بەهۆی جەنگی روسیا و ئۆكرانیاوە جیهان لە برسێتی نزیك دەبێتەوە

ئا: تارا شێخ عوسمان

پسپۆڕانی بواری خۆراك لە نووسینێكیاندا لە گۆڤاری (ئیكۆنۆمیست) هۆشداریانداوە، لە بەردەوامی جەنگی ئۆكرانیا و روسیا و رایانگەیاندووە: «ئەو جەنگە جیهان بەرەو برسێتی دەبات و دەوڵەتانی جیهانیش بەرپرسی ئەو دۆخەن».
روسیا و ئۆكرانیا پێكەوە (28 %)ی گەنم و (29 %)ی جۆ و (15 %)ی گەنمەشامی و (15 %)ی رۆنی گەنمەشامی هەموو جیهان دابین دەكەن، هاوكات تەنیا ئۆكرانیا كالۆری 400 ملیۆن كەس لە جیهاندا دابین دەكات كە ئێستا بەهۆی جەنگەوە هەناردەكردنی ئەو بەرهەمە خۆراكییانەی وەستاندووە.
لە دەستپێكی جەنگی (ئۆكرانیا - روسیا)، 23 دەوڵەت لە كازاخستانەوە بۆ كوێت داوایانكرد، كۆتوبەند بخرێتە سەر هەناردەكردنی ئەو خواردنانەی كە رێژەی (10 %)ی كالۆری لە جیهان پێكدەهێنن، كاتێك ئەو بازرگانییەش بوەستێت برسێتی بڵاودەبێتەوە.

بۆ (59 %) بەرزبۆتەوە
لەوبارەیەوە، ئەو پسپۆڕانەی خۆراك دەڵێن: «سەرۆكی روسیا بە بڕیاری هێرشكردنە سەر ئۆكرانیا، ژیانی ملیۆنەها كەسی لە دوورترین خاڵی جەنگەوە وێرانكردووە».
ئاماژەیان بەوەشكردووە: ئەو جەنگە گورزی كاریگەری داوە لە سیستمی خۆراك، لەكاتێكدا هێشتا جیهان بە تەواوەتی لە گورزی پەتای ( كۆڤید - 19) رزگاری نەبووە، ئەمە جگە لەوەی زۆربەی ناوچەكان كێشەی وشكەساڵییان هەیە و بە دەست لێكەوتەكانی گۆڕانكاریی كەشوهەواوە دەناڵێنن، هاوكات بەهۆی راگرتنی هەناردەكردنی دانەوێڵە و تۆوی رۆنی ئۆكرانی و سزادانی روسیا بە گەمارۆ خستنە سەر كاڵا هەناردەكراوەكانی، سەبەتەی خۆراكی جیهانی كورتی هێناوە.
 لە سەرەتای ئەمساڵیشەوە نرخی گەنم بە رێژەی (53 %) بەرزبۆتەوە و لە رۆژی 16ی مانگی ئاداری ئەمساڵیشەوە، كاتێك هیندستان بڕیاری هەڵپەساردنی هەناردەكردنی دانەوێڵەی دا، ئەو رێژەیە بۆ (59 %) بەرزبۆوە، ئەمەش شەپۆلێكی نیگەرانی نێودەوڵەتیی لێكەوتەوە.

خەرجیی بژێوی
هەرچەندە ئێستا ئەم دۆخە لە بەشی زۆری وڵاتانی جیهان دروستبووە، بەڵام وا دەردەكەوێت دەسەڵاتدارانی هەندێك وڵات هەست بە مەترسی دۆخەكە نەكەن، ئەمە لەكاتێكدایە لە رۆژی 18ی مانگی ئایاری ئەمساڵ سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە وتارێكیدا نیگەرانی خۆی خستەڕوو و ئاماژەی بەوەدا: لە چەند مانگی داهاتوودا جیهان تووشی كەمبوونەوەیەكی قورسی خۆراك دەبێتەوە و ئەمەش چەند ساڵێك درێژەی دەبێت.
ئەو لێپرسراوە باڵایەی نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت: «بەرزبوونەوەی نرخی مادە خۆراكییەكان، ژمارەی هەژارانی لە 440 ملیۆن كەسەوە گەیاندۆتە ملیارێك و 400 ملیۆن كەس، ئەمە جگە لەوەی نزیكەی 250 ملیۆن كەسیش لە خوار هێڵی هەژارییەوە دەژین».
 هۆشداری دەدات و دەڵێت: «ئەگەر ئەو جەنگەی روسیا و ئۆكرانیا بەردەوام بێت، ئەوا سەدان ملیۆن كەس بەهۆی هەژارییەوە لەناودەچن و ژمارەیەكی زۆری منداڵ لە زۆربەی ناوچەكانی جیهان تووشی بەدخۆراكیی دەبن و گیان لە دەست دەدەن».

چارەسەری بەپەلە
ئەو پسپۆڕانەی خۆراك لە نووسینەكەیاندا باسیان لەوەكردووە: پێویستە سەرانی وڵاتانی جیهان وەك پرسێكی زۆر گەورە و چارەنووسساز، مامەڵە لەگەڵ كەمبوونەوەی خۆراكدا بكەن و پێویستە چارەسەری بە پەلە و گونجاوی بۆ دابنێن.
كەمی باران و وشكەساڵی
چین كە گەورەترین هەناردەكاری گەنمە لە جیهاندا ئەوەی خستۆتەڕوو: بەهۆی دواكەوتنی باران و وشكەساڵییەوە، بەرهەمی ئەمساڵ لە رووی جۆرەوە زۆرباش نابێت، لە هیندستانیش كە دووەمین بەرهەمهێنەری دانەوێڵەیە، دۆخەكە خراپترە و بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و كەمیی بارانەوە، ناتوانێت بە تەواوی یارمەتیدەر بێت لە بووژانەوەی سەبەتەی خۆراكیی جیهان.
پسپۆڕان ئاشكرای دەكەن: ئەگەر هەموو وڵاتان هەوڵەكانیان یەكنەخەن بۆ كۆتایی هێنان بە جەنگی ئۆكرانیا، ئەوا هەموو جیهان لە بەردەم مەترسییەكی گەورەدایە و دۆخی لەوجۆرەش كەس تێیدا سەركەوتوو نییە و هەموان دۆڕاون.

سەرچاوە: ماڵپەڕی sasa post