جەمال نوری
ژەنەڕاڵی پایز لە بەرلین بوو، ئەم تایتڵە یەکێکە لەو چیرۆکە تازانەی برای چیرۆکنووس بەکر حەسەن لەتاراوگە نووسیویەتی و پێشکەش بە گیانی هاوڕێ شاعیرەکەی (محەمەد عومەر عوسمان) ناسراو بە ژەنەڕاڵی پایزی کردووە. سەرەتای چیرۆکەکە نووسەری وابەستەی شوێن و کات و شارستانێتی خۆرئاوا کردووە، لە رێگای کاراکتەری سەرەکیی چیرۆکەکەیەوە ئەتمۆسفیری رووداوی ناو چیرۆکەکەی بەنمایشکردنی کاراکتەرە سەرەکییەکەی دەستپێدەکات کە لە واقیعدا وێنای نووسەر خۆیەتی. بەڵام لەسیاقی گێڕانەوەی چیرۆکەکەدا بەڕوونی ئەوەمان پێ ناڵێت مەگەر دوای خوێندنەوەیەکی ورد و هەڵکۆڵینی دەقەکە بگەینە ئەو بڕوایە، کاراکتەری سەرەکیی چیرۆکەکە رۆڵێکی پانتۆمایم دەگێڕێ لەناو پانتایی دەقدا،. لێرەوە بۆمان روون دەبێتەوە کاراکتەر بەهۆی ژیانی غوربەت و تاراوگەوە دووچاری دۆخێکی دەروونیی بۆتەوە، چون هەڵکەندن لەشوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر و بۆ دنیایەکی تەواو جیاواز لەیەک و دابڕان لە هاوڕێ و دۆست و ئازیزان و لەنیشتمانی زێدی باب و باپیران، سانا نییە بۆ مرۆڤ، چونکە وەک ئێریش کێستنەر دەڵێت (دەکرێت مرۆڤێک لە نیشتیمانەکەی دەربکرێت، بەڵام هەرگیز ناکرێت نیشتمان لە ناو مرۆڤ بکرێتە دەرەوە) مرۆڤ خەسڵەتێکی تایبەت بەخۆی هەیە و دەتوانێ خۆی بگونجێنێ لەگەڵ دەوروبەر و ژینگەی سروشتی و دەوروبەری، پێ بەپێی ئەزموونکردنی پەیوەست دەبێت بەو شوناسە گشتگیرەی کەتیایدا دەژی، گەر بە هۆکارگەلێک تاکی کورد لەناو نیشتمانەکەشیدا نەژی یان دەربکرێ، دەتوانێ لە شوێنێکی تر بمێنێتەوە، بەڵام ئەوەی بۆ خودی مرۆڤ، مایەی نیگەرانییە نیشتمان لەناو خودی هەستەکانی مرۆڤ بوونیدا دەربکرێت .
لەسەرەتادا نووسەر، هونەرمەندی بەناوبانگی جیهانی ( ڤانکوخ)،مان لەڕێگای هاوڕێ شاعیرەکەیەوە پێ دەناسێنێ، کە لە رووی شێوەی ژیان و کۆتایی ژیانی هاوشێوەی یەک بوون، کاتێکیش دەبینێ لەدوای نەمانی ڤانکوخ لەبرلین پێشانکای تایبەت بە تابلۆکانی دەکرێتەوەو بۆ ئەو مەبەستە بلیتی پێشانگاکە دەبڕێ، پاشان چاوەڕوانی هاتنی میترۆدەکات لەویستگەیە کدا تاوەکو بیگەیەنێتە شوێنی پێشانگاکە ئەم چاوەڕوانیە بەرەو حاڵەتێکی ناجێگیری دەبات، ئۆقرەی نامێنێ بە حەزی ئەو بایە هەرئێستالەپێشانگاکە بوایە، ناچار خۆی بە مۆبایلەکەی دەستیەوە خەریک دەکات یەکەم هەواڵی ناو سۆشیال میدیا ئەوەیە هاوڕێ شاعیرەکەی (محەمەد عومەر عوسمان) ناسراو بە(ژەنەڕاڵی پایز) لە کوردستان خۆی کردووە بە پەتاو کۆتایی بەژیانی خۆی هێناوە، نووسەر دووچاری دۆخێکی ناهەموار دەکات، جوانیی چیرۆکەکە لەوەدایە نووسەر لە ڕێگای ڤانکوخی هونەرمەندی شێوەکارەوە(محەمەد عومەر عوسمان) بەخوێنەرانی دەناسێنێ، واتە نووسەر ژەنەڕاڵی پایزی وەک شاعیرێک لەئاستێکی بەرزی شیعریدا بەراورد دەکات بە نووسەر و شاعیر و هونەرمەندە جیهانیەکان و بەوجۆرە دەیناسێنێ. ئەمەش لوتکەی بڕوابوونە بەئەدەب و هونەر و کەلتوری نەتەوەکەی لەناو کلتوری گەلانی دنیادا، واتە نووسەر شانازی بە شوناسی نەتەوەکەی خۆیەوە دەکات و دەتوانێ لەڕێگای هاوڕێ شاعیرەکەیەوە ململانێی شارستانیەکان بکات.
پاشان نووسەر لە بەرلینی پایتەختی ئەڵمانیا دەژی دەیەوێ لە رێگای ئەو دابونەریتە کۆمەڵایەتییەی کە لەوێ چۆنە بەراوردی بکات بە دابونەریتی کۆمەڵایەتیی گەلەکەی، لەساتی رۆشتنی بۆ بینینی پێشانگەکەی ڤانکوخ، لە وێستگەی میترۆ نزا دەکات کە سێک خۆی فڕێ نەداتە بەردەم میترۆکە و گیانی خۆی لەدەست بدات، چونکە فریای بینینی پێشانگەکەی ڤانکوخ ناکەوێ ئەگەر بەهۆی رووداوەکەوە، هێڵی میترۆکە بۆ لێکۆڵینەوە لەو رووداوە رابگیرێ.
نووسەر زۆر بەجوانیی حاڵەتە دەروونییەکەی وێناکردووە، خوێنەر هەست دەکات لەتەنیشت نووسەرەوە دانیشتووە لە وێستگەی میترۆکەدا چاوەڕوانی گەیشتنی میترۆکەیە تاوەکو بیگەیەنێتە پێشانگاکە. دیسان دەگەڕێینەوە سەر ئەو بارە دەرونییە ناجێگیرەی کە خۆی لێدەکاتە دەعبایەک، نووسەر دەیەوێ بە دەعبا بوون تەوزیفی بکات کە غوربەت بۆی دروست کردووە، چونکە مرۆڤ خاوەنی ئەندێشەیەکە لە هەر سەردەم و کاتێکدا بێت دەیەوێ بگەڕێتەوە بۆ ئەو شوێنەی خۆی کە لێی دوورکەوتۆتەوە.
نووسەر لەچیرۆکەکەیدا دەیەوێ پێمان بڵێ ئەو دەمەی حەمە عومەر، نیشتمانی جێهێشت و روویکردە ئەوروپا بەهۆی دنیابینییە فکری و فەلسەفیەکانییەوە بوو بەرامبەر بە وجود و ئەو فشارە زۆرە دەرونییەی کە بۆ بەربەستکردنی ژیانی بۆیان دروستکردبوو وەهای لێکرد هەست بە غەریبیی بکات وکۆچ بکات ، بەڵام حەمە عومەر لە هەندرانیش دیسانەوە هەمان غوربەت و غەریبی راوی دەنێت و لەوێش رادەکات و دەگەڕێتەوە بۆ نیشتمان. ئەو دۆخە کەینونییەی حەمە عومەر نیشانمان دەدات، غوربەت ئەو چەمکەیە، بەردەوام ناتوانێ لەدۆخێکی جێگیر و راوەستاودا بمێنیتەوە.
نووسەر کاتێک دەیەوێت خۆی ئارامبکاتەوە دەبەیەک ئاو لەجانتاکەی شانی دەردەهێنێ قومێکی لێ دەخواتەوە، لەلای خۆیەوە دایدەنێ، جارێکی تر بیری دەڕوا بۆ لای هاوڕێ شاعیرەکەی و بیر لە کوێرەوەی ژیان و نەهامەتی ئەو شاعیرە دەکاتەوە، کاتێک فیشکەی میترۆکە رایدەچڵەکێنێ دەبینێ پیاوێکی پیری هەژار دەبە ئاوەکەی ئەوی هەڵگرتووە و ئەو ئاوەی تیایدا ماوەتەوە دەیڕژێتە ناو سەتڵی خۆڵەکەوە و دەیەوێ دەبەکە بەبەتاڵی هەڵبگرێ تابیفرۆشێتەوە بە چەند سەنتێک. کاراکتەر لەو دۆخە ناهەموارەدایە و ئەوەش دەبینێ کە پیرەپیاوەکە و چۆن دەبە ئاوەکەی بردووە، بەنیازە بچێت سەرکۆنەی پیرە پیاوەکە بکات. لەناکاو دەنگێ لەناخیدا دێتە جواب و کاراکتەرەکە رادەگرێت و پێی دەڵێت: نەکەی، ئەوە بەتەمای بچیت ئەو پیرە پیاوە سەرکۆنە بکەی کە چەند قومێ ئاو لە دەبەکەتدا مابوو رشتی، لەپێناوی بەدەستهێنانی چەند سەنتێک کە بەهۆی دەبەکەی دەستی تۆوە دەستی دەکەوێت؟
لێرەدا نووسەر دەکەوێتە ئەو دایەلۆگە دەروونییەی خۆیەوە لەو رێگەیەوە موخاتەبەی ناخی خۆی دەکات و جارێکی تر دەیەوێ هاوڕێ شاعیرەکەی بناسێنێ بە ئێمەی موتەلەقی و پێمانبڵێت: هاوڕێکەم کەسێکی میهرەبان بوو، کەسێک بوو چەندی لە گیرفاندا بووایە کاتێک هەژار و نەدارێکی بدیبایە نیوەی پارەکەی گیرفانی پێ دەبەخشی. پێمان دەڵێت: راستە محەمەد عومەر عوسمان خۆی کوشت، بە چەشنی ڤانکوخی هونەرمەندی شێوەکاری هۆڵەندی، بەڵام ئەو ئێستا تابلۆکانی بە هەزاران یۆرۆ دەفرۆشرێن و لەگەلەریی مەلیکی وڵاتان پێشانگە بۆ تابلۆکانی دەکرێتەوە، بەڵام (ژەنەڕاڵی پایز)ەکەی ئێمە ئێستاشی لەسەر بێت، بە باشیی نەخوێنرایەوە.
پێمان دەڵێت: ئەو بۆئەوە خۆی نەکوشت کە نەدار و هەژار و کەم دەستە، بەڵکو ئەو بەهیوا بوو بەتەنیشت چوار وەرزەکەی ساڵەوە وەرزێکی تر بوونی هەبێت ئەویش وەرزی ئازادییە، واتە ژیان بە هەر چوار وەرزەکەیەوە مانایەکی نابێت بەبێ ئازادی. ئەو دەیویست هەر چوار وەرزەکەی ساڵ پایزبێت.
