لقی بانكی رەشید و رافیدەین لە هەرێم دەكرێنەوە؟

ئا: تەها عەبدوڵڵا - هەولێر
ئەندامێكی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایدەگەیەنێت: هەوڵەكانیان چڕ دەكەنەوە بۆ چارەسەركردنی گرفتەكانی نەبوونی لقی هەردوو بانكی رەشید و رافیدەین لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان.
ئاماژە بەوەشدەكات: كارانەبوونی لقی ئەو بانكانە لە چەند پارێزگایەك، پێچەوانەی دەستوور و یاسایە كە بەهۆیەوە خەڵكی كوردستان لە چەندین خزمەتگوزاریی بانكی وەك: پێدانی قەرز و پێشینە حكومییەكان بێبەشكراون.

هەوڵەكانیان چڕ دەكەنەوە
د.نەرمین مەعروف، ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران، بە كوردستانی نوێ-ی راگەیاند: نەبوونی لقەكانی هەردوو بانكی رەشید و رافیدەین لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، پێچەوانەی دەستوور و یاسایە، بەوپێیەی هەرێمی كوردستان بەشێكە لە عیراق و هاوشێوەی ناوچەكانی دیكە، یەك جۆر دراو بەكاردەهێنێت.
ئاماژەی بەوەشدا: پێویستە سیاسەتی بانكی ناوەندی لە هەموو عیراق بەبێ جیاوازی جێبەجێبكرێت، لەوانەش كردنەوەی لقی ئەو دوو بانكانە لە پارێزگاكانی هەرێم یان هەر چالاكییەكی دیكەی ئەو بانكانە.
وتیشی: «لە رابردوودا بەهۆی كێشە دارایی و سیاسییەكانی نێوان هەرێم و بەغداوە، لقی بانكەكانی رەشید و رافیدەین لە هەرێمی كوردستان نەكراونەتەوە، بەڵام ئێمە لە ئەنجومەنی نوێنەران و وەكو ئەندامێكی لیژنەی دارایی، هەوڵەكانمان چڕ دەكەینەوە بەمەبەستی چارەسەركردنی ئەو گرفتە و كردنەوەی لقی ئەو دوو بانكە لە پارێزگاکانی هەرێم».

لە خزمەتگوزارییەکان سوودمەند دەبن
بەوتەی ئەو پەرلەمانتارەی فراكسیۆنی یەكێتی، بە كردنەوەی لقی ئەو بانكانە لە پارێزگاكانی هەرێم كە دوو بانكی بازرگانیی حكومین، خەڵكی كوردستان هاوشێوەی پارێزگاكانی دیكە ناوەڕاست و باشووری عیراق، لە هەموو ئەو خزمەتگوزارییانە سوودمەند دەبن كە ئەو بانكانە لە رێگای قەرز و پێشینەكانەوە پێشكەشی هاووڵاتیانی دەكەن.
لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا، د.نەرمین مەعروف روونیدەكاتەوە: كارانەبوونی لقی هەردوو بانكی رەشید و رافیدەین، بۆ سەردەمی راپەڕینی ساڵی 1991ی خەڵكی كوردستان دەگەڕێتەوە، كاتێك حكومەتی ئەوكاتەی عیراق دامودەزگاكانی لە هەرێم كشاندەوە، سەرئەنجام لقەكانی ئەو بانكانە هیچ پەیوەندییەكیان لەگەڵ بەغدا نەما، بۆیە كارمەند و باڵەخانەكانی ئەو بانكانە بوون بە بەشێك لە دامەزراوەكانی حكومەتی هەرێم.
״كێشەكان چارەسەر بكرێن״
لای خۆیەوە، شەماڵ نوری ئەندامی ئەنجومەنی سەندیكای ئابووریناسی كوردستان، بە كوردستانی نوێ-ی راگەیاند: بەهۆی ئەوەی هەرێم و بەغدا وەك دەوڵەتێكی فیدراڵ مامەڵە لەگەڵ یەكتردا ناكەن، بۆیە تائێستا لقی ئەو بانكانەی عیراق لە هەرێم ناكرێنەوە.
وتیشی: «بەوپێیەی هەرێم سیاسەتی ئابووریی تایبەت بە خۆی هەیە، بۆیە هاووڵاتیانی هەرێم ناتوانن سوودمەندبن لە خزمەتگوزارییەكانی ئەو بانكانە، بەڵام لە هەموو كاتێكدا ئێمە لە هەرێمی كوردستان پێویستمان بە بەغدایە و دەبێت هەرێم كێشەكانی لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ لەو بارەیەوە چارەسەر بكات».

رێكخستنی جووڵەی بازاڕ
لەبارەی بارودۆخی ئێستای بانكەكانی هەرێمەوە، ئەو ئابووریناسە وتی: «ئەوەی  لە هەرێمی كوردستان بەناوی بانكەوە هەیە، كۆمەڵە دامەزراوەیەكن كە مووچە دابەش دەكەن بەشێوەی زۆر كلاسیك ‌و كۆن، لەكاتێكدا بانك كۆمەڵێك ئەركی گەورەتری لە ئەستۆدایە، لەوانە: رێكخستنی جووڵەی بازاڕ، بەوپێیەی ئەو بانكانە قەرز و پارە دەدەنە پڕۆژەی بچووك‌ و وەبەرهێنەران، تەنانەت سەرجەم بوارەكانی كڕینی ئۆتۆمبێل و خانووبەرە و كەرتەكانی پیشەسازی و كشتوكاڵ، لە رێگەی بانكەوە بەڕێوەدەچێت، بەتایبەتی بواری ئاڵوگۆڕی بازرگانی، ئەمانەش هەمووی سیستمی پێشكەوتووی بانكین».
ئەو پێیوایە، بەهۆی ئەوەی عیراق دەوڵەتە ‌و سیستمێكی پێشكەوتووتری بانكی هەیە، بۆیە بانكی ناوەندی جگە لەوەی دەتوانێ پارە چاپ بكات، هاوكات سەرپەرشتی بانكە ئەهلییەكان ‌و حكومییەكانیش دەكات و سیولەی نەختینەیی دەداتە بانكە ئەهلییەكان، تا كاری پێبكەن و جووڵە بخەنە بازاڕەكانەوە، پێچەوانەی هەرێم كە پێشتر لە شەڕی داعش‌ و بڕینی بودجەی هەرێم، روبەڕووی كەمی سیولەی نەختینەیی بوو.