له فارسییه‌وه: جه‌واد حه‌یده‌ری
بڕیاردان هونه‌ره، كارامه‌یی گه‌ره‌كه و چاره‌نووسسازه، یه‌كێك له هۆكاره گرنگه‌كانی شكستی مرۆڤ ئه‌وه‌یه كه توانای بڕیاردان به جددی وه‌رناگرێ و نازانێت تا چه‌ند ده‌توانێت به فێربوونی ئه‌و هونه‌ره بڕیاری باش و گرنگ له ژیانی خۆیدا بدات.
به رای زۆربه‌ی خه‌ڵك هه‌ڵبژاردنی خراپ و بڕیاری هه‌ڵه به‌شێكه له ژیان. هه‌رچه‌نده بڕیاری هه‌ڵه له ژیاندا شتێكه كه هه‌میشه روو ده‌دات، به‌ڵام ده‌بێت فێربین هه‌ڵه كه‌م بكه‌ینه‌وه، به تایبه‌تی كاتێك كه بڕیارێكی چاره‌نووسساز ده‌ده‌ین، بڕیاره‌كانی وه‌ك كۆچكردن، زه‌ماوه‌ند و بازرگانیكردن و ... هتد.
تاكه رێگه بۆ رێگریكردن له كاریگه‌رییه زیانبه‌خشه‌كانی بڕیاری هه‌ڵه له ژیاندا ئه‌وه‌یه، كه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه فێر بین كه چۆن بڕیاره هه‌ڵه‌كان له خۆمان دوور بخه‌ینه‌وه.
بۆچی مرۆڤ له ژیاندا بڕیاری هه‌ڵه ده‌دات؟
مێشكی مرۆڤ حه‌زی له‌وه‌یه كه هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای خێراترین رێگه‌كان له‌به‌رچاو بگرێت، ئه‌م رێگه خێرایانه زۆرجار ده‌بنه هۆی بڕیاری هه‌ڵه و به په‌له. هه‌ر بۆیه یه‌كه‌م تۆمه‌تبار له بڕیاردانی هه‌ڵه، مێشكی مرۆڤه. هه‌ر بۆیه واباشە مرۆڤ فێری چه‌ند رێگه‌چاره‌یه‌ك بێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌سه‌ر بڕیاردانی هه‌ڵه‌دا زاڵ بێت و كۆنتڕۆڵی بكات. لەبەرئەوەیە ده‌كرێ مێشك به جۆرێك رابهێنرێت كه خۆی له كورته رێگه‌كان به دوور بگرێت و به‌رده‌وام له هه‌وڵی هه‌ڵبژاردنی باشتریشدا بێت.
چه‌ند رێگه‌یه‌ك بۆ دووركه‌وتنه‌وه له بڕیاردانی هه‌ڵه
1- له گه‌ڕان به دوای باشترین بژارده، كات به فیڕۆ مه‌ده.
هه‌بوونی بژارده‌ی زۆر، زۆر باشه، به‌ڵام ته‌نها به‌و مه‌رجه‌ی كه نه‌بنه كه‌ند و كۆسپ، مرۆڤ بۆ گه‌ڕان به دوای بژارده‌كاندا كاتێكی زۆر به فیڕۆ ده‌دات، ئه‌مه‌ش واده‌كات كه زۆرجار سوودی گه‌وره‌یان نه‌بێت به به‌راورد به بژارده‌كانی دیكه. له راستیدا هه‌ندێكجار هه‌ندێك بژارده هه‌ن كه شایسته‌ی ئه‌وه نین مرۆڤ كاتی خۆی بۆیان به فیڕۆ بدات. هه‌ر بۆیه پێویسته مرۆڤ سنوورێكی كاتیی بۆ خۆی دابنێت سه‌باره‌ت به لێكۆڵینه‌وه له‌باره‌ی بژارده‌كانییەوە.
2- وامه‌زانه ئه‌وانی تر له تۆ زانیارییان باشتره.
مرۆڤ هه‌میشه پێی وایه ئه‌وانی تر له خۆی زیاتر شت ده‌زانن و زانیاری زیاتریان هه‌یه. هه‌ر ئه‌وه‌ش وا ده‌كات كه مرۆڤ تووشی دڵه‌ڕاوكێ بێت و هه‌وڵبدات به خێرایی بگاته كه‌سانی تر.
ماسیو رابین کە شاره‌زایه‌كی بواری ره‌فتارە له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت: ئه‌و جۆره كاریگه‌رییه پێی ده‌ڵێن كاریگه‌ریی مێگه‌لی و ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ر بێت له به‌رده‌وام بوونی هه‌ڵبژاردنی خراپ، كاریگه‌ری میگه‌لی مرۆڤ وا لێده‌كات كه زانیارییه‌كانی كه‌سانی دیكه زیاتر له راده بخه‌مڵێنێت و مه‌زه‌نده بكات، له‌كاتێكدا وا نییه، چونكه زۆربه‌ی كات ده‌رده‌كه‌وێ كه كه‌سانی دیكه به راده‌ی تۆ، یان كه‌متر له تۆ ده‌زانن.
3- هه‌ندێكجار كتوپڕ بڕیار بده‌ن.
ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زانكۆی ئه‌مستردام له هۆڵه‌ندا ده‌ریخستووه كه هه‌موو شتێك، كات و شوێنی خۆی هه‌یه، كاتێك كه باس له هه‌ڵبژاردنه سه‌خت و قورسه‌كان ده‌كرێت، باشتر وایه كتوپڕ و له‌ناكاو بڕیاره قورسه‌كه بدرێت، چونكه مامه‌ڵه‌كردن و بڕیاردان له‌سه‌ر بنه‌مای بیركردنه‌وه‌ی خراپ، یان سۆزدارانه ده‌توانێت ئه‌نجامێكی خراپی لێبكه‌وێته‌وه. بڕیاردان له كاتێكدا كه مێشكمان له‌سه‌رخۆ نییه و ته‌ركیزی نییه ده‌توانێت بڕیاردانێكی په‌سه‌ند و باشتر بێت ئه‌گه‌ر كتوپڕ بڕیار بده‌یت.
بۆ كۆنترۆڵكردن هێزی بڕیاردانی كتوپڕ و بۆ دووركه‌وتنه‌وه له بڕیاردانی هه‌ڵه مێشكتان به سه‌رخه‌وێك یان به كاركردنێكی لاوه‌كی به لاڕیدا ببه‌ن.
دڵنیابه ئه‌و شته‌ی كه ده‌ته‌وێت بیبینی، نایبینی، چونكه كاتێك زانیاری نادروست و نادیارمان هه‌یه، ئه‌گه‌ری زۆره به شێوه‌یه‌ك لێكی بده‌ینه‌وه كه ئه‌وه‌ی پێشتر له مێشكماندا بووه، یان ده‌مانه‌وێت، پشتڕاست بكرێته‌وه. ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌ی بڕیار و لایه‌نگری له پشتڕاستكردنه‌وه‌یه و وامان لێده‌كات متمانه‌ی زۆرمان سه‌باره‌ت به بڕیار و هه‌ڵبژاردنه‌كانمان هه‌بێت.
ئه‌گه‌ر بۆتده‌ركه‌وت كه تۆ حه‌زت له هه‌ڵبژاردنێكی تایبه‌ته و هه‌روه‌ها تێگه‌یشتی كه ئه‌و هه‌ڵبژاردنه ئاسانه و زوو ده‌ستت پێی راده‌گات، پێویسته دڵنیا بیت كه به شێوه‌یه‌كی ناخودئاگا زانیارییه‌كان بۆ پشتگیری له‌و شته‌ی كه دڵت پێی وایه راسته، كۆ ناكه‌یته‌وه.
4- پێت وا نه‌بێت كه هه‌موان وه‌ك تۆ جێی متمانه‌ن،
ئه‌گه‌ر پتر له‌ڕاده جێی متمانه بیت، ئه‌وه لایه‌نێكی نه‌رێنی هه‌یه، تۆ ئه‌گه‌ر له هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانت پێت وایه كه‌سی دیكه به راده‌ی تۆ قابیلی متمانه‌یه یان نا، ئه‌وه كارێكی باش ناكه‌یت، چونكه به پێی تیۆری « كۆده‌نگی ساخته« ئێمه هه‌میشه وا وێنا ده‌كه‌ین كه ئه‌گه‌ر كه‌سانێك له پێگه‌یه‌كی تایبه‌تدا هه‌ڵسوكه‌وتێكی هاوشێوه‌ی ئێمه‌ی هه‌بێت، ئه‌وه وه‌ك ئێمه‌ن، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر كه‌سێك ره‌فتارێكی راستگۆیانه‌ی هه‌بێت، وا هه‌ست ده‌كه‌ین كه هه‌موو كه‌سه‌كانی ده‌وربه‌ری ئێمه هه‌مان ره‌فتاری راستگۆیانه‌یان هه‌یه، به‌ڵام وا نییه، ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ درۆ بكه‌ین، هه‌موو جیهان به درۆزن ده‌زانین و ده‌بینین. هه‌ر بۆیه ئه‌گه‌ر ئێوه پتر له راده جێی متمانه بن، ده‌بێت وریا بێت كه ئه‌و خه‌سڵه‌ته نه‌گه‌ڕێنیته‌وه بۆ كه‌سێك كه ره‌نگه شایه‌نی ئه‌وه نه‌بێت.
چۆن بڕیاری دروست بده‌ین؟
كێشه‌كه ئه‌وه‌یه كه جیهان هه‌میشه یه‌ك شێوه‌ی نییه، ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی شتێك روویداوه، ئیتر هه‌میشه روو ده‌دات، مه‌رج نییه ئه‌وه‌ی كه رووی نه‌داوه بۆ هه‌میشه روو نادات.
ماسیو رابین شاره‌زای بواری ره‌فتار ده‌ڵێت: زۆرێك له ئێمه گرنگی ناده‌ین به‌و سه‌ركه‌وتنانه‌ی كه له كورتخایه‌ن ده‌ستده‌كه‌ون و به كه‌م سه‌یریان ده‌كه‌ین، به‌ڵام سه‌ركه‌وتنی درێژخایه‌نتر به گرنگ ده‌زانین و زیاده‌ڕه‌وی تێدا ده‌كه‌ین.
5- زانیاری نوێ له‌گه‌ڵ باشترین زانیارییه‌كان تێكه‌ڵ مه‌كه‌ن.
ئێمه زۆرجار گرنگی به‌و زانیارییانه ده‌ده‌ین كه به‌مدوایانه به ده‌ستمان هێناون، گرنگ و سه‌رنجڕاكێش بن، یان نه‌بن.
جۆرج لۆڤێنشتاین زانای بواری ره‌فتار ده‌ڵێت: نوێكاری كاریگه‌رییه‌كی به‌هێزی له‌سه‌ر پڕۆسه‌ی بڕیاردان هه‌یه، ئێمه گرنگییەکی زۆر به زانیاری نوێ ده‌ده‌ین و هاوكات له بایه‌خی زانیارییه كۆنه‌كان كه‌م ده‌كه‌ینه‌وه.
ئێریك ستۆن ده‌روونناسی خۆرئاوایی پێی وایه به‌شێك له كێشه‌كه ئه‌وه‌یه، كه مێشك ناتوانێت ته‌نها كه‌مێك گرنگی به هه‌ندێك زانیاری بدات، كاتێك شتێك فێر ده‌بین گه‌ره‌كمانه قووڵتر به ناخی ئه‌و شته‌دا بڕۆین.
هه‌ر بۆیه بۆ ئه‌وه‌ی بڕیاری هه‌ڵه نه‌ده‌ین باشتر وایه كه باشترین زانیاری له‌به‌رچاو بگرین نه‌ك نوێترین زانیاری.
سه‌رچاوه:
bishtarazyek.com
