ئاده‌م سمیس
له عه‌ره‌بییه‌وه: ره‌مزی میره‌كانی
پێده‌چێت په‌ره‌سه‌ندنی گه‌وره له هێزه كاراكانی كاركردندا و به‌شی زۆری كارامه‌یی و تێگه‌یشتن و بڕیاردان جا به هه‌ر ئاراسته‌یه‌كدا بێت، یاخود پیاده‌كردنی، له ده‌رئه‌نجامه‌كانی دابه‌شكردنی كاردابن. ده‌كرێت به شێوه‌یه‌كی ئاسانتر له كاریگه‌رییه‌كانی دابه‌شكردنی كار له كاره گشتییه‌كانی كۆمه‌ڵگادا تێبگه‌ین، ئه‌وه‌ش به به‌هه‌ندوه‌رگرتنی چۆنێتی كاركردن له هه‌ندێك له پیشه‌سازییه سه‌ره‌كییه‌كاندا. هه‌ندێك جاریش ئه‌و رێبازانه له هه‌ندێك له‌و پیشه‌سازییانه‌دا كه بایه‌خیان كه‌متره، به شێوازی پێشكه‌وتووتر پیاده ده‌كرێن، ئه‌مه‌ش مانای ئه‌وه نییه به‌سه‌ر ئه‌وانه‌دا پیاده ناكرێت كه بایه‌خیان زیاتره.
كۆكردنه‌وه‌ی كرێكار له یه‌ك شوێن
به‌ڵام مه‌سه‌له‌كه ئه‌وه‌یه كه له‌و پیشه‌سازییانه‌دا كه بایه‌خیان كه‌متره و پێداویستییه‌كانی ژماره‌یه‌كی كه‌م له خه‌ڵك دابین ده‌كه‌ن، كۆژماره‌ی كرێكار كه‌متره، كرێكاره‌كانی هه‌موو به‌شه جیاجیاكان له هه‌مان شوێن كۆده‌بنه‌وه و ده‌خرێنه ژێرچاودێرییه‌وه. به پێچه‌وانه‌شه‌وه، له پیشه‌سازییه گه‌وره‌كاندا كه پێداویستییه‌كانی زۆربه‌ی خه‌ڵك دابین ده‌كه‌ن، ژماره‌یه‌كی زیاتر له كرێكار له به‌شه جیاوازه‌كاندا كار ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش واده‌كات كۆكردنه‌وه‌یان له یه‌ك شوێندا كارێكی زه‌حمه‌ت بێت. هه‌روه‌ها بینین و چاودێریكردنی ژماره‌یه‌كی زیاتر له كرێكار قورستر ده‌بێت، بۆ نموونه، له كارگه‌ی گه‌وره‌دا ژماره‌ی ئه‌و كرێكارانه‌ی له هه‌مان به‌شدا كارده‌كه‌ن، تێیاندا دابه‌شكردنی كار به كۆمه‌ڵی گه‌وره‌تره، كه به‌مه‌ش وای لێدێت زیاتر بێت له دابه‌شكردنی كار له پیشه‌سازییه كه‌متر بایه‌خه‌داره‌كان، كه تێیاندا دابه‌شكردن دیار نییه و كه‌متر سه‌رنج ده‌درێت.
كارگه‌ی ده‌رزی
با یه‌كێك له پیشه‌سازییه كه‌متر بایاخداره‌كان به نموونه وه‌ربگرین، كه تێیاندا ره‌چاوی دابه‌شكردنی كار ده‌كرێت. بۆ نموونه ئه‌و پیاوه كرێكاره ناڕازییه، یان نه‌خوێنده‌واره له بواری كاره‌كه‌یدا كه بریتییه له پیشه‌ی دروستكردنی ده‌رزی. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه ئه‌زموونی نییه له به‌كارهێنانی ئه‌و ئامێرانه‌دا كه له كاره‌كه‌دا به‌كاردێن، بۆیه ئه‌و پیاوه به هه‌موو توانای به‌رهه‌مهێنانییه‌وه ناتوانێت زیاد له ده‌رزییه‌ك دروستبكات له رۆژێكدا، به دڵنیاییشه‌وه ناتوانێت 20 دانه دروست بكات. له‌به‌ر ئه‌وه چۆنێتی راپه‌راندنی كاره‌كه نه‌بۆته مایه‌ی ئه‌وه‌ی پیشه‌سازییه‌ك و بازرگانییه‌كی سه‌ركه‌وتوو بێت، به‌ڵكو به دابه‌شكردنی كار به‌سه‌ر چه‌ند به‌شێكدا، به‌شی گه‌وره‌شیان به‌شه باشه‌كه‌ی بازرگانییه‌كه‌یه. دابه‌شكردنی كاریش به‌م جۆره ده‌بێت: كرێكاری یه‌كه‌م وایه‌ره‌كه راده‌كێشێت و ئه‌وی تریش رێكی ده‌كاته‌وه و سێیه‌م ده‌یبڕێت و چواره‌میش ئاراسته‌ی ده‌كات، كرێكاری پێنجه‌میش به ورده‌كارییه‌وه ئاماده‌ی ده‌كات بۆ دروستكردنی سه‌ری ده‌رزییه‌كه و ئاماده‌كردنی بۆ دوو یان چه‌ند كردارێكی زیاتر، كه ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا كارێكی دانسقه‌یه. دواتر كه‌سێكی دیكه ده‌رزییه‌كه سپی ده‌كاته‌وه. به‌ڵام پڕۆسه هه‌ره گرنگه‌كه له‌م باره‌دا دابه‌ش ده‌بێت به‌سه‌ر 18 پڕۆسه‌ی دانسقه‌دا، كه له هه‌ندێك پیشه‌سازیدا چه‌ند كه‌سێكی جیاواز جێبه‌جێی ده‌كه‌ن، له كاتێدا له هه‌ندێك شوێندا هه‌مان كه‌س دوو یان سێ له‌و ئیشانه به ته‌نیا ده‌كات.
زیاتر له كارێك
یه‌كێك له‌و پیشه‌سازییانه‌م بینیوه كه له‌م جۆره‌یه و ته‌نها 10 كرێكار كاری تێدا ده‌كه‌ن، هه‌ندێكیشیان دوو كاری جیاواز، یان زیار جێبه‌جێ ده‌كه‌ن. سه‌رباری ئه‌وه‌ی زۆر هه‌ژارن، به‌ڵام راهاتوون له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئامێره پێویسته‌كاندا بكه‌ن، كه له بواری كاره‌كه‌یاندا هه‌یه و گه‌یاندوونیه‌ته ئه‌و راده‌یه‌ی، كه بتوانن له رۆژێكدا زیاتر له شه‌ش كیلۆ ته‌ل دروستبكه‌ن، ئه‌مه‌ش ده‌رئه‌نجامی به‌كارهێنانی ئه‌وپه‌ڕی توانایانه. له هه‌ر نیو كیلۆ ته‌لێكدا، چوار هه‌زار تاڵی مامناوه‌ند هه‌یه، ئه‌و 10 كه‌سه توانیان 48 هه‌زار له‌و تاڵانه دروستبكه‌ن، كه هه‌ریه‌كه‌یان یه‌ك له‌سه‌ر ده‌ی ئه‌و پڕۆسه‌یه‌یان ئه‌نجامداوه. هه‌ریه‌كێكیشیان له رۆژێكدا چوار هه‌زار و 800 تاڵی دروستكردووه. له كاتێكدا ئه‌گه‌ر هه‌ریه‌كیان به ته‌نیا و به‌بێ فێربوونی بنه‌ماكانی كاره‌كه، ئه‌و كاره‌ی بكردایه، ئه‌وكاته هیچیان نه‌یانده‌توانی له رۆژێكدا 20 ته‌ل دروستبكه‌ن، ته‌نانه‌ت نه‌یانده‌توانی یه‌ك دانه‌ش دروستبكه‌ن. بێگومان ناشتوانن 240 به‌شیش له ته‌له‌كان دروستبكه‌ن، یاخود ئه‌و به‌شه‌ی كه هه‌ریه‌كه‌یان چوار هه‌زار و 800 تاڵی دروستكردووه. هه‌موو ئه‌مانه له رێگه‌ی دابه‌شكردنێكی باشی كاره و تێكه‌ڵه‌یه‌ك له پڕۆسه‌ی جیاجیا جێبه‌جێ ده‌كرێن.
كاریگه‌رییه‌كانی دابه‌شكردنی كار
ئه‌م باره بۆ هه‌موو هونه‌ر و پیشه‌سازییه‌كی دیكه‌ش راسته، كه تێیدا كاریگه‌رییه‌كانی دابه‌شكردنی كار هاوشێوه‌یه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه كاریگه‌ره له پیشه‌سازییه كه‌متر بایه‌خداره‌كاندا، سه‌رباری ئه‌وه‌ی كاركردن تێیاندا، ناكرێت بۆ كرده‌ی ئاسانتر دابه‌ش بكرێت یان كورت بكرێته‌وه. دابه‌شكردنی كار له لایه‌كی دیكه‌وه بریتییه له، زیادكردنی هه‌ڵكشانی هێزی كارا له كاردا، كه له‌م باره‌دا ده‌گونجێت و له هه‌موو بواره‌كانی هونه‌ریشدا پیاده‌كرێت. پێده‌چێت جیاكردنه‌وه‌ی ئیش و ئه‌ركه جیاوازه‌كان شوێنی خۆیان هه‌یه و درێژكراوه‌ی ئه‌م خاڵه ئه‌رێنیه‌ن، جیاكردنه‌وه به شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان له‌و وڵاتانه‌دا په‌یڕه‌و كراوه كه باڵاترین ئاستی پیشه‌سازی پێشكه‌وتنیان هه‌یه، ئه‌مه‌ش كاری تاكه كه‌سێكه له ناو كۆمه‌ڵگادا، كه یه‌كێكه له چه‌ندان تاكی تر و كرێكاری تر.
گه‌شه‌ی فراوان
گه‌شه‌ی فراوان له كاردا، كه به‌هۆی دابه‌شبوونی كاره‌وه دروست بووه و ژماره‌یه‌كی زۆر له خه‌ڵك ده‌توانن جێبه‌جێی بكه‌ن، ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سێ بارودۆخی جیاواز: یه‌كه‌م زیادبوونی كارامه‌یی كرێكاره‌كان. دووه‌م به‌فیڕۆ نه‌دانی ئه‌و كاته‌ی كه زۆرجار به‌فیڕۆ ده‌چێت له كاتی گواستنه‌وه له كارێكی دیاریكراوه‌وه بۆ دانه‌یه‌كی دیكه‌دا. سێیه‌میش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ هێنانه كایه‌ی ژماره‌یه‌كی بێشوماری ئامێر كه كاركردن ئاسانتر ده‌كات و رێگه‌خۆش ده‌كات، ته‌نها كرێكارێك چه‌ند كارێك بكات، ئه‌وه چه‌ند هێنده‌كردنی به‌رهه‌مهێنانی هه‌موو جۆره پیشه‌جیاجیاكانه، كه ده‌رئه‌نجامی دابه‌شبوونی كاره، كه ئه‌ویش له كۆمه‌ڵگایه‌كی باشی ئیداره‌كراو و به‌ڕێوه‌براودا ده‌بێته مایه‌ی ئه‌وه‌ی ئه‌و سامانه گشتییه په‌لبهاوێت و بگاته ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی كه له ئاسته‌كانی خواره‌وه‌ی چینه‌كانی كۆمه‌ڵگادان.
هه‌روه‌ها هه‌ر كارگه‌ریه‌ك بڕێكی زۆر به‌رهه‌می كاری خۆی ده‌بێت، كه له‌خۆی زیاده، له‌هه‌مان كاتدا هه‌موو كارگه‌ره‌كانی دیكه‌ش له هه‌مان پێگه‌ی ئه‌ودان، كه وا ده‌كات كارگه‌ری یه‌كه‌م بتوانێت بڕێكی زۆری به‌رهه‌مه‌كانی بگۆڕێته‌وه به بڕێكی زۆر به‌رهه‌می دیكه، یاخود بڕێكی زۆری لێ ده‌فرۆشێته‌وه. له‌م دۆخه‌دا كارگه‌ری یه‌كه‌م ده‌توانێت ئه‌و پێداوستیانه‌ی كارگه‌كانی دیكه به زیاده‌وه دابین بكات، ئه‌وانیش ئه‌وانه‌ی بۆ دابین ده‌كه‌ن كه پێویستیه‌تی، به‌مه‌ش زیاده‌ییه‌كی گشتی به‌ناو هه‌موو چینه‌كانی كۆمه‌ڵگادا بڵاو ده‌بێته‌وه.
سه‌رچاوه: www.ahewar.org
