دەبێت هەرێم پابەندبێت بە بڕیاری دادگای فیدراڵی و رێککەوتنەکانییەوە لەگەڵ بەغدا، بەڵام دەبێت لە بەغداش بپرسێت پشکی هەرێم لە داهاتی سەرباری نەوت بەڕێژەی 12.67 ٪ لەکوێیە کە زیاتر لە 2 ترلیۆن و 500 ملیار دینارە؟
پرسیارێک هەیە کە پێویستە هەرێم شەفافانە وەڵامی بەغدا بداتەوە و پرسیارێکی دیکەش هەیە کە پێویستە هەرێم لە بەغدای بکات و لە دانوستانەکاندا بیورووژێنێت و بەغداش شەفافانە وەڵامی بداتەوە.
ئەم هەموو بێباکییەی لەکوێوە هێناوە
پرسیاری یەکەم ئەوەیە ئایا لە کاتێکدا هەرێم توانای نییە مووچەی مانگێکی مووچەخۆرانی هەرێم بەبێ بەغدا دابەش بکات، ئەم هەموو بێباکییەی بەرامبەر بەغدا لەکوێوە هێناوە و پشتی بە چی قایمە کە ناچێتە ژێرباری ئەو رێککەوتنانەوە کە وەفدە یەکلەدوای یەکەکانی هەرێم بۆ بەغدا ئیمزای دەکەن و لە کۆنگرە و لێدوانە رۆژنامەنووسییەکاندا رایدەگەیەنن؟ ئەو پرسیارەی بەغدا لەجێی خۆیدایە کە دەبێت هەرێم وەڵامێکی شەفافانەی بداتەوە سەبارەت بە رادەستکردنی داهاتی ناوخۆ وەک داهاتی هەموو پارێزگا و ناوچەکانی دیکەی دەرەوەی هەرێم بۆ گەنجینەی ئیتیحادی تا لەوێوە دووبارە وەک هەرکام لە پارێزگاکانی دیکە مووچە و بودجە لە بەغداوە رەوانەی هەرێم بکرێت، چونکە چێتر ئەو شێوازی (بەشی خۆم بۆخۆم و بەشەکەی تۆش دەخۆم) بۆ هەرێم ناچێتەسەر.
وەک کاربەدەستانی هەرێم خۆیان رایانگەیاندووە: تەنها لە ساڵی 2024ی رابردوودا بەغدا بڕی زیاتر لە 11 ترلیۆن دیناری رەوانەی هەرێم کردووە، لەبەرامبەردا هەرێم 11 ملیۆن پسووڵەی داهاتیشی رادەستی بەغدا نەکردووە.
هاووڵاتی قوربانی ململانێی بەغدا و هەرێمە
ئەم ململانێ سەرسەختانەیە کە هەرێم و بەغدا لەگەڵ یەکتریدا دەیکەن، جگە لە هاووڵاتییان و مووچەخۆرانی هەرێم هیچ کەسێکی باڵادەستی هەرێم و بەغدا زیانیان لێنەکردووە و هەردوولاش گرەو لەسەر سفرەی خاڵیی ئەو توێژە کەم دەرامەتە دەکەن.
ناوبەناو هەندێک لە بەرپرسانی هەرێم قەوانێک لێدەدەنەوە کە گوایە ئەوەی بەغدا دەیکات بەسیاسیکردنی کەیسی مووچە و بودجەیە، بەڵێ دەشێت کەسانێک هەبن لە بەغدا حەزنەکەن کورد دەستی هەبێت سەری خۆی پێ بخورێنێت، بەڵام ئەگەر مەسەلەکە کورد بێت، ئەوا کوردی ناوچەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمیش هەر کوردن و مووچەی خۆیان لەگەڵ بەغدا و بەسرە و نەجەف و نەینەوادا وەردەگرن، کەوابێ هێندەی بابەتەکە ناکۆکیی دارایی و کارگێڕییە، هێندە سیاسی نییە.
داهاتی نەوتی عیراق لەکوێیە؟
جێی خۆیەتی وەفدەکانی هەرێم هێندەی خۆیان بەوەوە سەرقاڵ دەکەن و چاو و راو لەبەغدا دەکەن سەبارەت بە داهات و خەرجی هەرێم و شەڕ لەسەر پشکی کۆمپانیا (بیانییەکان!) دەکەن، ئەو پرسیارەش لە وەزیری دارایی عیراق و لەبەردەم میدیا و لەناو لیژنەی دارایی و ئابووریی نوێنەراندا بورووژێنن و داوایان لێبکەن وەڵامێکی راست بدەنەوە بە خەڵکی عیراق و هەرێم کە ئاخۆ لەکاتێکدا هەناردەی نەوتی هەرێم راگیراوە، داهاتی نەوتی عیراق لەکوێیە؟ لەکاتێکدا هەمووان دەزانین لە حوزەیرانی ساڵی 2023 کاتێک پرۆژە یاسای بودجەی هەر سێ ساڵی 2023 و 2024 و 2025 لە نوێنەران پەسەند کرا (کە هەنووکە مشتومڕ لەسەر هەموارکردنەوەیەتی)، نرخی بەرمیلێک نەوت بە (56) دۆلار خەمڵێنرا و لەسەر ئەو حسابە بڕی بودجە دیاریکرا، خۆ ئەگەر بە خشتەی نرخی نەوتدا بچینەوە، ئەوا لە ساڵی 2023 وە، هیچکاتێک نرخی بەرمیلێک نەوت لە (70) دۆلار دانەبەزیووە، جا پرسیارەکە ئەوەیە ئەگەر عیراق رۆژانە (3) ملیۆن بەرمیل نەوتی هەناردەکردبێت، ئەوا تەنها بۆ دوو ساڵی 2023 و 2024 کە دەکاتە 730 رۆژ، واتە عیراق بڕی 2 ملیار و 190 ملیۆن بەرمیل نەوتی فرۆشتووە و ئەگەر جیاوازیی نرخی نەوتی خەمڵێنراو لە بودجەدا 10 دۆلاریش بووبێت، ئەوا بڕەکەی دەکاتە 21 ملیار و 900 ملیۆن دۆلار کە لەسەروو بودجەی خەمڵینراوەوە بووە. لەو بڕەش ئەگەر پشکی هەرێمی بە پێوەری 12.67 ٪ لێ جیابکرێتەوە، ئەوا یەک ملیار و 730 ملیۆن دۆلار پشکی هەرێمە کە بەغدا نەیناردووە بۆ هەرێم، واتە بەغدا هێشتا نزیکەی دوو ترلیۆن و 500 ملیار دیناری هەرێمی لەلا ماوە.
پەرێزیان پاک نییە
بەمەش دەردەکەوێت کە نە هەرێم و نە بەغدا لە مەسەلە کارگێڕیی و ژمێریارییەکاندا پەرێزیان پاک نییە و چاو و راو لەیەکتری دەکەن و زەرەرمەندی یەکەمیش گەلی عیراقە بەسەرجەم پێکهاتەکانەوە، بۆ ئەمەش هەم دەبێت هەرێم پرسیار و سۆراغی ئەو بڕە بکات و هەم بەغداش وەڵامێکی موقنیع بداتەوە.
