ئێمە وەک کورد هاوشێوەی عەرەبێکی دیکەی عیراقی دژبە رژێمی بەعس مامەڵەمان لەگەڵ نەدەکرا، بەڵکو دووجار قینیان لێمان بوو، لە دژمان دەوەستانەوە، چونکە ئێمە جگە لەوەی دژی رژێمەکە بووین، وەک کوردێکیش جێگەی مەترسی بووین بۆسەر ئەو (عروبەیەی) ئەوان ئیدیعایان بۆ دەکرد، هەروەک ئەو کرێکارە کوردە کۆمۆنیستەی بە کرێکارە کۆمۆنیستە عەرەبەکەی وتبوو کە من هەم وەک چینایەتی دەچەوسێنرێمەوە، هەمیش وەک نەتەوە.
گەرمەسێر گلەیی و گازاندەیان دوو هێندەی دانیشتوانی هەرێم و عیراقە، هەرێم لە چاوەڕوانیی جێبەجێکردنی ماددەی 140دا وەک پێویست ئاوڕیان لێناداتەوە و بەغداش ئەگەرچی پاساو ئاشکرا ناکات بەڵام بەهۆی ئەوەی خەڵکی خانەقین و ئەو ناوچانە لە چەندین هەڵبژاردندا کوردستانیبوونی ناوچەکەیان سەلماندووە، لەڕووی خزمەت و قەرەبووەوە فەرامۆشی کردوون
لە دوو رووەوە گەرمەسێرییەکان قوربانین
کوردیش بەپێی شوێن و شارەکان کەمتر و زیاتر دەچەوسێنرانەوە، بۆ نموونە سلێمانی پشکی شێری بەردەکەوت لەچاو شارەکانی تردا، چونکە ناوجەرگەی شۆڕش و سەرهەڵدانەوە و قوربانیدان بوو.
لەمەش چەوساوەترمان هەیە کە پشکێکی زۆر گەورەیان بەرکەوتووە لە قوربانیدان و چەواسانەوە و تەنانەت سیاسەتی قڕکردن و رەتکردنەوەیان لەسەر پیادەکراوە، جگە لە کۆچپێکردنی زۆرەملێ.
خانەقینییەکان، یان ئەوانەی دەوروبەریان لەلایەن رژێمی بەعسەوە حسابی سێ شتیان بۆ دەکرا، یەکیان کوردبوون بوو، یەکیان شیعە بوون بوو (کە لەکاتی جەنگی ئێران - عیراقدا وەک دوژمن لییان دەڕوانین)، یەکێکی تریشیان ئەوەبوو کە دژی رژێم بوون.
بەمەش ئەوان چەوساوەترین کورد بوون.
کۆچپێکردنی زۆرەملێ و دەستبەسەرداگرتنی موڵکەکانیان
لە سەرەتای هەشتاکانی سەدەی رابردوو و دوای هەڵگیرسانی جەنگ، رژێمەکەی سەدام زۆربەی ئەو خانەقینی و بەگشتی فەیلییەکانی گرت و رەوانەی ئێرانی کردنەوە، لەژێر ئەو ناوەی گوایە ئەمانە شیعەن و سەربە ئێرانن، ئەوکات ماڵەکانیان داگیرکرا و دەست بەسەر سامانی گواستراوە و نەگواستراوەیاندا گیرا و لەلایەن یاساوڵ و پیاوانی رژێمەوە فەرهوود کرا.
زۆرێک لە خێزانەکان پەرت و بڵاوکرانەوە، زۆریشیان توانییان لە رێگەی سلێمانی و دەوروبەرییەوە خۆیان بگەیەننە شوێنی دیکە یان پەیوەندیی بە شۆڕشی نوێ-وە بکەن و لە رێی داستان و نەبەردیی پێشمەرگانەوە رقی پیرۆزیان بەرامبەر ئەو سیاسەتە شۆڤێنیستییە نا ئینسانییەی رژێم بەرجەستە کرد.
سەرەڕای ئەو خەبات و قوربانیدانە زۆرەی گەرمەسێرییەکان، کەچی لەپاش 20 ساڵ لە رووخانی رژێم هێشتا چەندین خێزانی خەڵکی خانەقین و شارۆچکە و گوندەکانی دەوروبەری یان نەگەڕاونەتەوە سەر زێدی خۆیان، یاخود هەندێک لەوانەش کە گەڕابوونەوە، لەسەروبەندی جەنگی تیرۆریستانی داعشدا لەژێر هەڕەشە و گوڕەشەی تیرۆریستان و هەندێک عەشایەری عەرەبی هاوردەی ناوچەکە یان هەندێک عەشیرەتی هاوسۆز و هاوبیری بەعس و داعش و قاعیدەدا دووبارە ناوچەکانیان بەجێ هێشتووە، زەقترین نموونەش شارۆچکەکانی جەلەولا و قەرەتەپە و شارەبانە کە بەهۆی هەڕەشە و هەڵکوتانەسەری عەشیرەتی کورەوییەوە تووشی گێچەڵ دەکرێن، لەکاتێکدا ئەو عەشیرەتە لەگەڵ هەموو هێزێکی شۆڤێنی و تیرۆریستی و تایفیدا هاوپەیمانی دەکەن لەگەڵ کورددا نەبێت کە خاوەنی راستەقینەی ئەو ناوچایەن و خودی عەشیرەتەکە لە ئەنجامی پرۆسەی بەعەرەبکردنی هێنراونەتە ناوچەکە.
هەڕەشەی بەعس.. داعش .. عەشایەری
مخابن هێشتا خانەقین و هەموو ئەو ناوچە کوردستانییانەی دەوروبەری بەدەست دەیان کێشەی گەورەوە دەناڵێنن، لەلایەک هەڕەشەیان لەسەرە بۆ چۆڵکردنی زەوییە کشتوکاڵییە نایابەکان و لەو شوێنانەش کە هەڕەشەی داگیرکردن و زەوتکردنی زەوییەکانیان لەسەر نییە، بوونەتە قوربانیی گرتنەوەی ناوبەناوی ئاوی ئەڵوەند کە وەک کارتی سیاسی و بەکاردێت و زەرەرمەندی یەکەمیش دانیشتوانە کوردە رەسەنەکەی ئەو ناوچانەن.
لەولاشەوە مامەڵەی هەندێک دامەزراوەی عیراق لە بواری قەرەبوونەکردنەوەی خەڵکەکە نەک وەک پێویست نییە، بەڵکو جۆرێک لە ستەم و نادیدەگرتنیشی پێوەدیارە.
وەک ئاماژەشمان پێکرد، خانەقین و دەوروبەری وەک ئەوەی چارەنووسی بەو جۆرەبێت، لە هەموو کارەسات و ناهەموارییەکانی کە بەسەر کورددا دێت، پشکی شێری بەرکەوتووە، هەر لە حوکمڕانیی شۆڤێنیزمی عەرەبییەوە لە 1963 تا دەگاتە هاتنی داعش، هەم قوربانیی یەکەم بوون و هەمیش سەنگەری پێشەوەی بەرگریی بوون لە کوردایەتی و پارێزگاری لە ناسنامەی کوردستانی گەرمەسێر.
لە بەرداشی هەرێم و بەغدادا
هەروەک جاران چۆن شارەکانی هەرێم و عیراق بەگشتی گلەیی و گازاندەیان هەیە لە ئەدای حکومەتەکانیان و نەبوونی خزمەتگوزاری، خانەقین و گەرمەسێر بەگشتی گلەیی و گازاندەکەیان دوو هێندەیە، هەرێم لە چاوەڕوانیی جێبەجێکردنی ماددەی 140دا وەک پێویست ئاوڕیان لێناداتەوە بە پاساوی ئەوەی لەدەرەوەی ئەو ناوچانەیە کە بەگوێرەی دەستوور دەسەڵاتی تەواوی بەسەریاندا هەیە و لە لایەن حکومەتی فیدراڵییەوە رێگە نادرێت خزمەتیان بکات، هەرچی دەسەڵاتی فیدراڵیشە بەپاساوێک کە بە ئاشکرا دانی پێدا نانێت، بەڵکو لە رەفتاریدا رەنگیداوەیەوە، بەهۆی ئەوەی خەڵکی خانەقین و ناوچە کوردستانییەکانی دەوروبەری لە چەندین هەڵبژاردندا لەسەر ئاستی عیراق کوردستانیبوونی ناوچەکەیان سەلماندووە، نە خزمەتێکی ئەوتۆیان دەکرێت، نە مافە سروشتییەکەی خۆیان وەک قەرەبووی دەستی رژێمی پێشوو پێدەدەن هاوشێوەی شوێنەکانی دیکەی عیراق، کە ئەم جۆرە سیاسەتە ناڕۆشنەش هەوڵێکی رانەگەیەندراوە بۆ کۆچێکی (ئیجباریی – ئیختیاری) سەدان خێزان و دووبارە دابڕین و هەڵکەندنی دانیشتوانە رەسەنە گەڕاوەکانی
دوای 2003.
دیمەنێک لە ئاوی ئەڵوەن و ناوشاری خانەقین
