مەحمود شێرزاد
بانگەشەی هەڵبژاردن بە دوو شێوازی دژبەیەک کاریگەریی لەسەر مرۆڤ دادەنێت. کەسانێک پێی خۆش دەبن و کەسانێک پێی ناخۆش دەبن، کەسانێک بە هیوا و ئومێدەوە تێیدا بەشداریی دەکەن و لێی دەڕوانن، کەسانێکیتریش پێی بێزار دەبن، بە گشتی کەش و هەوای بانگەشەی هەڵبژاردن، کەش و هەوایەکی پڕ لە دەنگ و جوڵە و شکڵ و رەنگ و قسە و...هتدی ناباوە، بەم دۆخە دەڵێن دۆخی (راجاس – پڕ لە جووڵە، وروژاو و ناجێگیر).
لە هەموو شتێکدا سێ حاڵەت هەیە، جووڵە، بێ جووڵەیی، پاسیڤ، دۆخی پاسیڤ دۆخێکە نە جووڵە هەیە و نە بێ جووڵەیی، ئەو دیوی ئەو دوو حاڵەتەیە. ئەم سێ حاڵەتە لە فیزیادا بە ئەلکترۆن و پرۆتۆن و نیترۆن ناوزەد کراون.
لە زانستە دەروونیییەکاندا دەڵێن حاڵەتی تەندروست ئەوەیە ئەم سێ حاڵەتە پێکەوە هاوسەنگ و هاوئاهەنگ بن. لەڕاستیدا بەدەگمەن کەسێک یان کۆمەڵێک هەیە بتوانێ ئەم سێ حاڵەتەی تێدا هاوسەنگ بن، بە تایبەت مرۆڤی ئەم سەردەمە کە مرۆڤێکی ناهاوسەنگە، بەشی زۆریان راجاسن، ورووژاو و بێ ئۆقرە و ناجێگیرن، بەشێکی کەمیشیان بێ جووڵەن، بەڵام (تاماس)ن، یانی قورس و تەمبەڵ و وەڕەس و بێ وزە و نائومێدن، هەندێ کەسی دەگمەنیش هەن پاسیڤ (ساتڤا)ن، پاسیڤ بەمانای بێ کەڵک نا، بەڵکو بەو مانایەی ئەو کەسانە لە دەرەوەی ئەم دوو جەمسەرەن، ئەو دوو جەمسەرە کاریان تێناکات.
مرۆڤی راجاس زۆر چێژ لە دۆخی بانگەشەی هەڵبژاردن دەبینێ، هەموو شتێکی ئەم دۆخە بۆ ئەو خۆراکێکی زەینییە، لەم دۆخەدا خۆی لە بیر دەچێتەوە و مێشکی ئارام دەبێتەوە و وزە ناجێگیرەکانی دەسووتێنێ، کەواتە لەم دۆخەدا هەست بە ئارامی دەکا و چێژ دەبێنێت. مرۆڤی تاماس (تەمبەڵ و وەڕەز و رەشبین) زۆر رقی لە دۆخی ورووژاوی وەک دۆخی بانگەشەی هەڵبژاردنە. لەبەر ئەوەی ئەو دۆخە تینی بۆ دێنێ تا هەموو روویەکەوە بجووڵێ، بەڵام ئەو ناتوانێ و حەزی لە جووڵان نییە، کەچی چواردەوری دەبێتە جووڵە و دەنگ و ناجێگیریی، ئەویش بەوە بە تەواوی تێکدەچێت و بێزار دەبێت. مرۆڤی ساتڤا (پاسیڤ) کە نە سەر بە جەمسەری ئەرێنی و نەسەر بە جەمسەری نەرێنییە، بە هیچیان تێکناچێ، ئەو بینەرە، ئەو بەشدار نییە، فەزای دەورووبەری هەرچییەک بێ، ئەو تەنیا بینەرە و نابێتە بەشێک لەو فەزایە، ئەو هاوسەنگە.
کەش و هەوای بانگەشەی هەڵبژاردن کاریگەریی نەرێنی زیاتر لەسەر مرۆڤی تاماس دادەنێ، بەڵام ئەگەر لەکاتی بانگەشەدا، بۆ نموونە قسەی نەشیا و رووداوی نەشیاو رووبدا، کاریگەریی نەرێنی زۆر قورس لەسەر مرۆڤی راجاس دادەنێ، زۆرینەی کۆمەڵ و بەشدارانی بانگەشە راجاسن، واتە پڕ لە وزە و جوڵە و ناجێگیرین، ئەگەر پرۆسەکە بە ئاڕاستەیەکی نەرێنیدا بڕوا، کاولکاریی دەروونی و دەرەکیی زۆر ترسناک دروست دەبێت. چوونکە ئەگەر ئەو هەمووە وزە و جووڵەیە ئاڕاستەیەکی نەرێنی وەربگرێ، وەک لافاو هەموو شتێک ڕادەماڵێ.
