گرانی خانووبەرە؛ عیراقییەكان هەراسان دەكات

ئاوێنەی عیراق

بازاڕی خانووبەرە لە وڵات، بەدەرنەبووە لەو هەڵاوسان و داڕمانە ئابورییەی جیهان بەخۆوەی دەبینی بەهۆی جەنگی روسیا ئۆكراینا و پەتای كۆرۆنا كە هێشتا ئابوری جیهان بە تەواوەتی قوتار نەبووە لەدەستی، بۆ ماوەی چەند مانگێكە نرخی خانووبەرە و بازرگانی بە یەكەكانی نیشتەجێبوون روویان لە بەرزبوونەوە كردووە و ژمارەی پێوانەیی بێ‌ پێشینەیان تۆماركردووە لە بەغدا و پارێزگاكان. 
بەرزبوونەوەی نرخی خانووبەرە، لە سایەی تەنگژەیەكی نائاسایی نیشتەجێبوونە كە هاووڵاتی بەدەستییەوە گیرۆدەیە، بەبێ‌ ئەوەی چارەسەرێكی راستەقینەی بۆ دابنرێت لەلایەن حكومەتەوە، تا سنورێكی بۆ دابنرێت، لایەنە پەیوەندیدارەكان و شارەزایانی ئابوریش پێیانوایە، بۆ كەمكردنەوەی تەنگژەی نیشتەجێبوون لە ئێستادا، وڵات پێویستی بە زیاتر لە 3 ملیۆن یەكەی نیشتەجێبوونە. 

 نرخی خانووبەرە لە عیراق گرانترە لە وڵاتانی دراوسێ‌
نرخی خانووبەرە لە هەندێك ناوچەدا گەیشتۆتە دوو هێندە، بەراورد بە ساڵانی رابردوو، ئەمەش زیانی بە هەموو كەرتەكان گەیاندووە، بەغدا و كەربەلا و نەجەف و بەسرە و فەللوجە و رومادی و حیللە لە سەرو ریزبەندی شارەكانی ترەوەن بۆ گرانی نرخی خانووبەرە، لەو بارەیەوە چاودێران دەڵێن، زۆرێكیان گرانترن لەو خانووبەرانەی لە شارەكانی وڵاتانی دەوروبەری عیراق هەن. 
بەپێی توێژینەوەیەكی مەیدانی كە لەلایەن دەزگای ناوەندی ئاماری سەر بە وەزارەتی پلاندانەوە ئامادەكراوە، سەبارەت بە ژمارەی خانووبەرە و یەكەكانی نیشتەجێبوون لە عیراق، بەپێی دوایین ئامار دەگاتە 4 ملیۆن و 520 هەزار تەلار و یەكەی نیشتەجێوون هەیە، لەكاتێكدا شوقە و تەلاری ئاپارتمانەكان رێژەی (23.9%) پێكدەهێنن، تەرلاەكانی خانووی نیشتەجێبوون رێژەی (76.1%) پێكدەهێنن لە شارۆچكە و ناوەندی شارەكان، لەكاتێكدا رێژەی ئەو خانوو و تەلارانە لە چوارچێوەی ناوچە گوندنشینەكاندان لە تێكڕای ناوچەكانی عیراق دەگاتە(29.8%) . 

شیاوترین رێگەچارە بۆ پاشەكەوتی دارایی 
نوسینگەكان و خاوەن كۆمپانیاكانی بازرگانی خانووبەرە دەڵێن»ئاستی داواكاریی بەشێوەیەكی گەورە بۆ كڕینی زەوی نیشتەجێبوون و خانووبەرە لە بەغدا و پارێزگاكان بەرزبۆتەوە، ئەمەش بۆتە مایەی گرانی نرخی خانووبەرە كە گەیشتۆتە ئاستی بێ‌ پێشینە». 
هەروەها دەڵێن»هاووڵاتیان ئەو پارەیەی هەیانە لە كڕینی خانووبەرەدا بەكاریدەهێنن، بەهۆی بوونی مەترسی گەورە لای پارەدارەكان سەبارەت بە گۆڕینی نرخی خەرجی دینار لەبەرامبەر دۆلار كە دەبێتە مایەی لەدەستدانی بەهای ئەو پارە نەختینەیەی لە بانكەكاندا دایانناوە، بۆیە باشترین رێگەچارەی بەردەست، یان كڕینی زێڕە یان خانووبەرە، خانووبەرەش باشترە لە زێڕ بەو هۆیەی قازانجێكی باشتری هەیە». 
ئەوان پێیانوایە، بەغدا كێبڕكێی پایتەختە عەرەبی و جیهانییەكان دەكات لەڕووی گرانی نرخی خانووبەرەوە، بەجۆرێك نرخ گەیشتۆتە زیاتر لە دوو ملیۆن دۆلار بۆ یەك خانوو لە زۆربەی ناوچەكانی بەغدا، بە دیاریكراویش لە كەرخ. 
بە بۆچوونی شارەزایان، ژمارەیەك فاكتەر هەن كە یاریدەدەرن بۆ بەرزبوونەوەی نرخی خانووبەرە، دیارترینیان زۆربوونی ژمارەی دانیشتوان و هەڵاوسانی ئابوری جیهانییە كە بەهۆی ململانێ‌ نێودەوڵەتییەكانی ئەم دواییە و پەتای كۆرۆناوە هاتۆتەبەر. 
هەڵاوسانی ئابوری وا دەناسرێت كە زۆرترین زاراوە ئابورییە بەربڵاوەكانە و بۆ وەسفكردنی ژمارەیەك حاڵەتی جیاجیای وەك بەرزبوونەوەی لەڕادەبەدەری ئاستی گشتی نرخەكان بەكاردێت، هەڵاوسانی داهاتی نەختینە، یان لایەنێكە لە لایەنەكانی داهاتی نەختینەی وەك كرێ‌، یان قازانجی بەرزبوونەوەی تێچوو و زیادەڕۆییە لە پێكەوەنانی گوژمەی نەختینە. 
چاودێران پێیانوایە، وەبەرهێنەران و بەتایبەت ئارەزوومەندانیان، هۆكاری سەرەكی هەڵاوسانن لە بازاڕەكانی خانووبەرەدا، كەلێنێكی گەوروەیان لە نرخی خانووبەرەدا دروستكردووە، بەجۆرێك كە نرخی زەوییەكانیان لە هەندێك ناوچەی بەغدادا گەیاندۆتە 7-10 هەزار دۆلار بۆ یەك مەتر، بە هەمان شێوە پرۆژە نوێیەكانی نیشتەجێبوون كە تازە دروستدەكرێن، بۆ نمونە: نرخی رەسمی شوقەیەكی نیشتەجێبوونی سەر بە پرۆژەیەكی نیشتەجێبوونی نوێ‌، دەگاتە 70 هەزار دۆلار، بەڵام دوای ماوەیەكی كەم، دەبینین نرخەكە بۆ 100 هەزار دۆلار بەرزبۆوە، لە هەندێك كاتدا 120 هەزار دۆلار تێدەپەڕێنێت، ئەمەش بەهۆی زۆربوونی داواكاریی لەلایەن وەبەرهێنەران، ئەمەش بۆتە مایەی بازهەڵدانێكی نائاسایی لە نرخی خانووبەرە و بۆتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخەكان بەشێوەیەكی ناسروشتی.  
بەپێی وەزارەتی پلاندانان، چوار هەزار كۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی زێدەڕۆ لە تەواوی ناوچەكانی عیراقدا هەن كە 522 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون لەخۆدەگرن، چارەكی ئەو ژمارەیەش لە بەغدایە و لە 1022 زێدەڕۆ پێكدێت و پاشان بەسرەیە كە 700 كۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی زێدەڕۆی هەیە. 
بەرزبوونەوەی نرخی خانووبەرە رووبەڕووی هەڵمەتێكی رەخنەی توند بۆتەوە لەلایەن هاووڵاتیان لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، لە هەمان كاتدا داوای دۆزینەوەی چارەسەری ریشەیی دەكرێت بۆ دۆسێكە. 

خانووە زێدەڕۆكان و كێشەی نیشتەجێبوون
وەزارەتی پلاندانان پێشتر هۆشداریی دابوو لە كەڵەكەبوونی دیاردەی كێشەی نیشتەجێبوون لە عیراق كە خۆی لە زۆربوونی كۆمەڵگەكانی نیشتەجێی زێدەڕۆیی لە بەغدا و پارێزگاكانی تردا دەبینێتەوە، لەئێستاشدا رووبەری خانووە زێدەڕۆكان رێژەی 15%ی بەغدای پایتەختییان پێكهێناوە.  
كێشەی خانووە زێدەڕۆكان لە عیراق، لەدوای ساڵی 2003وە زیادی كرد كە هاوكات بوو لەگەڵ پشێوی ئەمنی و داڕمانی دامەزراوە حكومییەكان، ئەمانەش وایانكرد دەستدرێژی بكرێتە سەر ئەو زەوییانەی خاوەنەكانیان بەجێیانهێشتبوون، یان ئەوانەی موڵكدارییان بۆ دەوڵەت و كەرتی تایبەت دەگەڕایەوە لە دەوروبەری شارەكان، كۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی بچوك و پەرتەوازە لەسەر ئەو زەویانە دروستكران، بەجۆرێك هیچ بنەمایەكی تەلارسازیی و ژینگەیی و خزمەتگوزاریی لەخۆناگرن. 
واپێدەچێت چارەسەركردنی ئەو كێشەیە، دووچاری هەندێك ئاستەنگی سیاسی و تایەفەگەریی ببێتەوە، بەو پێیەی هەندێك لە هێزە سیاسییەكانی عیراق، كار لەسەر پاراستنی ژمارەیەك لە كۆمەڵگە زێدەڕۆكان دەكەن، و رێگە لە جێبەجێكردنی یاسا كارپێكراوەكان دەگرن. لەكاتێكدا زۆرێك لە چاودێران حكومەت بە كەمتەرخەم لە رووبەڕووبوونەوەی هەژموونی ئەو هێزانە، تۆمەتبار دەكەن. 
عەبدولزەهرە هنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق دەڵێت، كێشەی رێكخستنەوەی نیشتەجێبوون لەئێستادا بۆتە كارێكی زۆر پێویست، بە هاوئاهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان پێویستە كار بۆ چارەسەركردنی كێشەكە بكرێت، بە تایبەت دوای كەڵەكەبوونی دیاردەی زێدەڕۆیی لە بەغدا و پارێزگاكان. 
بە وتەی هنداوی»حكومەت دەستیكردووە بە دانانی پلاندێك بۆ كەمكردنەوەی خانووە زێدەڕۆكان، بۆ ئەو مەبەستەش وەزارەتی پلاندانان كار لەسەر دوو رێڕەو دەكات، یەكەمیان چاوخشاندنەوەیە بە هەرەمی خانووە زێدەڕۆكان، دووەم دۆزینەوەی چارەسەرە لە چوارچێوەی یاسا كارپێكراوەكان».