میران ئه‌بره‌هام یه‌كێكه له رۆماننووسه‌كانی كورد و له ده‌ره‌وه‌ی وڵات ده‌ژی، ئه‌م نووسه‌ره له ساڵانی كاركردنیدا چه‌ند رۆمانێكی نووسیوه، له‌وانه شه‌وگه‌ڕه‌كان، نیشتمانی سارا، خه‌می مه‌ستووره و بووكی جووله‌كه. دواین رۆمانیشی خانه‌قای میرزایه، میران زۆرتر كار له‌سه‌ر ئه‌و رووداوه مێژووییانه‌ی به‌سه‌ر گه‌لی كورد دا هاتوون ده‌كات و جارێكی تر له دووتوێی ده‌قێكی ئه‌ده‌بیدا ده‌یاننووسێته‌وه. له‌م دیداره‌دا نووسه‌ر له‌باره‌ی شێوازی كاركردنی خۆیه‌وه ده‌دوێت.
سازدانی/ ئه‌ده‌ب و هونه‌ر
2 - 2 كۆتایی
* ئایا تۆ له رۆمانه‌كانتدا ئه‌م كاره‌كته‌رانه وه‌كو خۆیان به‌كارده‌هێنێ یان ئازادانه گۆڕانكاری له كه‌سایه‌تییه‌كانیاندا ده‌كه‌یت؟
-له‌كاتێكدا ده‌زانین هه‌موو مێژووی كورد، ده‌ماوده‌م به ئێمه‌ی نه‌وه‌ی ئێستا گه‌یشتووه، من كاتێك له گه‌ڕاندا بووم، یان باشتره بڵێم، ریسێرچم بۆ رۆمانی خانه‌قای میرزا ده‌كرد، ئه‌رشیفێكی شارنه‌بوو بچم به دوای سه‌رچاوه‌كاندا بگه‌ڕێم، به‌ڵكو ده‌توانم بڵێم له سه‌دا حه‌فتای مێژوووه‌كه به‌ده‌می له‌وانی ترم بیستووه، كه ئه‌وانیش له كه‌سوكار و خه‌ڵكانی تریان بیستبوو، كه‌واته ئه‌مه خۆی جارێك یان دوان به فیلته‌ری خه‌یاڵی ئه‌وانی تردا تێپه‌ڕیوه و به خه‌یاڵ كراوه و كه‌م یان زۆر گۆڕانكاریشی به‌سه‌ردا هاتووه. كه‌واته ئه‌مه به‌رهه‌می خه‌یاڵه. ئه‌وه‌ی له‌م جۆره له چیرۆك یان رۆمانانه تێ ناگات، له‌وه بێئاگایه قوتابخانه هونه‌ری و ئه‌ده‌بییه‌كان چه‌شنیان زۆره. كاتی خۆی من ئه‌وه‌م له خه‌ڵكی بیست؛ كه عه‌زیزی میرزا كه‌ریم له كاتی مه‌نعه‌ته جه‌وله‌كه‌ی ساڵی 1963دا بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی دایكی بۆ به‌غدا ده‌بات. پاشان ئه‌وه‌شیان ده‌گوت: كه حه‌لاوه‌خانی دایكی له‌وێ ده‌مرێت و سێ جار به لۆرییه‌كه‌ی ده‌یهێنێته جه‌له‌ولا و رێگای پێ ناده‌ن بگه‌ڕێته‌وه بۆ سلێمانی... ته‌نیا ئه‌وه‌نده و به‌س. كه‌واته من لێره‌دا پێویستم به هێزی خه‌یاڵ و توانای هونه‌ری گێڕانه‌وه‌یه، دووباره ئه‌و فه‌زایه‌ی ئه‌و رۆژانه بخوڵقێنمه‌وه، كه‌واته ئه‌گه‌ر ئه‌مه هونه‌ر نه‌بێت و به‌رهه‌می خه‌یاڵی خۆم نه‌بێت... ئه‌ی چییه؟ خۆی له راستیدا تێگه‌یشتن له هونه‌ر جۆرێكه له هونه‌ر، له كاتێكدا ئێمه باس له هونه‌رێكی ته‌واو ئه‌بستراكت ده‌كه‌ین، كه وشه‌ی (باش و خراپ و جوان و ناشیرین) هه‌ڵناگرێت.
* هه‌ندێك كاره‌كته‌ری واقیعی له ژیانی خۆیاندا كه‌موكوڕی و لاروله‌وێریان هه‌بووه، ئایا تۆ خاڵه سلبییه‌كانی ئه‌م كاره‌كته‌ره واقیعییانه ده‌خه‌یته‌ڕوو یان ته‌نها لایه‌نه ئیجابییه‌كانیان باس ده‌كه‌یت؟
- من چیرۆكی ریالیستی ده‌گێڕمه‌وه و به قوتابخانه‌ی ریالیزم سه‌رسامم، كه‌واته كاره‌كته‌ره‌كانم وه‌كو ئه‌وه‌ی كه له كات و سه‌رده‌می خۆیاندا هه‌بوون. له گێڕانه‌وه‌دا هیچ نهێنییه‌كم نییه و چیرۆكه‌كانم خۆیان هه‌بوون و من ته‌نیا رووناكیان ده‌خه‌مه سه‌ر. كه ده‌گه‌ڕێمه‌وه نێو مێژوو، هیچ كه‌سێك له‌لام پیرۆز نییه، هه‌روه‌ها مه‌به‌ستم ئه‌وه‌نییه له پیرۆزی كه‌س كه‌م بكه‌مه‌وه، ئه‌وه مه‌به‌ستی من نییه، به‌ڵكو دووباره هێنانه‌وه‌یانه بۆ نێو ده‌قێكی ئه‌ده‌بی و نمایش كردنه‌وه‌یانه، چونكه له نووسیندا من هه‌رگیز لایه‌نگر نیم. ئه‌وه ئیشی خوێنه‌ره چۆن دووباره لێیان ده‌ڕوانێت. ئاگاداری ئه‌وه‌م كه سه‌رده‌می چیرۆكی پاڵه‌وان به‌سه‌رچووه و ئێستا ئێمه‌ی نووسه‌ر، له چیرۆكه‌كانماندا پێویستمان به كاره‌كته‌ره. له ژیانی رۆژانه‌مدا و هه‌روه‌ها له چیرۆكه‌كانمدا هه‌رده‌م زیندووه‌كان له مردووه‌كان گرنگ تر و پێویست ترن. ئه‌وه‌نده‌ی چاوم له‌سه‌ر دیمه‌نێك یان رووداوێكی گشتگیره ئه‌وه‌نده كه‌سایه‌تی یان ناودارێكی مێژووی نابینم. بێگومان هه‌موو كاره‌كته‌رێك وه‌كو خۆی، ئه‌وه‌ی كه هه‌یه، وێنا یان به‌رجه‌سته‌ی ده‌كه‌م و رێگای پێ ده‌ده‌م به‌زمان و شێوازی خۆی نمایش بكاته‌وه، به‌بێ ئه‌وه‌ی وه‌كو نووسه‌ر بچمه به‌رگییه‌وه و له رێگا و زمانی ئه‌و كاره‌كته‌ره‌وه، به‌شداری بكه‌م و فه‌لسه‌فه لێ بده‌م و وه‌هم و بێزارییه‌كانی خۆم به‌رامبه‌ر به كۆمه‌ڵگا و ژیان ده‌رببڕم.
به‌بۆچوونی من ئه‌و نووسه‌رانه‌ی له رێگه‌ی نووسینه‌كانیانه‌وه ده‌یانه‌وێت ئامۆژگاری خه‌ڵكی بكه‌ن، ئه‌وانه به هه‌ڵه له ئه‌ده‌ب تێگه‌یشتوون و ئه‌وه ئیشی بواری ئه‌ده‌ب به‌تایبه‌تی هونه‌ری گێڕانه‌وه نییه، ئیشی هونه‌ری گێڕانه‌وه ئه‌وه‌یه كه ته‌نیا پرسیار دروست بكات، ئه‌وانه‌ی كاره‌كته‌ره‌كانیان داگیر ده‌كه‌ن و له رێگای ئه‌وانه‌وه ده‌فه‌لسه‌فێنن و ئامۆژگاری خوێنه‌ر ده‌كه‌ن، ئه‌وانه نه‌خۆشی جۆرێك له خه‌ونی به پێغه‌مبه‌ر بوونیان هه‌یه.
* له رۆمانه‌كانتدا گرنگی به رووداو چیرۆكی ئه‌و سته‌مكاریانه ده‌ده‌یت كه به‌رانبه‌ر به جوو كراوه، ئایا توانیوته حه‌قی خۆیان پێ بده‌یت؟ ئه‌و چیرۆكانه رێك وه‌كو خۆیان ته‌وزیف ده‌كه‌یت یان گۆڕانكارییان تێدا ده‌كه‌یت؟
- ته‌نیا شت كه ئێمه له ئێستاماندا له ده‌ستمان بێت و بتوانین بیكه‌ین، نووسینه‌وه‌ی مێژوومانه، به‌ڵام به مه‌رجێك شوناس و شوێن و كاره‌كته‌ری نێو ئه‌و مێژووه نه‌كه‌ین به وه‌هم، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌واو ناوی ده‌قی خه‌یاڵی لێ بنێین، ئه‌وه‌نده شوناسه‌كه‌یان نه‌شۆیته‌وه ره‌نگی سروشتی خۆیان له‌به‌ر داماڵین، ئه‌وه ریسكێكی نه‌بینراوی هونه‌ری گێڕانه‌وه‌یه. نازانم ئایا چیرۆكه‌كانی من له ئاستی ئه‌و رووداوانه‌دان، ئه‌وه ده‌بێت خوێنه‌ر یان ئه‌كادیمیسته‌كان بڕیاری له‌سه‌ر بده‌ن، من ئه‌وه‌ی به پێویستم زانیوه كردوومه و له دووتوێی كتێبێكدا و له فۆرمی رۆماندا نووسیومه، به خۆشحاڵییه‌وه گه‌لێك شایه‌تحاڵ له ژیاندا ماون و كتێبه‌كه‌یان خوێندووه‌ته‌وه، هه‌ڵبه‌ت لێره‌دا ئێمه مه‌به‌ستمان له رۆمانی نیشتمانی سارایه. وه‌كو خۆیان ته‌وزیفیان ده‌كه‌م یان گۆڕانكارییان تێدا ده‌كه‌م؟ لێره‌دا خۆم دووباره ناكه‌مه‌وه، پێویسته خوێنه‌ران له‌وه تێ بگه‌ن كه قوتابخانه و شه‌پۆله هونه‌ری و ئه‌ده‌بییه‌كان گه‌لێكن و با خۆیان چیرۆك یان رۆمانه‌كان پۆلێن بكه‌ن.
* له‌به‌رنامه‌تدا هه‌یه به‌رهه‌می داهاتووت له‌سه‌ر بابه‌تێكی جیاوازبێ، یان له‌سه‌ر تراژیدیاكانی دیكه بێ، یان هه‌ر دیسانه‌وه خۆت بۆ چیرۆكێكی دیكه‌ی سته‌مكاری به‌رانبه‌ر به جووه‌كان ئاماده‌كردووه؟
-بێجگه له رۆمانی نیشتمانی سارا، رۆمان و چیرۆكه‌كانی ترم، پرس یان گێڕانه‌وه‌ی ئه‌وانی ترن، خه‌می من وه‌كو نووسه‌ر ته‌نیا مێژووی كه‌مینه‌یه‌كی زۆر بچووكی ناو میلله‌تێكی شه‌ست ملیۆنی نییه، كه ده‌توانم بڵێم له‌سه‌ر خاكی كوردستان هه‌ر بوونیشیان نه‌ماوه، به‌ڵكو من به شانازییه‌وه خاوه‌ندارێتی له ته‌واوی مێژووی رووداوه‌كانی میلله‌تی كورد ده‌كه‌م. بێجگه له‌وه من وه‌كو مرۆڤێكی سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆم، ته‌نیا بیر له ئێش و ئازای مرۆڤ ناكه‌مه‌وه، به‌ڵكو خه‌می من سه‌ربه‌ستی ره‌ها و پێكه‌وه ژیان و پاراستنی ژینگه‌مانه، ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر خاكی كوردستان جێگایان نابێته‌وه و په‌راوێز ده‌خرێن... ئیتر پێ ده‌چێت گیانداران بن، من گرنگییان پێ ده‌ده‌م و له چیرۆكه‌كانمدا درێژه به ژیانی خۆیان ده‌ده‌ن. له وه‌ڵامی پرسیاری گۆڤارێكدا، له‌سه‌ر رۆمانی نیشتمانی سارا ئه‌م چه‌ند دێڕه‌م گوتووه: ده‌توانم بڵێم؛ ته‌مه‌نێك بوو بارگرانی خه‌یاڵی ئه‌م رۆمانه‌م به كۆڵه‌وه بوو، ئه‌گه‌ر راستگۆبم له‌گه‌ڵ خوێنه‌رانمدا، من به‌نیاز نه‌بووم له‌و كتێبه‌م زیاتر بنووسم، ئه‌وه‌ش مێژوویه‌ك بوو بۆ شوناسی كورد و به‌تایبه‌تی سلێمانی زۆر به پێویستم ده‌زانی. ئه‌گه‌ر نووسه‌رانێك تاوه‌كو ئه‌و رۆژه‌ی ره‌شنووسی رۆمانه‌كه‌م نارد بۆ چاپخانه، ته‌نیا یه‌ك دێڕ یان وشه‌یان له‌و باره‌وه بنووسیایه، ئه‌وا من ئه‌وه‌ی خۆمم به پێویست نه‌ده‌زانی و له بڵاوكردنه‌وه‌ی په‌شیمان ده‌بوومه‌وه، به‌ڵام به داخه‌وه‌م، ئه‌و ئه‌ركه كه‌وته سه‌ر شانی من و به‌پێویستم زانی ئه‌و راستییانه بگوترێت، ئه‌ویش له‌به‌ر رۆحیانه‌تی ئه‌وان و ساغكردنه‌وه‌ی شوناسی شاری سلێمانی.
