سامان عوسمان*
جوانیناسیی رووناکی لە سینەمادا، بە توخمێکی جەوهەری دادەنرێت لە فیلمسازیدا، چونکە رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە گەیاندنی پەیامی دەرهێنەر و دروستکردنی کەشێکی گونجاو بۆ چیرۆکەکە. ئەم توخمە پشت بە چەندین هۆکاری گرنگ دەبەستێت، وەک رووناکی، دابەشکردنی ئاسۆیی و راستی رووناکی، پلەی گەرمیی رەنگ و سێبەر.
لەبەرچاوگرتنی بنەما بنەڕەتییەکان
رووناکی لە سینەمادا بۆ بەدەستهێنانی کاریگەرییە خوازراوەکان و دروستکردنی ئەزموونێکی بینراوی ناوازە بەکاردێت، بەڵام دەبێت هەندێک بنەمای بنەڕەتی لەبەرچاو بگیرێت بۆ گەیشتن بە جوانیناسیی خوازراو ، لەوانە:
1- دابەشکردنی رووناکی بە شێوەی ئاسۆیی و راست: پێویستە دیزاینەر و بەڕێوەبەری رووناکی سەرچاوەی رووناکی دیاری بکات و بە شێوەیەکی گونجاو لە چوارچێوەکەدا دابەشیان بکات بۆ دۆزینەوەی هاوسەنگیی گونجاو و بەدەستهێنانی رووناکییەکی نەرم و گونجاو بۆ دیمەنەکە.
2-پلەی رووناکی: دەبێت ئەو پلەی رووناکییەی کە بەکاردێت گونجاو بێت بۆ ئەو دیمەنەی کە وێنەی دەگیرێت و دەتوانرێت رووناکی بەهێز بەکاربهێنرێت بۆ گرنگیدان بە بەشێکی دیاریکراوی چوارچێوەکە، یان رووناکی سروشتی بۆ دروستکردنی کەشێکی رۆمانسی یان ژێردەستە.
3- پلەی گەرمی رەنگ: رۆڵێکی سەرەکی هەیە لە گەیاندنی کەش و هەستی دڵخواز، بۆ نموونە دەتوانرێت پلەی گەرمی رەنگی گەرمی وەک زەرد و پرتەقاڵی بەکاربهێنرێت بۆ دروستکردنی کەشێکی گەرم و دۆستانە، هاوکات دەتوانرێت پلەی گەرمی رەنگی فێنک وەک شین بەکاربهێنرێت بۆ گەیاندنی هەستێکی فێنکایی یان ورووژاندن.
4- سێبەر: رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دروستکردنی رەهەند و قووڵی لە چوارچێوەکەدا. دەتوانرێت سێبەری نەرم بەکاربهێنرێت بۆ زیادکردنی هاوسەنگی و نەرمی، لەکاتێکدا دەتوانرێت سێبەری بەهێز بەکاربهێنرێت بۆ دروستکردنی رووناکی سەرنجڕاکێش یان گۆڕینی فۆکەس لە بەشێکی دیاریکراوی چوارچێوەکە.
لێرەدا چەند هۆکارێکی زیادە دەخەینەڕوو کە دەبێت لە کاتی باسکردنی جوانیناسیی رووناکیدا لە سینەمادا لەبەرچاو بگیرێن:
5-رێژەی رووناکی: جیاوازیی نێوان رووناکی و سێبەر دەتوانێت کاریگەریی زۆری لەسەر مەزاج و کاریگەریی بینراوی دیمەنێک هەبێت. رێژەی رووناکی ئاماژەیە بۆ رێژەی نێوان رووناکترین و تاریکترین شوێنەکانی ناو چوارچێوەکە. رێژەی رووناکی بەرز لەگەڵ کۆنتراستی بەهێز کەشێکی دراماتیک و چڕ دروست دەکات، لە کاتێکدا رێژەی رووناکی نزم بە کەمترین کۆنتراست هەستێکی نەرمتر بەرهەم دەهێنێت.
6-ئاراستەی رووناکی: ئەو ئاراستەیەی رووناکی لێیەوە دێت، دەتوانێت کاریگەریی لەسەر تێگەیشتنی فیگەر و قووڵی بۆ پێکهاتەکە زیاد بکات. رووناکی پێشەوە، کە سەرچاوەی رووناکی لەبەردەم فیگەرەکەدا دانراوە، مەیلی ئەوەی هەیە کە رواڵەتێکی بێلایەنتر و رووناکی یەکسانتر بەرهەم بهێنێت. رووناکی ئەملاولا، لە چەپ یان راستەوە، قووڵی و پێکهاتەی زیاتر دروست دەکات بە جەختکردنەوە لەسەر فیگەر و وردەکارییەکانی رووکار.
رووناکی پشتەوە، کاتێک سەرچاوەی رووناکی لە پشت فیگەرەکەوە دادەنرێت، دەتوانێت سیلۆت یان کاریگەریی هالۆ دروست بکات، هەستێکی نهێنی زیاد بکات یان تیشک بخاتە سەر هێڵکاریی فیگەرەکە.
7- شێوازی رووناکی: شێوازی رووناکی جیاواز دەتوانێت هەست و سۆزی جیاواز بورووژێنێت و چیرۆکگێڕانەوەکە بەرزبکاتەوە، بۆ نموونە زۆرجار لە دیمەنە کۆمیدییەکان یان دیمەنە سووکەکاندا رووناکی کلیلی بەرز بە رووناکییەکی یەکسان و کەمترین سێبەرەوە بەکاردەهێنرێت بۆ گەیاندنی مەزاجێکی گەشبینانە. رووناکی کلیلی نزم کە بە سێبەری بەهێز و رووناکی هەڵبژێردراو تایبەتمەندە، بە شێوەیەکی باو لە فیلمی نۆئار یان دیمەنە جێگیرەکاندا بەکاردەهێنرێت بۆ دروستکردنی گرژی و نهێنی.
8- رەمزی رەنگ: هەڵبژاردنی رەنگی رووناکی دەتوانێت مانای رەمزی هەبێت و گێڕانەوەکە بەرزبکاتەوە. رەنگە گەرمەکانی وەک سوور و پرتەقاڵی و زەرد پەیوەندییان بە سۆز و گەرمی و وزەوە هەیە، لەکاتێکدا رەنگە فێنکەکانی وەک شین و سەوز ئارامی و خەمۆکی یان هەستکردن بە نهێنی دەورووژێنن. بە بەکارهێنانی پلەی گەرمی رەنگ و جێڵەکان، سینەماکاران دەتوانن دەستکاری تۆنی بینراو بکەن و کەشوهەوای مەبەستدار لە دیمەنێکدا بەهێز بکەن.
9- گواستنەوەی رووناکی: گواستنەوەی رووناکی بە شێوەیەکی نەرم و بێ کێشە لە نێوان وێنەکاندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پاراستنی یەکگرتوویی بینین و باشترکردنی رەوتی سینەمایی گشتی. گواستنەوەی رووناکی بە شێوەیەکی دروست رێگە بە گێڕانەوەیەکی یەکگرتوو دەدات و رێگری دەکات لە گۆڕانکارییە جەنجاڵ و سەرقاڵکەرەکان لە تێڕوانینی بینەردا.
ئەم هۆکارە زیادانە ئەو ئاڵۆزییە هونەرییە دەردەخەن کە لە داڕشتنی جوانکاری رووناکی لە سینەمادا هەیە. رووناکی فیلم تەنیا پەیوەندیی بە رووناککردنەوە نییە، بەڵکو هەڵبژاردنێکی بە ئەنقەست و داهێنەرانەیە کە یارمەتیدەرە بۆ گێڕانەوەی چیرۆکەکە و گەیاندنی هەستەکان و نوقمکردنی بینەر لە دیدگای فیلمسازدا.
تەکنیک و ستراتیژەکان
جگە لەمانەش چەندین تەکنیک و ستراتیژی دیکە هەن کە دەتوانرێت بۆ بەدەستهێنانی کاریگەری و جوانیی زیاتر لە چوارچێوەی سینەمادا کەڵکیان لێ وەربگیرێت.
تەکنیکی رووناکی لە سینەمادا رۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت لە گەیاندنی هەست و ماناکاندا بۆ بینەر. ئەمە بەکاردێت بۆ دیاریکردنی سەرچاوەی رووناکی و ئاست و رەنگ و سێبەر بۆ دروستکردنی کەشێکی جیاواز و بەرزکردنەوەی چیرۆک و کارەکتەرەکان.
گرنگی تەکنیکی رووناکی لە چەند خاڵێکدایە وەک:
1- بەدەستهێنانی هاوسەنگی بینایی: هاوسەنگی بینایی بەکاردێت بۆ بەدەستهێنانی هاوسەنگییەکی ئایدیاڵ لە نێوان سەرچاوە جیاوازەکانی رووناکی لە چوارچێوەی سینەمادا. دەبێت رووناکی بە تەواوی هاوسەنگ بێت بۆئەوەی سێبەری توند یان رووناکی زۆر رووناک نەبێت کە دەتوانێت دیمەنەکە بشێوێنێت.
2-دروستکردنی کەشێکی گونجاو: تیمی رووناکی تەکنیکی جیاواز بەکاردەهێنن بۆ دروستکردنی کەشێکی گونجاو بۆ هەر دیمەنێک. رەنگە رووناکی نەرم بۆ دیمەنە رۆمانسییەکان بەکاربهێنرێت، لەکاتێکدا رووناکی توند و سێبەر بۆ دیمەنی ئەکشن یان سەپسێنس بەکاربهێنرێت.
3-تیشک خستنە سەر وردەکاریی و شێوەکان:
بە بەکارهێنانی رووناکی بە شێوەیەکی گونجاو دەتوانرێت وردەکاری و شێوە گرنگەکان لە دیمەنەکاندا تیشکیان بخرێتە سەر. رووناکی دروست دەتوانێت چیرۆکەکە بەرزبکاتەوە و پەیامێکی زیاتر بدات بە تیشک خستنە سەر وردەکارییە تایبەتەکان.
4-گەیاندنی هەست و بارودۆخی کەسی: رووناکی لە سینەمادا بەکاردێت بۆ دروستکردنی کەش و هەوا و بەرزکردنەوەی هەستەکان، رووناکی گەرم و نەرم دەتوانێت هەستی سۆزداری دەربخات، لەکاتێکدا رووناکی فێنک و رەق دەتوانێت دیمەنی سۆزداری یان قورس دەربخات.
تەکنیکەکانی رووناکی لە سینەمادا چەندین توخم لەخۆدەگرن وەک گڵۆپی کلیل، گڵۆپی پڕکردنەوە، رووناکی پشتەوە و گڵۆپی کاریگەری. جگە لەم توخمانە، فلتەر و روانگە بەکاردەهێنرێت بۆ بەدەستهێنانی کاریگەریی رووناکی زیادە و زیادکردنی دەستلێدانی هونەری بۆ وێنەی سینەمایی.
بەکارهێنانی هاوسەنگی
بەکورتی تەکنیکی رووناکی لە سینەمادا کاردەکات بۆ گەیاندنی پەیامی دەرهێنەر و بەرزکردنەوەی چیرۆک و کارەکتەرەکان بە بەکارهێنانی هاوسەنگی و دروستکردنی کەشوهەوا و تیشک خستنە سەر وردەکارییەکان و گەیاندنی هەستە خوازراوەکان.
جگە لەو تەکنیکانەی پێشتر باسمان کرد، رێکخستنی رووناکی جۆراوجۆر هەیە کە سینەماکاران بۆ بەدەستهێنانی کاریگەریی تایبەت بەکاری دەهێنن. هەندێک تەکنیکە باوەکان بریتین لە:
1-رووناکی سێ خاڵی: ئەمەش رێکخستنێکی بنەڕەتی رووناکییە کە لە سێ رووناکی سەرەکی پێکدێت: رووناکی کلیل، رووناکی پڕکردنەوە و رووناکی پشتەوە. رووناکی سەرەکی سەرچاوەی رووناکی سەرەکییە کە فیگەرەکە رووناک دەکاتەوە، هێما و سێبەر دروست دەکات. گڵۆپی پڕکردنەوە یارمەتیدەرە بۆ کەمکردنەوەی ئەو کۆنتراستەی کە لەلایەن رووناکی کلیلەوە دروست دەبێت بەپڕکردنەوەی سێبەرەکان. رووناکیی پشتەوە لە پشت فیگەرەکەوە دانراوە بۆئەوەی لە پاش بنەماوە جیایان بکاتەوە و قووڵی بۆ وێنەکە زیاد بکات.
2-رووناکی کلیلی بەرز: ئەم تەکنیکە بریتییە لە بەکارهێنانی رووناکی و تەنانەت رووناکی بۆ دروستکردنی دیمەنێکی رووناک بە کەمترین سێبەر. زۆرجار رووناکی کلیلی بەرز لە فیلمە کۆمیدییەکان، میوزیکاڵەکان، یان دیمەنە خۆش و گەشبینەکاندا بەکاردەهێنرێت، چونکە کەشێکی دڵخۆش و ئەرێنی دروست دەکات.
3-رووناکی کلیلی نزم: ئەم تەکنیکە کەمترین رێژەی رووناکی بەکاردەهێنێت، لە ئەنجامدا دیمەنێکی کۆنتراستی بەرز لەگەڵ سێبەری بەهێزدا دروست دەبێت. رووناکی کلیلی نزم بە شێوەیەکی باو لە فیلمی نۆئار، فیلمە تریلەرەکان، یان دیمەنە جێگیرەکاندا بەکاردەهێنرێت، چونکە هەستی نهێنی و گرژی و دراما بەرزدەکاتەوە.
4-رووناکی ریمبرانت: ئەم تەکنیکە بە ناوی نیگارکێشی بەناوبانگ ریمبرانتەوە ناونراوە، نەخشێکی رووناکی تایبەت دروست دەکات کە تایبەتمەندە بە رووبەرێکی سێگۆشەیی رووناکی لەلایەکی رووخساری فیگەرەکەدا، کە دیوی بەرامبەری زیاتر لە سێبەردایە. هەستکردن بە قووڵی و رەهەند بۆ وێنەکە زیاد دەکات و زۆرجار لە پۆرترێت یان دیمەنە دراماتیکەکاندا بەکاردەهێنرێت.
5- رووناکی پراکتیکی: ئەم تەکنیکە بریتییە لە بەکارهێنانی رووناکی پراکتیکی، وەک چرا، مۆم، یان سەرچاوەی رووناکی تر کە بە شێوەیەکی سروشتی لەناو دیمەنەکەدا دەردەکەون. رووناکی پراکتیکی یارمەتی دروستکردنی ژینگەیەکی واقیعی و نوقمکەر دەدات، رەسەنایەتی بۆ شوێنەکە زیاد دەکات.
6- پلەی گەرمی رەنگ و جێڵەکان: سینەماکاران پلەی گەرمی رەنگی جیاواز بەکاردەهێنن، کە بە زمانی کێلڤین دەپێورێت، بۆ وروژاندنی مەزاجێکی تایبەت. رەنگە گەرمەکان (پلەی گەرمی ڕەنگەکان نزمتر) کەشێکی ئارام و ئینتیمی دروست دەکەن، لە کاتێکدا رەنگە فێنکەکان (پلەی گەرمی رەنگەکان بەرزتر) دەتوانن هەستکردن بە ساردی یان دووری بگەیەنن. جێڵەکان کە بریتین لە فلتەری رەنگاوڕەنگ کە لەبەردەم رووناکیدا دادەنرێت، دەتوانرێت بەکاربهێنرێت بۆ دەستکاریکردنی پلەی گەرمی رەنگەکان یان زیادکردنی کاریگەری هونەری بۆ رووناکی.
ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکن لەو تەکنیکە زۆرانەی رووناکی کە لە سینەمادا بەکاردەهێنرێن. رۆڵی سینەماکار بریتییە لە پلاندانان و جێبەجێکردنی وردی رێکخستنی رووناکی بۆ بەرزکردنەوەی چیرۆکگێڕانی بینراو و وروژاندنی هەستە خوازراوەکان و بەشداریکردن لە جوانکاریی گشتی فیلمەکەدا.
*ئەکتەر و دەرهێنەر
