فاتمە زاهیدی
و/ جەواد حەیدەری
زۆر جار ئێمەی مرۆڤ بۆ ئەوەی باشتر لە هەست یان بیركردنەوەی كەسانی دیكە تێبگەین، خۆمان لە شوێنی ئەوان دادەنێین و هاوسۆزی و هاوخەمیان دەبین. رەنگە وا بیر بكەیتەوە كە هاوسۆزی و هاوخەمی لەناو جیهانی تەكنۆلۆژیادا هیچ جێگە و شوێنێكی نییە، بەڵام گەشەسەندنی خێرای ئامێرەكانی پەیوەندیكردن دەریدەخات كە هاوسۆزی و هاوخەمی لەناو تەكنۆلۆژیا جێگەی خۆی هەیە.
لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا، ئامراز و ئامێرەكانی پەیوەندیش گەشەیان كردووە و هەر ئەمەش وایكردووە كە پەیوەندیی نێوان مرۆڤ و تەكنۆلۆژیاش گرنگی خۆی هەبێت.
پەیوەندیی نێوان تەكنۆلۆژیا و هاوخەمی
لەسەرەتاوە تەكنۆلۆژیا هیچ پەیوەندییەكی ئەوتۆی بە هاوخەمی و هاوسۆزی مرۆڤەكانەوە نەبووە و تەكنۆلۆژیا تەنها یەك ئامانجی هەبووە، ئەویش ئەوە بوو كە یارمەتی مرۆڤەكان بدات بۆ ئەوەی چالاكییە جۆراوجۆرەكانی خۆیان جێبەجێ بكەن، بەڵام دواتر بە درێژایی ساڵانی رابردوو بۆمان دەركەوت كە لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا، پەیوەندییە هاوخەمیی و هاوسۆزییەكان لەنێوان كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بە رێژەیەكی بەرچاو زیادی كردووە و كاریگەری لەسەر هەست و سۆز و هاوخەمی مرۆڤەكان داناوە.
ئێستا رۆژ لە داوی رۆژ تەكنۆلۆژیا گەشە دەكات و پێشدەكەوێ، هەر بۆیە ئەگەری گۆڕانكاری لە پەرەسەندی كاریگەرییەكان لەسەر پەیوەندییە هاوسۆزییەكانی مرۆڤ دەبێت، بە تایبەتی لەگەڵ زیادبوونی تەكنۆلۆژیای موبایل.
لەلایەكی ترەوە تەكنۆلۆژیا هەرچەند بۆتە هۆی كەمبوونەوەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و هاموشۆی خێزانییەكان لە ژیانی رۆژانەدا، بەڵام مەرج نییە هەروا بمێنێتەوە و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان چۆتە قۆناغێكی دیكەوە كە دەتوانین ناوی بنێین پەیوەندی تەكنۆلۆژیایی. لەلایەكی ترەوە ناكرێ نكۆڵی لەوە بكرێت كە بەكارهێنانی نەشیاوی تەكنۆلۆژیا رەنگە لێكەوتەی خراپیشی لێبكەوێتەوە كە ئێستا زیانەكانی دەبینین.
بۆیە لێرەدا چەندین پرسیار دێتە گۆڕێ كە دەبێت وەڵامی پێویستیان بدرێتەوە. پێش سەرهەڵدان و هاتنە ئارای تەكنۆلۆژیا بە تایبەتی تەكنۆلۆژیاكانی وەك تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان پەیوەندی نێوان مرۆڤەكان چۆن بووە؟ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا چۆن دەتوانێ پەیوەندییەكانی نێوان مرۆڤەكان باشتر بكات؟
تەكنۆلۆرژیا و كاریگەری لەسەر هاوسۆزی
زۆر شت دەربارەی پەیوەندیی نێوان تەكنۆلۆژیا و هاوسۆزی وتراوە و دەوترێ، ئێستا لێكۆڵینەوەكان زۆر بە باشی ئاماژە بە كاریگەریی تەكنۆلۆژیا لەسەر هاوسۆزی و هاوخەمی دەكات، ئەمڕۆ بە هۆی زیادبوونی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، لێكۆڵینەوەكان دەریانخستووە كە ئەو تۆڕە كۆمەڵایەتییانە كاریگەری لەسەر گەشەی دەروونی هەرزەكان درووست کردووە و هاوكاتیش كاریگەریی نەرێنی هەبووە.
یەكێك لە بوارە سەرەكییەكانی تەكنۆلۆژیا تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە و ئەمەش كاریگەرییەكی زۆری لەسەر ژیانی تاكەكانی كۆمەڵگە بە ژن و پیاو و پیر و گەنجەوە داناوە، ئەو كاریگەرییانە هەم سوود و هەم خاڵی نەرێنی هەبووە كە بریتین:
زیادبوونی رێژەی خۆ بە زلزانین.
زیادبوونی ئینتیما و هاوڕێیەتی.
باشتركردنی بازاڕ لە رێگەی دیجیتاڵییەوە.
دەرفەتی نمایشكردنی بەهرە و تواناكان.
لەلایەكی تریشەوە چەندین خاڵی نەرینی و خراپی لێكەوتۆتەوە كە بریتین لە:
بەكارهێنانی نەشیاوی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان.
قسەی نەشیاو لە رێگەی سۆشیال میدیاوە.
بەركەوتنی منداڵان و هەرزەكاران بە ناوەڕۆكی قێزەون و نەشیاو لە سۆشیال میدیا.
بڵاوكردنەوەی هەواڵ و زانیاری ساختە.
زیادبوونی ژمارەی قۆڵبر و فێڵبازانی ئینتەرنیتی و سۆشیاڵ میدیایی.
هاوخەمی و تێگەیشتنی لە هەستی بەرامبەر
هاوخەمی وامان لێدەكات كە لە هەستی ئەوانی دیكە تێبگەین لە جیهانیدا لەكاتێكدا دەتوانین خۆمان سەرقاڵ بکەن بە شتی تر ، بە بێ ئەوەی پێویستیمان بە پەیوەندی لەگەڵ ئەوانی دیكەدا هەبێ.
پسپۆڕان و شارەزایان لەسەر ئەو باوەڕەن كە ئەو منداڵانەی بە تەنها گەورە دەبن و پێویستیان بە پەیوەندی لەگەڵ هاوتەمەنەكانیان یان كەسانی دەورووبەر نییە، لە داهاتوودا زۆر بە سەختی و دژوار دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ كەسانی دیكە دروست بكەن.
تەكنۆلۆژیا كاریگەریی نەرێنی لەسەر منداڵان هەیە
بە پێی توێژینەوەیەك كە ئادەم ئاسەر مامۆستا لە زانكۆی نیویۆرك لە قوتابخانەی سترن بۆ بازرگانی ئامادەیکردووە تەكنۆلۆژیا كاریگەری راستەوخۆ و نەرینی لەسەر توانا و پەیوەندییەكانی منداڵان لەگەڵ یەكتر هەیە، گریمانەكەی ئاسەر ئەوەیە كە پەیوەندیی جیهانی مەجازی ئێمە لە كارلێكردن دوور دەخاتەوە و لە كۆتاییدا تێگەیشتن بۆ ئێمە قورس دەبێت بە تایبەتی بۆ منداڵان.
ئاسەر لە ساڵی 2012 توێژینەوەیەكی كرد و لەو توێژینەوەیەدا ویستی كۆمەڵێك منداڵ بۆ كەمپێكی هەفتانە ببات لەناو سروشتدا بە بێ ئەوەی لەو كەمپەدا هیچ جۆرە ئامێرێكی تەكنۆلۆژیایی تێدا بێ ، بۆ ئەوەی بۆی دەربكەوێ كە كاریگەرییەكانی ئامێرە دیجیتالی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لەسەر منداڵان چۆنە. ئاسەر دوو جۆر تاقیكردنەوەی هاوسۆزی و هاوخەمی لەناو منداڵەكاندا كرد. یەكەمیان یەكەم رۆژی كەمپە و دووەهەمیان دوا رۆژی كەمپەكە بوو. لەو تاقیكردنەوەیەدا پشكنینی دەربڕینی رووخسار و تۆنی دەنگی مرۆڤی بەكارهێنا بۆ پێوانەكردنی باری سۆزداری و هاوخەمی بە بێ ئەوەی پشت بە تەكنۆلۆژیا ببەستێ، نمرەی منداڵان لەو تاقیكردنەوەیەدا بە ڕێژەی %33 زیادی كرد. ئەمەش كاریگەری ئاشكرای میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی لەسەر هاوخەمی و هاوسۆزی منداڵان و توانای پەیوەندییە سۆزدارییەكانیانی دەرخست.
بەپێی ئەو لێكۆڵینەوەیە دەكرێ بڵێین لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا هاوخەمی نێوان مرۆڤەكان كەم دەبێتەوە، ئامانجی هاوخەمی لەڕاستیدا بەرامبەری و یەكسانییە، بەڵام لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئامرازەكانی پەیوەندی، مرۆڤەكان هەمدیسان دەتوانن بە تەنیا بن، بە بێ ئەوەی هەست بە پێویستی پەیوەندیكردن لەگەڵ كەسانی دیكەدا بكەن، ئەم ئامانجەش نایەتە دی.
زمانی جەستە لەناو تەكنۆلۆژیا ونە
رەخنەگران و شارەزایانی رەخنە لە كاریگەرییە نەرێنییەكانی تەكنۆلۆژیا لەسەر هاوخەمی و هاوسۆزی دەربڕین و یەكێك لە هۆكارەكانیش تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە، ئەگەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەرفەتی دۆزینەوەی هاوڕێی نوێ و ئاسانكاری بۆ پەیوەندییە ئەلكترۆنییەكان ببەخشن، ئەوا پەیوەندیی و لێهاتوویی كۆمەڵایەتییەكان زیاد ناكات، هۆكارێكی دیكە ئەوەیە كە لەڕێگەی چاپ و پەیوەندی مەجازییەوە دەستنیشانكردنی هەستەكان زۆر قورسە، ناتوانی زمانی جەستەی كەسی بەرامبەر یان دەربڕینی هەستی رووخسار ببینیت و سنووردار دەبێت بەو هەستەی كە لە خوێندنەوەی چەند وشەیەكەوە بە دەست دێت كە وا بوو زمانی جەستە لە تەكنۆلۆژیادا ون و نادیار دەبێت و تەنها چەند وشەیەك هەن كە ئەوانیش ناتوانن هەستی مرۆڤ دەرببڕن.
ئایا لە تەكنۆلۆژیادا هاوسۆزی پێویستە؟
تێگەیشتنی تەواو لە رەفتاری مرۆڤ رۆڵێكی گرنگ لە دروستكردنی بەرنامە یان ئامرازی بەكارهێنانی دۆستانە دەگێڕێ. لێرەدا دەردەكەوێ كە داهینانە تەكنۆلۆژییەكانیش پێویستیان بە سۆز و هاوخەمی هەیە. ئەندازیاران و داهێنەرانی ئامرازانەكان بۆیە تەكنۆلۆژیا دروستدەكەن بۆ ئەوەی یارمەتیدەرن بۆ چالاكییەكانی مرۆڤ بە بێ رەچاوكردنی هەست و سۆز و پەیوەندییەكانی مرۆڤ.
یەكێك لەو شتانەی كە یارییەكان لەناو جیهانی تەكنۆلۆژیا و سۆشیال میدیا بۆ بەكارهێنەران جێی سەرنجە، ئەوەیە كە بەكارهێنەران دەتوانن خۆیان لەناو یارییەكاندا نوقم بكەن، بۆ پێیەی كە دەزانن هاوسۆزی و هاوخەمی توانای تێگەیشتن و هاوبەشكردنی هەستەكانە.
سەرچاوە/ سایت چطور
