ئاری مەحمود قەرەداغی- سویسرا
گرنگترین وەڵامەکان بۆ کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە ساڵی 2024 دا:
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن – گرنگترین کۆبوونەوەی سیاسەتی ئەمنییە لە جیهاندا – لە ئەمڕۆ هەینی دەستیپێکرد.
کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن.
کۆڕبەندی ئابووری جیهانی (WEF) بۆ بازرگانی بەڕێوەدەچێت. کۆنفرانسی ئاسایش بۆ ئاسایش و سیاسەتی دەرەوە چییە: گرنگترین کۆبوونەوەی ساڵانەی ئاستی باڵا. نزیکەی پەنجا سەرۆکی دەوڵەت و حکومەت لە میونشن ئامادەن، هەروەها بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و نزیکەی سەد وەزیر و راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی و سەرۆکی خزمەتگوزارییە نهێنییەکان و ژەنەڕاڵەکان و سەرۆکی رێکخراوە گرنگە ناحکومییەکان بەشدارن.
ئەو بڕیارانەی لە میونشن دەدرێت.
کۆنفرانس هیچ سیمایەکی رەسمی نییە. هیچ دانوستانێکی رەسمی تێدا ناکرێت. بەڵام زۆرجار رێگاکان نەخشەیان بۆ دادەنرێت، بڕیارەکان ئامادە دەکرێن، چارەسەرەکان لەبەرچاو دەگیرێن. نەک لەسەر شانۆی گەورە، بەڵکو لە ژوورەکانی پشتەوەی هۆتێلی “بایریشەر هۆف” کە دەیان ساڵە چالاکییەکە تێیدا بەڕێوەدەچێت.
ئەمساڵ لایەنە سەرەکییەکانی شەڕی غەززە، سەرۆکی ئیسرائیل، سەرۆک وەزیرانی فەلەستین، شای ئوردن، سەرۆک وەزیرانی قەتەر و وەزیری دەرەوەی میسرلەوێن. قسە لەسەر ئەوە دەکرێت دەرفەتێک بەکاربهێنرێت بۆ دۆزینەوەی رێگاکانی دەربازبوون لە ململانێکان.
شەڕی ئۆکرانیا چ رۆڵێکی هەیە؟
بە پێچەوانەی پێش هێرش بۆ سەر ئۆکرانیا، روسیا نوێنەرایەتی لە میونشن نەماوە. بەڵام نزیکەی هەموو کارەکتەرە سەرەکییەکانی دیکە لەوێن. ئەمساڵ مەزاج سەبارەت بە ئۆکرانیا بە شێوەیەکی بەرچاو خراپترە لە ساڵی رابردوو، کاتێک رۆژئاوا یەکگرتوو بوو، ناتۆ بەهێز بوو و ئۆکرانیا پلانی هێرشی گەورەی بەهاری دانابوو. هیچ لەمەی دووەمیان نەهات.
جارێکی دیکە درزەکان لە ناتۆدا دەمیان کردووەتەوە. لە بەرەکانی شەڕدا کاتژمێرەکە لە دژی ئۆکرانیا دەجووڵێت. دەزگای هەواڵگریی رۆژئاوایی، وەک ئەوەی نەرویجی، وا گریمانە دەکەن کە روسیا خەریکە باڵا دەستی بەدەست دەهێنێت.
کەی ئاشتی دەبێتە پرسێک بۆ ئۆکرانیا؟
کەس بە تەواوی نازانێت چۆن دەتوانرێت ئەمە بەدەست بهێنرێت. ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی روسیا رایگەیاند، ئەگەر رۆژئاوا واز لە دابینکردنی چەک بۆ ئۆکرانیا بهێنێت، ئەوا شەڕەکە لە چرکەیەکدا کۆتایی دێت. لە رۆژئاوا دەوترێت ئەگەر روسیا بکشێتەوە بۆ خاکەکەی، ئاشتی لە شەوێکدا دەگەڕێتەوە. رەنگە هەردووکیان راست بن. بەڵام کۆتایی هاتنی پشتیوانی رۆژئاوا دەبێتە هۆی ئاشتییەکی دیکتاتۆری روسیا - کۆتایی هاتنی ئۆکرانیا دیموکراسی و سەروەر و کرملین لەگەڵ کشانەوەی روسیا نییە لە خاکی داگیرکراوی ئۆکرانیا.
نیگەرانییەکی زۆر هەیە، تەنانەت ئەگەر هەموو کەسێک دان بەوەدا نەنێت. ئەگەر ئەمریکای زلهێز ببێتە شتێکی پێشبینینەکراو، ئەوا جیهان دەبێتە شتێکی پێشبینینەکراو. ئەو نەزمە جیهانییەی کە تادێت ناسکتر دەبێت، خەریکە دەبێتە پشێوی جیهانی.
رۆڵی سویسرا
بە شێوەیەکی ئاسایی لە ئاستی ئەنجومەنی فیدراڵی لە میونشن نوێنەرایەتی دەکرێت، هەندێکجار تەنانەت دوو جار. ئەمجارەیان ڤیۆلا ئەمهێرد، سەرۆکی فیدراڵی کە دەیویست نوێنەرایەتی سویسرا بکات، بەهۆی پابەندبوونە سیاسییە ناوخۆییەکانەوە، لە ماوەیەکی کورتدا هەڵوەشاندەوە. ئەمەش وایکردووە سویسرا ببێتە یەکێک لەو وڵاتە ئەوروپییە کەمانەی کە ئەندامێکی حکومەت رادەستی میونشن ناکات.
بە تایبەت کە سویسرا پشت بە تۆڕکردن دەبەستێت بۆ سیاسەتی ئاسایش. ئاسایشی ئەوان بەندە بە ئاسایشی ئەوروپا و ناتۆوە. بۆیە سویسرا بەرژەوەندییەکی هەیە بۆ ئەوەی روونی بکاتەوە کە شتێک لەو بارەیەوە دەکات و سوارێکی ئازاد نییە. هەروەها سویسرا دەبوو کۆنفرانسی ئاشتی ئۆکرانیا بەرەوپێش ببات کە دەیەوێت لە جنێف رێکی بخات. هەرچەندە بڕێکی دیاریکراو لە نیازپاکی بۆ ئەمە هەیە، بەڵام هێشتا پێناچێت زۆرێک لەلایەنەکان بەڕاستی قەناعەتیان بەو پڕۆژەیە هەبێت.
