هەسارەی زەوی، زیاد لە هەشت ملیار مرۆڤی لێدەژی، بەڵام ئەوانەی چارەنووسی سیاسی و ئابووری ئەو جیهانەیان بەدەستەوەیە چەند سەد كەسێكن، ئەوانی دیكە بەس دەخۆن و دەخەون. بە مانایەكی دیكە، ئەگەر دیمەنەكە نەختێك گەورەتر بكەین و ورتر سەیری بكەین، زۆرینەی كۆمەڵگەكان هەر لەبنەڕەتەوە قوربانین. هەر خۆی دابەشكردنی كۆمەڵگەی سەردەست و ژێردەست و كراوە و داخراو، زیندوو و نووستوو، كوشتنی مرۆڤە! ئێمە لەناو ئەو دنیایەدا قوربانین، چونكە هێشتا نەبووین بەخودێك بوونی خۆمان چ وەك بەها، چ وەك زمان، چ وەك مرۆڤ بپارێزین. كاتێكیش زمان فریامان ناكەوێت و خاوەندارییەتی بوونیش دەكەوێتە مەترسییەوە. لە مێژووی هاوچەرخدا چەندان جەنگی كاولكار روویداوە، ئاخۆ ئێمە وەك تاك هیچمان پێكراوە؟ لە تەنها بینەرێك و قوربانییەك زیاتر هیچی دیكە نەبووین.
ئەگەر راستەوخۆش بێین قسە لە كۆمەڵگەی كوردی بكەین، بێگومان دیمەنەكان گەلێك جیاوازتر دەردەكەون، چونكە نابێت بیرمان بچێت پڕۆسەی خودگەرایی وەك چەمكێكی فیكری لەوكاتەدا دەست پێدەكات، كە جیاوازی بیركردنەوەمان لەسەر بابەتەكان بۆ دروست دەبێت. كوردیش بەهۆی نەبوونی زمانێكی ستاندار و زاڵبوونی ئاخاوەری ناوچەییەوە، كەمتر كەلتوری زمانی تێیدا پەرەی سەندووە. زمان بەمانە مەعریفییەكەی، كە خۆی لە وتاری رەخنەیی لەنێو ناوەندە زانستیی و ئەدەبیەكاندا دەبینێتەوە. كۆمەڵگەی ئێمە تا ئێستا وەك پێویست نەیتوانیوە لە دنیای جیاوازییەكاندا بژی، بۆیە روانگەی رەخنەیی بۆ شتەكان گەلێك سارد و كزە.
(مارتن هایدگەر 1889- 1979) لە پەرتووكی «سەرچاوەی كاری هونەری»دا زمان دەبەستێتەوە بە بوونی مرۆڤ، بەڵام ئەو بوونە لای ئێمە هێشتا لە قەلەقییەكی نا سروشتیدا دەسوڕێتەوە، بۆیە توانای بەستنەوەی زمانی نییە بۆ پڕۆسەیەكی تەواو خۆدگەرایی، وەك خودێكی ئازاد. ئەو كۆمەڵگەیانەی هێشتا لەنێو گرفتی خودسالاریدان و نەیانتوانیوە خۆیان بن، كەمتر بیردەكەنەوە، مەگەر لەو كاتانەدا نەبێت، كە دەكەونە ناوكێشەیەكەوە، ئەو كاتیش بەناچاری لەژێر كاریگەریی «بیركردنەوەی دەستەجەمعی» دەمێننەوە. ئەوەش (كاڕڵ ماركس 1818- 1883) ناوی ناوە «كۆمەڵگەی مێگەلی»، لەو جۆرە كۆمەڵگەیانەدا مرۆڤ بوونێكی سەربەستی نییە، كەواتە خاوەنی زمانێكی بیركەرەوەش نییە، كە پڕاوپڕ تەعبیر لە فیكر و تێگەیشتنی خۆی بكات. بیرمەندێكی وەك (مەسعود محەمەد 1919- 2002) لە كتێبی «مرۆڤ و دەورووبەر»دا دەیەوێت بمانخاتە سەر رێگەی ئەو خودە ئازادەوە، بەڵام كورد هێشتا نەیتوانیوە بابەتیانە لە فیكری ئەو كەسایەتیەش بگات.
دەتوانین بڵێین بارودۆخی تاكی ناو ئەو حەشاماتە ژیانیان ناجێگیرە، چونكە كۆمەڵگە ژیارییەكان، كەمتر دەكەونە ژێر كاریگەریی بیركردنەوەی زۆرینەوە، زۆرینە بەمانای ئەوەی كەسێك یان كەسانێك لە جیاتی تۆ بیربكاتەوە و تۆش کوێرانە دوای ئەو عەقڵە بكەویت. خەریكە ئەو دۆخە خراپە بەتەواوی كۆمەڵگەی كوردی داگیر دەكات، كە هیچ بیركردنەوەیەكی بۆ گۆڕانكارییە سیاسی و ئابووریی و تەنانەت فیكرییەكانیش نییە.
