هۆ حەبیبە.. ژیان وا لە شوێنێکی دیکەیە

نیهاد جامی

سەرەتا  لەوێوە دەست پێدەکەین کە بۆ دەبێت "نیهاد جامی" لە دوای ئەزمونێكی دوور و درێژ و تێر و تەسەلی سەرقاڵبوون و خۆ تەرخانکردن بۆ دونیای شانۆگەری وەک نووسەر و دەرهێنەر و نمایشکار وەک ئەکتەرێک، سەرباری هەڵسەنگاندنی ئەو شانۆگەریانەی کە لە شارەکانی کوردستان نمایش دەکران وەک رەخنەگرێکی وردەکار و سەلیقەدار، هاوکات خوێندنەوەی کۆی ئەو چیرۆک و رۆمانانەی کە شیکاری و توێکاری بۆ دەکردن، بەتایبەتی ئەو شاکارانەی کە "نیهاد جامی" پەسندی دەکردن، دوا جار خۆی لە قۆناغیکی دیکەی پێگەیشتن و ئاشنابوون بەدونیای رۆمان، کەڵکەڵەی ئەو حەز و خولیایە دەیبات بۆنووسینی رۆمانگەلێک کە وایکرد ژمارەیەکی بەرچاو لەخوێنەران لە دەوری خۆی کۆبکاتەوە،  من یەکێک بووم لەومەیلدارانەی کۆی رۆمانەکانی. بە کورتی ئەم نووسەرەمان دێتە پای ئەوەی دوای تاقیکردنەوەی لق و ژانرەکانی ئەدەبیات وەک دوا ئەزموون، خۆی لە قەرەی نووسینی (نۆڤلێت) دەدات کە دەکرێت ناوی بنێین 'کورتە رۆمان' کە باوترە، هاوکات دەکرێت وەک 'چیرۆکی درێژ' ناوزەد بکرێت، بەڵام نووسەرە  ناودارەکانی دونیا، نموونەی "گابریل گارسیا مارکیز" و "ئێرنست هێمنگوای" و دەیەهای دیکە، بە ناز و ئیمتیازەوە 'نۆڤیلێت'ی خۆیان لەژێر تایتل و ژانری "رۆمان" بڵاو دەکەنەوە و خوێنەرانیش هەر بەو هەناسەیەوە دەیخوێننەوە، بەڵام 'نیهاد جامی' و منیش لەژێر ژانری 'نۆڤلێت' دەیخەینە بەردەستی خوێنەران کە وا پەسندترە، بەڵام لە باری داهێنانەوە 'نۆڤلێت' یان 'نۆڤێلا' ژانرێکی ئاسان نییە، هەرگیزاو هەرگیز، ژانرێکی جیاوازە بەوەی کەوتۆتە نێوان کورتە چیرۆک و رۆمان، خەسڵەت و پێوانەی خۆی هەیە، جیاوازە لەگەڵ رۆمان و کورتە چیرۆک، دەكرێ‌ بڵێین ئەمەیان بۆ 'نیهاد جامی' و منیش هەنگاوێكی دیکەیە بۆچوونە نێو جیهانی سەرکێشی و ئەزموونگەرایی!


1-2

خوێندنەوەی:
شێرزاد حەسەن

کەواتە ئەمن شادتر بووم کە 'نیهاد جامی' رێزی لێنام و  نۆڤلێتەکەی بۆ ناردم بە نیازی خوێندنەوە و هەڵسەنگاندن، ئیدی کەوتمە سەر کەڵکەڵەی خۆتەرخانکردن بۆ دواندنی نۆڤلێتێک لەژێر ناوی "حەبیبە" کە لەسەر خوانی خۆشەویستی ئەدەبیات من و ئێوەی کۆ کردۆتەوە پێکەوە، دیارە ئاسان نیە گەمارۆی نۆڤلێتیک بدەین شاکارێکی ئوستاد 'نیهاد جامی'ییە، من بایی ئەوەندە ئاگاداری زۆرینەی بەرهەمەکانی ئەو زاتە بووبم، لە سەرەتاوە تا دوا داهێنانی، هەڵبەتە دوا دیاری بۆ من لە ترۆپکی داهێناندایە، کەواتە لە پای ئەم خواستەی من یەک تەوەریان هەڵدەبژێرم کە دەتوانم بڵێم کرۆک و گەوهەری نۆڤلێتەکەیە، من وای دەبینم ئەگەرچی بەرهەمەکەی فرە رەهەندە و لە ناوئاخندا دەیەها چیرۆکی جیاواز هەن کە بە رایەڵێک و پردێک بە یەکترییەوە بەستراونەتەوە، لەگەڵ چەندین کارەکتەر کە هەڵگری خەسڵەتی جۆراوجۆرن، دەتوانم بیدرکێنم کە ژمارەیەکی بەرچاویان دەناسینەوە و بۆ هەندێکیان؟ نەخێر، خودی نۆڤلێتەکە سیخناخە بە دۆخی دراماتیکی و تراژیک و هەم مەزاق و گاڵتەجاڕی و کۆمیدیا، رەنگە بۆ من گرنگ بێت بڵیم توانیم لەسەر دوا پاژ و چاپتەری ئەم بەرهەمە بوەستم کە بۆ من ئیلهامبەخش بوو لەژێر ناوی "ونبوونی نووسەر و شانۆکارێک لە کۆڵانیکی پاریس"دا کە خودی 'نیهاد'نووسەرە و هەم شانۆکار، رەنگە خوێنەرانی ئەم تێکستە وەک بایۆگرافی، یان ئاوتۆبایۆگرافی بیخوێننەوە، بەڵام   نووسەر وەک ژانری 'نۆڤلێت'  لە قەڵەمی داوە کە سەر بە 'فیکشن'ە، کەواتە بۆمان نییە وەک ژیاننامە بیناسین، چونکە لەم سەردەمەدا چیدیکە فۆرمێکی یەک نەخشەیی و ستاندارد و یەک پێوانەیی و کۆنکریت باوی نەماوە بۆ هەموو ژانرەکانی وەک: شیعر، چیرۆک، نۆڤلێت، رۆمان و شانۆگەری!

لەنێو نۆڤلێتی "حەبیبە"دا هەست بە هونەری شچیرۆكبێژێك دەكەین كە زیرەكانە و بە هێوری لە مرۆڤدا قووڵ دەبێتەوە و دەیپشكنێت، دەگەڕێت، چین بە چین توێكاری ئەو رۆحە دەكات كە خۆی فریو دەدات و چاوشاركێ لەگەڵ خۆیدا دەكات

ئیدی لێرەوە دەکرێت باس لە دەق- ئاویزان بکەین؛ کە بە عەرەبی: (تناص)ی پێدەوترێت، خودی "نیهاد" ئەم ئیلهامەی داومەتێ وەک خۆی کە نووسەرە و بە رێکەوت بێت یان بە بەرنامە ئاشنا دەبێت بە کتێب و خوێندنەوە، کە لە ناوئاخنی رۆمانەکەدا کوڕەلاوێک بە ناوی "دارا"ی چایچی، لەتەک دایکیدا  بە نۆرە جێگۆڕکێ دەکەن و کۆی داستانەکەمان بۆ دەگێڕنەوە،  ئیدی دەبن بە دوو کەسی جیاواز و خۆناس و دنیاناس، بەڵام خودی نووسەر واوەتر دەڕوات و لە میانەی خویندنەوەی کتێب، بەڕیکەوت ئاشنا دەبێت بە رۆماننووسی "چیکی": میلان کۆندیرا، بەڵام شەیدایی و گیرۆدەیی " نیهاد جامی" دەگاتە ئەو قۆناغەی دەبێت بە شاگردێکی ئەمەکدار و رێچکە هەڵگری ئەم داهێنەرە، بەدەر لە پرۆسەی کۆپی/پەیست، کەواتە من ناچارم کۆندێرا و نیهاد بکەم بە چمک و دووانەی یەک "سک و زا" بە جیاوازی جوگرافی و هەم مێژوویی. ئیدی من لە نێوان نۆڤلێتی "حەبیبە"ی نیهاد و رۆمانی "ژیان وا لە شوێنێكی دیكەیە"ی (میلان کۆندیرا)دڵگەرمانە دەکەومە سەر هەوای گەشتی خۆم، دیارە بەختی ئەوەم هەبووە خودی رۆمانەکەی 'کۆندێرا'م لە ئینگلیزییەوە کردووە بە کوردی کە رۆژگارێکی درێژخایەنی خواست لێم. هەر لە سەرەتاوە لە ناوئاخنی هەردوو رۆمانەکە پۆرترێتێكی دیار و بەرچاوی هونەرمەندێك دەدۆزینەوە لە تافی لاویدا، که هەر دوو شاكارەكە بار کراون بە توێكاریی و شیكاریی پرۆسێسی داهێنان لەبەرگێكی نەرمونیان و بێ درێغی و شێڵگیرانەدا."
هەردوو دەقەکان شاعیرانە و لیركییە، شادانە و پڕ لەئاهەنگ، هەوایەكی بەزمگێڕ و مەزاقگێڕ، پڕ بەخشش، بێدرێغی كردن لەو بەخششە ئەدەبییە....سەنگین و فەرهەنگدار، دنەدەری فیكری، داهێنەرانە. (میلان كوندێرا) مامەڵەی لە تەك هەندێك لە چەمك و روانین و گرێ ئاڵۆزەكانی دەروونی مرۆڤ كردووە، كە لە لایەن "فرۆید"ەوە بایەخیان هەبووە، تەڕدەستانە و بە رۆحێكی قۆشمەبازانە هەرهەموویانی لە یەك بۆتەدا هەڵشێلاوە، كە دوا جار توانیوییەتی قووڵترین و تاریكترین هەست و سۆزی ئادەمیزادانەمان بدوێنێت و بیوروژێنێت، بگرە گەمارۆی بدات،  بەڵام لە فەزای 'پراگ' / چیکدا.
سەر لە نوێ لەنێو نۆڤلێتی "حەبیبە"دا هەست بە هونەری چیرۆكبێژێك دەكەین كە زیرەكانە و بە هێوری لە مرۆڤدا قووڵ دەبێتەوە و دەیپشكنێت، دەگەڕێت، چین بە چین توێكاری ئەو رۆحە دەكات كە خۆی فریو دەدات و چاوشاركێ لەگەڵ خۆیدا دەكات، دەمامك دەپۆشێت و فێڵ لە خۆی و خەڵكی دەكات.. .بەڵام لە هەمووی گرنگتر دەرككردنە بەوەی قۆشمەبازی و هاوسۆزی و دلۆڤانی و تەوس و نەرمونیانی تێكەڵ كردووە، بە چەشنێك كە لە ناوئاخنی نۆڤلێتەکەدا ئاوێتەیەكی سەیری لێ دروست بووە، كە لە ئەدەبی ئێمەدا بەو هاوسەنگی و سەنگینییە نەماندیوە یان دەگمەنە" مەبەستم لای خۆمانە کە لە باری سایکۆلۆژییەوە لەنێو هەردوو جوگرافیادا  هاودۆخن!
هەر دوو تێکستەکە هاوبەشن لەوەدا کە فێڵباز و تەفرەدەر و بێبەزەیی و پەلاماردەر و سەرزەنشتكەری رۆمانتیسیزمی شۆڕشگێرانەن، لە تەك شیعری لیركیدا مامەڵە دەكات كە چەشنێكە لە نێرڤۆزەی "عووساب"ی هەرزەكارانە، كە هۆكارەكەی دەمارگیری و تێكچوونی عەقڵییە و شڵەژانی رۆحی بە دوای خۆیدا دەهێنێت، دیسانەوە هەردووکیان هەوایەكی تراژیک - كۆمیدی و بەزمگێڕ و هەم كێوییانەیان بەسەر فەزای رۆمانەكاندا زاڵ كردووە!
هەڵبەتە لای هەردوو نووسەرەکە پرسیارگەلێکی زۆر هەن، بەڵام وەڵامی پرسیارەكان نادرێنەوە. بەڵكو پرسیارەكان بۆ خۆیان دەبنە خودی وەڵام. "هایدیگەر" وەک بیرمەند و فەیلەسووفێکی ئەلمانی بڕوای وایە گەوهەر و كرۆكی مرۆڤ لە فۆڕمی پرسیاردا بەرجەستە بووە"                                          
من شتێكی پترم پێ نییە لەمەڕ ئەم دوو ڕۆمانە ئازاربەخش و بریندارە، تەنها ئەوەندەم مەبەستە هانی ئەو كەسانە بدەم بیخوێننەوە كە ئەدەبیان پێ بایەخدارە لەم سەردەمە ناهەموارەدا!