پێشڕەو ئیسماعیل (مامۆستا پێشڕەو)
دروزەكان موسڵمانی سوننەن بە رەوتێكی جیا، یاخود مەزهەبێكی جیا لە مەزهەبەكانی سوننە، لە سوریا لە شاری سووەیدا و چەند شارێكی نزیك سنووری ئوردن دەژین، بە گشتی ژمارەیان لە ملێونێك زیاترە و دابەش بوون بەمجۆرە، حەوت سەد هەزار لە سوریا و دوو سەد و پەنجا هەزار لە لوبنان و سەد و چل و سێ هەزاریش لە ئیسرائیل و ئوردن دەژین، ژمارەیەكیشیان لە ئەمریكا و ئەوروپا و فەنزەوێلا دەژین.
بنەماڵەی جونبوڵات رابەریانن
دروزەكان، بە رەچەڵەك كوردن و بنەماڵەی جونبوڵات لە (گیان پۆڵا)وە هاتووە و كوردی باكووری كوردستانن و ئێستا لە لوبنان دەژین و رابەری دروزەكانن، هەندێكیش رەچەڵەكیان دەبەنەوە سەر كوردی ئێزدی، خێزانی جونبڵات (گیان پۆڵا)، كە خێزانێكی سیاسی كوردن و پێشتر (كەمال جونبڵات) رابەریان بوو، ئێستا كوڕەكەی بە ناوی (وەلید جونبڵات) سەرداریانە و لە لوبنان دەژی.
دروزەكان زیاتر لە بۆنەیەك رایانگەیاندووە كە كوردن، نووسەر و رۆشنبیر (محەمەد ئەمین پێنجوێنی ) لە یاداشتەكانیدا بە ناوی (چۆن بووم بە پرد) باسی دەكات و دەڵێت: كاتێك ساڵی (1998) لە هۆڵەندا كۆنگرەی نەتەوەیی كورد دروست بوو، وەلید جونبوڵات بەشدار بوو، لە وتەیەكیدا وتی: من كوردم و شانازی بە كوردبوونی خۆمەوە دەكەم.
دروزەكان تاكە گروپی لوبنان بوون كە پەیوەندیەكی تایبەتیان لە گەڵ بارزانیەكاندا هەبوو، لە سەرەتای ساڵانی حەفتادا دۆستایەتییەكی بەهێز لە نێوان (مەلا مستەفای بارزانی و رابەری دروزەكان كەمال جونبڵات هەبوو، ساڵی (1970) كە بەیاننامەی یانزەی ئازار دەرچوو، كەمال جونبڵاتی رابەریان هاتە باشووری كوردستان و سەردانی بارزانی كرد.
دروزەکان بۆ یەكەمجار هێزێكی تایبەتی خۆیان دروست كردو لە ماوەی رابردوودا رێگربوون لەوەی هێزێكی سەر بە ئیدارەی نوێی سوریا بە سەركردایەتیی (ئەحمەد حسێن ئەلشەرع) بچنە ناوچەكانیان
لە رووی ئایین و مەزهەبەوە
لە رووی ئایین و مەزهەب و رێچكەی ئاینییەوە، دروزەكان بە قۆناغی (تەقییە)دا رۆیشتوون، هەر ئەمەشە هەندێكی تووشی هەڵە كردووە، كە دەڵێن دروزەكان نزیكایەتیان لەگەڵ شیعەكاندا هەیە، بەو بیانووەی كە تەقییە بە شێوەیەكی تایبەت پەیوەندیی بە شیعەوە هەیە، تەقییە واتا شاردنەوەی بیروباوەڕەكەیان و پاراستنی نهێنی مەزهەب و رێبازەكەیان و ئاشكرا نەكردنی رێبازەكەیان لە ترسی نەیارەكانیان، لە راستیدا تەنیا شیعەكان نین كە بە قۆناغی تەقییەدا رۆیشتوون، بەڵكو ئاینەكانی ئێزدی و كاكەیی و ئەهلی حەق و بزووتنەوی هەقە و بارزانییەكان و ئیسماعیلیەكان و خوڕەمییەكان و زۆر گروپی تری ئایینی و مەزهەبی لە ترسی ئاشكرابوونیان، تەقییەیان بەكارهێناوە و خۆیان پاراستووە كە بیروباوەڕەكەیان كەشف نەبێت.
قۆناغی تەقییە
بەهەمان شێوە، دروزەكان بە قۆناغی تەقییەدا رۆیشتون و لە سەردەمێكیشدا فەرزەكانی ئیسلامیان رەتكردۆتەوە و دەڵێن ئێمە ئەو قۆناغەمان تێپەڕاندووە و گەیشتووین بە یەقین، واتا گەیشتن بە راستی رەهاو هیچی تر پێویستمان بەكڕنوش بردن و نوێژكردن نییە، ئەم بۆچوونەش لە ناوەڕۆكدا پشت ئەستورە بە دەقێكی پیرۆزی قورئان، كە تێیدا لە فەرمانێكی یەزدانیدا داوا لە كڕنوشبەر كراوە، تا گەیشتن بە یەقین كڕنوش ببا، ئایەتی(واسجد لربك حتى يأتيك اليقين).
دروزەكان پێیانوایە، ئەم ئایەتەی قورئان (ولمن خاف مقام ربه جنتان)، ئاماژەیە بۆ بوونی دوو بەهەشت، بەهەشتێك لە سەری سەرەوەیە و لە ئاسمانە و شوێنی رۆحانی و نورانییەكانن و روحەكان بە گەیشتنیان بۆ ئەوێ، لە گوناح دادەماڵرێن و پاك دەبنەوە لە گوناح، بەهەشتێكی تریش لە خوارەوەیە و لەسەر زەوییە و بەدڵنیاییەوە هی ئەوە نییە، شان لە شانی بەهەشتی جیهانی سەرەوە بدات، ئەگەر رۆحەكان بەم بەهەشتەدا تێنەپەڕن، هەرگیز ناتوانن بگەنە بەهەشتی سەرەوە، رێچكەی ئاینی دروزەكان بەهۆی كەسێك بە ناوی (ابو عبدالله محمد بن اسماعيل) ناسراو بە دەرزی ساڵی (410)ی كۆچی دامەزراوە، ئەو دەرزییە، حەوتەمین خەلیفەی فاتیمى (الحاكم بأمر الله )ی هاندا، كە ئیدیعای خودایی بکات، دروزەكان ئێستاش چاوەڕوانی گەڕانەوەی (الحاكم بأمر الله)ن، هەروەها كاریگەری ئاینی زەردەشتی بەسەر ئەم رێچكەیەوە هەیە.
رادەستكردنی چەك بە تەواوی رەتدەکەنەوە
سەركردەی رۆحی دروزەكان (شێخ حیكمەت ئەلهجری)، لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، «هێشتا زووە لە سوریادا باسی رادەستكردنی چەك بكرێت»، رادەستكردنی چەكی بە تەواوی رەتكردەوە تا دەوڵەتێكی مەدەنی دروست دەكرێت و دەستوور بۆ وڵات دەنووسرێتەوە و مافەكانیان دیاری دەكرێت، هەروەها وتی «چونكە لە ئێستادا ئێمە نیگەرانیمان هەیە دەربارەی دۆخی سوریا، ئەگەر هەموان بەشداری پێ نەكەن، دروزەكان داوای ناوچەیەكی فیدراڵی دەكەن»، هەر بۆیە بۆ یەكەمجار هێزێكی تایبەتی خۆیان دروست كردووە و لە ماوەی رابردوودا رێگر بوون لەوەی هێزێكی سەر بە ئیدارەی نوێی سوریا بە سەركردایەتی (ئەحمەد حسێن ئەلشەرع، ناسراو بە ئەبو محەمەد جۆلانی) بچنە ناوچەكانیان، ئەمەش دەبێتە پاڵپشتی و پشتگیری كردنێك بۆ كورد، ئەگەر داوای هەرێمێكی فیدراڵی لە چوارچێوەی سوریادا بكەن، هەر بۆ هەمان مەبەست لە ماوەی رابردوو دا رابەری دروزەكان (وەلید جونبڵات) سەردانی دیمەشقی كرد و لەگەڵ كاربەدەستانی نوێی سوریادا باسی ئایندەی دروزەكانی كرد.
باپیرە گەورەیان كوردە
ماوەتەوە بڵێین كە باپیرە گەورەی دروزەكان كوردەو هەر لە ئێستا دا دەیان كەس لە پێكهاتەی دروز لە ریزەكانی (پەكەكە و پەیەدە)دا جەنگاوەرن كە خەڵكی سوریا و لوبنانن.
سەرچاوەكان
-ریشەی بیروباوەڕی بارزانییەكان، فەرید ئەسەسەرد، سەنتەری لێكۆڵینەوەی ستراتیژی كوردستان، چاپی دووەم ، 2012 سلێمانی.
-Druze Wikipedia. https://en.wikipedia.org>wiki > Druze
دروزەکان چەک هەڵدەگرن بۆ بەرگریکردن لە ناوچەکانی خۆیان
