عیراق وڵاتێكی دێرینە، خاوەن شارستانی و مێژوو و كەلەپووری رەسەنی وڵاتی نێوان دوو رووبارە، مۆزەخانەی نیشتمانیی عیراق، زیاتر لەسەدەیەكە ئاوێنەی باڵانومای ئەو مێژووەیە و لەدوای مۆزەخانەی میسر، بە دووەم مۆزەخانە لە رووی مێژووی دامەزراندنەوە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا دادەنرێت. بیرۆكەی دامەزراندنی مۆزەخانەكە بۆ سەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتی عیراق لە سایەی ئینتیدابی بەریتانیادا دەگەڕێتەوە.
مس بێل راوێژكاری حاكمی سیاسیی بەریتانیا لە بەغدا، كە شارەزای مێژوو و شوێنەوار بوو، پێشنیازی كردنەوەی مۆزەخانەیەكی كرد و پێشنیازەكەی لەلایەن حاكمی سیاسییەوە پەسەند كرا و رۆژی 11ی ئاداری 1923 لەژوورێكی بچووكی تەلاری قشڵەی سەرای بەغداد(كە ئێستا شەقامی موتەنەبییە)كرایەوە‌و چەند پارچەیەكی شوێنەواری تێدا نمایشكرا و مس بێل خۆی سەرپەرشتیی مۆزەخانە خنجیلانەكەی كرد و وەك یەكەم بەڕێوەبەر دەستەبەكاربوو.
لەو ساڵانەدا تیمەكانی كنە‌وپشكنینی شوێنەواری بەریتانیا، لە ئەنجامی گەڕاندا چەند پارچەی بەنرخی شوێنەواریان لە ناوچە جیا جیاكاندا دۆزییەوە، بەهۆی بچووكی شوێنی مۆزەخانەكەوە بیر لە دامەزراندنی شوێنێكی گەورە و گونجاو كرایەوە، ئیدی شوێنێكی گونجاوتر لە شەقامی مەئموونی كەنار رووباری دیجلە دۆزرایەوە و مۆزەخانەكە بۆ ئەوێ گوازرایەوە و لە رۆژی 14ی حوزەیرانی 1926 بەرەسمی كرایەوە. پاش چەندین ساڵ كاری تیمەكانی كنە‌وپشكنین و دۆزینەوەی چەندین پارچەی شوێنەواری، بیر لەوەكرایەوە تەلاری مۆزەخانەیەكی هاوچەرخ بەپێی ستانداری جیهانی دروست بكرێت.
ساڵی 1957 لەسەر رووبەری 4500 مەتر دووجا لە ناوچەی كەرخ لە نێوان گەڕەكی ساڵحیە و ناوچەی عەلاوی لە كەناری رووباری دیجلە، دەست بە دروستكردنی مۆزەخانەی نوێ كرا و ساڵی 1963 تەواو كرا و رۆژی 9ی تشرینی دووەمی 1966 بەرەسمی كرایەوە. ساڵی 1983 جارێكی دی مۆزەخانەكە فراوان كرا‌و تەلارێكی تەنیشتی خرایەسەر و ساڵی 2017 نۆژەن و فراوانتر كرا. لەم ساڵانەی دواییدا، بەرپرسان و شارەزایانی بواری مۆزەخانە، داوای ئەوەیان لە حكومەتی عیراق كرد، كە مۆزەخانەیەكی شایستەی سەردەمیانە بە پێی ستانداردە جیهانییەكان دروستبكرێ، بۆئەوەی لە ئاست نمایشكردنی سامانی دەوڵەمەندی شوێنەواری و كەلەپووریی شارستانی وڵاتدا بێت، بۆ ئەو مەبەستە زەوییەكی 50 دۆنمی لە فڕۆكەخانەی موسەننای بەغداد تەرخانكرا، بەڵام تا ئێستا بەهۆی قەیرانی داراییەوە مۆزەخانە نوێیەكە دروست نەكراوە.
مۆزەخانەی عیراق، لە 24 هۆڵ پێكهاتووە‌و بەپێی زنجیرەی شارستانی و مێژوویی ریزبەند كراوە و مێژووی نووسین و كشتوكاڵ و تەلارسازی و هونەر و كەلتور و كەلەپوور و یاسادانان نمایش دەكات. بە چەرخی بەردین دەست پێدەكات و چەرخەكانی سۆمەری و بابلی و ئەكەدی و ساسانی و مەرجانی و بابلی نوێ و ئیسلامی بەدوای یەكدا دێن. بەگشتی 10 هەزار پارچەی شوێنەواری لە هۆڵەكاندا نمایش كراوە‌و ژمارەیەكی زۆری دیكەش لە گەنجینەكانی مۆزەخانەدا پارێزراون.
هەندێک لەو پارچە شوێنەوارییانە بۆ 65 هەزار ساڵی پێش زایین دەگەڕێنەوە. ئەوەی جێگەی سەرنجە، 10پەیكەری مرۆڤی نیاندرتاڵی ئەشكەوتی شانەدەری كوردستان و دەیان دراو و ئامێر و دەفر و كەلوپەلی ئەو سەردەمە لەو مۆزەخانەیەدا پارێزراون. هەر لەو مۆزەخانەیەدا بەشێكی تایبەت بە منداڵان هەیە و لە ساڵی 1977 كراوەتەوە، ئەم بەشە ئامانجێكی پەروەردەیی هەیە و منداڵان بەشێوەی ژیانی مرۆڤی كۆن و داهێنانی نووسین و دروستكردنی گوندی دێرین ئاشنا دەكات و زانیاریی مێژووییان پێدەبەخشێت.
مۆزەخانەی نیشتمانی عیراق، خاوەنی كتێبخانەیەكی بەنرخە كە لە ساڵی 1933 دامەزراوە، ئەو كتێبخانەیە 134 هەزار كتێب و گۆڤار و رۆژنامە و بەڵگەنامە و دەستنووسی بەنرخی مێژوویی و شوێنەوارییی و یاسایی لەخۆگرتووە، بەشێك لەوانە بەزمانی بیانیی وەك ئینگلیزی و فەرەنسی و ئەڵمانی و فارسی و توركی نووسراون، بەشێكی تریان بە زمانەكانی عەرەبی و كوردین، هەندێكی دیكەیان بە زمانەكانی بزماری و خۆرهەڵاتی كۆن و لاتینی نووسراون. بۆئەوەی كتێبخانەكە لەگەڵ گیانی پێشكەوتووی سەردەم رێ بكات، بەشی زۆری كتێبخانەكە بەدیجیتاڵ و ژمارەیی كراوە. لە كاتی پرۆسەی ئازادیی عیراقدا، ئەو مۆزەخانەیە بەر شاڵاوی تاڵانكردن كەوت و نزیكەی 15 هەزار پارچەی شوێنەواری دزران و تا ئێستا توانراوە 4300 پارچەی ئەو شوێنەوارە دزراوانە بگەڕێنرێتەوە.
