی سیاسی و بە دیاریکراوی توێژینەوە و لێکۆڵینەوەکان لەبارەی یاسای دەستووریی، بە یەک رستەی کورت و پوخت وەڵام، دەداتەوە، جارێکی تر دەگەڕێتەوە بۆ دەسەڵاتی گەل، لە رێگەی پەستان دروستکردن و خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین، بۆ ئەوەی دەسەڵاتداران ملکەچی، هەڵبژاردن و پابەند بوون بە رێسا دیموکراسییەکان بکات.
هەر ئەوەی گەلی ئیسرائیلی ئێستا لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ، شەڕ دەکەن، ناهێڵن دەسەڵاتەکانی فراوان بکات و سێبەری بەسەر دەسەڵاتی یاساداناندا بکێشێت، لە رێگەی خۆپیشاندانەکانی تەلئەبیبەوە.
ئێمەی کورد چی بکەین؟
خۆمان هۆشیار بکەین بۆ ئەوەی هەڵوێستێکی هاوبەش و یەکگرتوو دروست بکەین، واز لە ناوچەگەرێتی و عەشیرەت و حزبایەتی تەسک و بەرژەوەندیخوازیی بهێنین، کاتێک دەبینین، گەلەکەمان لەبەردەم ئەوەدایە دیکتاتۆرێک دەست بەسەرماندا بگرێت، خەباتی نیشتمانیی مەدەنی بکەین، بۆ ئەوەی دیموکراسی و دەستاودەستی دەسەڵات، بۆ خۆشگوزەرانی و ئاسوودەیی کۆمەڵگە بێت، نەک خزمەتی کەسی دەسەڵاتدار و حزبی خۆسەپێن.
