رزگار شێخ حه‌سه‌ن
سه‌رده‌می نوێ پێش هه‌موو شت به‌وه ده‌ناسرێته‌وه سه‌رده‌مێكی ئاڵۆزه، وه‌ك چۆن له بواری سیاسی و ئابووری و كارگێڕیدا ئاڵۆزه و فاكته‌ری كاریگه‌ری جیاوازبوونی هه‌یه، ئاواش له بواری په‌روه‌رده‌دا فاكته‌ر و هۆكاری كارتێكه‌ری په‌روه‌رده‌یی و ده‌روونی جیاواز بوونی هه‌یه لە‌سه‌ر پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده و دروستكردنی كه‌سێتی، ته‌نها خێزان یان قوتابخانه ناتوانن یه‌كلاكه‌ره‌وه‌بن له په‌روه‌رده و دروستبوونی كه‌سێتی منداڵدا، ته‌كنه‌لۆژیای په‌یوه‌ندیكردنیش رۆڵی زۆر گه‌وره و كاریگه‌ر ده‌بینیت له‌سه‌ر پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده، ته‌كنه‌لۆژیا به ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆر كاریگه‌ره به‌سه‌ر پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردنه‌وە، کاریگەری تەکنەلۆژیا و پەیوەندییەکان لەسەر پڕۆسه‌ی په‌روه‌رده به‌گشتی و پەروەردەی منداڵان دەتوانێت هەم پۆزەتیڤ و هەم نێگەتیڤ بێت.
کاریگه‌رییه نێگەتیڤەكان
1- کەمبوونەوەی کارلێکی کۆمەڵایەتی: بەکارهێنانی زۆری ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان و سۆشیال میدیا لەلایەن منداڵانەوە دەتوانێت ببێتە هۆی دابڕانیان لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییە راستەقینەکان. گفتوگۆ و په‌یوه‌ندی ئه‌لیكترۆنی له‌گه‌ڵ هاوڕێ و دۆست و كه‌سه‌كانیان به‌لا‌وه به‌چێژتر و په‌سه‌ندتربێت له په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵایه‌تی، به‌مه‌ش منداڵ په‌یوه‌ندییه‌كی ئه‌لیكترۆنی ده‌كات به به‌دیلی په‌یوه‌ندی راسته‌قینه‌ی ناو ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی و مرۆڤێكی گۆشه‌گیر دروست ده‌بێت، ئه‌م مرۆڤه له‌ڕووی كه‌سێتییه‌وه ناتوانێت كاره‌كته‌رێكی چالاك بێت به‌ڵكو مرۆڤێكی گۆشه‌گیری لێدروست ده‌بێت.
2-ئالوودەبوون بە ئامێرەکان: دنیای ته‌كنه‌لۆژیای په‌یوه‌ندیكردن و ئامێره‌كان دنیایه‌كی تاڕاده‌ی ئه‌وپه‌ڕی چێژ به‌خشه، منداڵان دەتوانن ئالوودەی یارییە ئەلیکترۆنییەکان و سۆشیال میدیا بن، یارییه ئه‌لكترۆنییه‌كان به‌شێوازی زۆر سه‌رنجراكێش و زیندو دروستكراوه، ده‌توانرێت به‌ئۆنلاین بکرێت، ئه‌مه‌ش ئالووده‌بوونێكی ته‌واو لەلای منداڵ دروست ده‌كات، ئه‌م ئالووده‌بوونه‌ش کاریگەری لەسەر ئاستی خوێندن و کاتی بەتاڵی دەبێت. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی کەمبوونەوەی کاتەکانیان بۆ بەشداریکردن لە چالاکییە بنیاتنەر و وەرزشییەکان.
3-کاریگەری ناوەڕۆکی نەگونجاو: منداڵان بەشێوەی ئۆنلاین یان لە رێگەی سۆشیال میدیاوە هه‌میشه له به‌رده‌م ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌دان رووبه‌ڕووی ناوەڕۆکی نەشیاو ببنەوە. ئەمەش دەتوانێت توندوتیژی و رەگەزپەرستی و مادەی سێکسی لەخۆبگرێت. دەتوانێت کاریگەری نێگەتیڤ لەسەر گەشەکردنی بەها و رەفتارەکانیان هەبێت، ئه‌و بابه‌تانه‌ی له سۆشیال میدیا و ئه‌په كۆمه‌ڵایه‌تی و سایته جیاوازه‌كانه‌وه دێن ده‌توانن به ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆر كاریگه‌ربن له‌سه‌ر شێواندنی په‌روه‌رده، له دروستكردنی هه‌ستی ره‌گه‌زپه‌رستی و په‌ره‌پێدانی رق و توندوتیژی.
4-کەم خەوی: بەکارهێنانی زۆریی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان لە شەودا دەبێتە هۆی کەمخەوی، ئەمەش کاریگەری لەسەر تەندروستی و ئەدای منداڵان لە قوتابخانەدا دەبێت، به‌پێی پێوه‌ره په‌روه‌رده‌ییه‌كان نەبوونی ته‌ندروستییه‌كی باش و جه‌سته‌یه‌كی ساغ ناتوانێت ئاماده‌باشی فێربوونی هه‌بێت و ببێت به وه‌رگرێكی چالاكی وانه‌ی په‌روه‌رده‌یی و فێركاری .
5-خراپ بەشداریکردن لە چالاکییە جەستەییەکاندا: رەنگە منداڵان کاتێکی زۆر لە بەردەم شاشەکاندا بەسەر ببەن، ئەمەش کاتەکانیان کەمدەکاتەوە کە بۆ چالاکییە جەستەییەکان تەرخان دەکەن. ئەمەش دەتوانێت کاریگەریی لەسەر لەشجوانی و تەندروستی گشتییان هەبێت، زیادبوونی كاتی یاری ئه‌لیكترۆنی له‌سه‌ر حسابی كاتی وه‌رزشی جه‌سته‌یی كێشه‌ی قورس له سه‌لامه‌تی جه‌سته‌یی و له‌ش رێكی دروست ده‌كات.
ئەمانە هەندێک لە کاریگەرییە نێگەتیڤە ئەگەرییەکانی بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا و ئامڕازەکانی پەیوەندیکردنن لەسەر پەروەردەکردنی منداڵان. گرنگە هاوسەنگی لە نێوان سوودمەندبوونی منداڵان لە تەکنەلۆژیا و پاراستنی پەیوەندی خۆیان لەگەڵ جیهانی راستەقینە و پەرەپێدانی توانا کۆمەڵایەتی و دەروونییەکانیان هەبێت. چاودێری و سەرپەرشتیکردن لەلایەن دایک و باوک و مامۆستایانەوە رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە گەیشتن بەو هاوسەنگییە.
كاریگه‌رییه پۆزەتیڤەكان
تەکنەلۆژیای پەیوەندیکردن چەندین لایەنی پۆزەتیڤی هەیە کە دەتوانێت کاریگەری پۆزەتیڤ لەسەر پەروەردەکردن و دروستكردنی كه‌سێتی هەبێت.
1- زانست و زانیاری فراوان دەکات: منداڵان دەتوانن بە ئاسانی دەستیان بە چەندین سەرچاوەی ئۆنلاین بگات، ئەمەش وایان لێدەکات زانیاری زیاتر بدۆزنەوە و زانیارییەکانیان لەسەر چەندین بابەت زیاد بکەن، ته‌كنه‌لۆژیای په‌یوه‌ندی ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ربێت له‌فراوانكردنی روئیا و گه‌شه‌پێدانی ئاستی هۆشیاری و بیری عه‌قڵانی لای منداڵ.
2- پەرەپێدانی تواناکانی فێربوون: تەکنەلۆژیای پەیوەندییەکان ئامڕازی پەروەردەیی کارلێک کارانە دابین دەکات یارمەتی منداڵان دەدات پەرە بەتواناکانی فێربوون، لێکۆڵینەوە و چارەسەرکردنی کێشەکان بدەن.
3- پەرەپێدانی تواناکانی بیرکردنەوە و داهێنان: یارییە پەروەردەییەکان و ئەپڵیکەیشنەکان لە رێگەی مۆبایل و تابلێتەکانەوە هانی منداڵان دەدەن بۆ بیرکردنەوەی داهێنەرانە و چارەسەرکردنی کێشەکان.
4- بەرزکردنەوەی توانای فێربوونی زمان: دەستڕاگەیشتن بەکتێبی ئەلیکترۆنی و کەرەستەی پەروەردەیی بەئاسانی دەتوانێت یارمەتیدەربێت لە باشترکردنی توانای خوێندنەوە و فێربوونی زمان، ئه‌مه سه‌ره‌ڕای بوونی هه‌زاران ڤیدیۆی و ده‌نگ به زمانه جیاوازه‌كانی دنیا.
5- دابینکردنی سەرچاوەی پەروەردەیی کەسی: زۆر ئەپ و ماڵپەڕ هەن ناوەڕۆکی پەروەردەیی پێشکەش دەکەن تایبەت بۆ منداڵان دیزاین کراون، ئەمەش فێربوون دەکاتە خۆش و ئیلهامبەخش.
6-پێشخستنی فرەچەشنی کەلتوری: تەکنەلۆژیای پەیوەندیکردن وا دەکات منداڵان لە رێگەی دەستڕاگەیشتن بەناوەڕۆکی جیهانی و کارلێککردن لەگەڵ کەسانی ناوچە جیاوازەکانی جیهان فێری کەلتور و دابونەریتە جیاوازەکان بن.
پاراستنی منداڵ له كاریگه‌رییە نێگه‌تیڤه‌كان
چۆنیەتی پاراستنی منداڵان له كاریگه‌رییه پۆزەتیڤەكانی ته‌كنه‌لۆژیای په‌یوه‌ندیكردن و دڵنیابوون لە بەکارهێنانی سەلامەتییان.
1-بڵاوكردنه‌وه‌ی هۆشیاری: پێدانی زانیاری و هۆشیاری به منداڵان سەبارەت بە مەترسییەکانی بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا بەشێوەیەکی نابەرپرسیارانە و ئاشناكردنیان بەو فێڵ و كاره ساخته‌كارییانه‌ی هه‌میشه ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی تێدایه به‌رامبه‌ر به‌كارهێنه‌ر رووبدات.
2- چاودێری: پێویسته منداڵان به وردی چاودێری بكرێن: چاودێری چالاکییەکانی منداڵان بكرێن بە شێوەی ئۆنلاین و لە سۆشیال میدیا دەیکەن، واته له‌ڕێگەی پڕۆگرامه‌كانی چاودێریكردن یان چاودێری راسته‌وخۆی دایك و باوكه‌وه ته‌واوی چالاكییه ئۆنلاینه‌كان بپشكنرێن.
3- پاراستن لە ناوەڕۆکی زیانبەخش: مه‌به‌ست له فلته‌ركردنی ئه‌و سایت و پێگه كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌یه سه‌رچاوه‌ی زیان و ناوه‌ڕۆكی خراپن.
4- پەرەپێدانی پاراستنی نهێنی: گرنگی پاراستنی نهێنی و هاوبەش نەکردنی زانیاری کەسی لەگەڵ کەسانی نامۆ لە ئینتەرنێت بۆ منداڵان روون بکەرەوە.
5- پەرەپێدانی پەیوەندی راستەوخۆ و هاریكاری كۆمه‌ڵایه‌تی: پاراستنی چالاکییە کۆمەڵایەتی و چالاكییه‌كانی دەرەوە لەگەڵ منداڵان بۆ هاوسەنگکردنی جیهانی دیجیتاڵی و جیهانی راستەقینە.
6- سوود وه‌رگرتن له كه‌سانی تایبه‌تمه‌ند: ده‌كرێت له‌م پڕۆسه‌یه‌دا و بۆ پاراستنی منداڵان و لاوان له مه‌ترسییه‌كانی ته‌كنه‌لۆژیای زانیاری، سوود له رێنمایی توێژه‌ری ده‌روونی و كۆمه‌ڵایه‌تی و په‌روه‌رده‌كاران وه‌ربگیرێت.
