عیراق، بەنزینی زیاتر و ئۆكتان بەرز بەرهەمدێنێت

نەوزادی موهەندیس


بواری كەرتی وزە بە گشتی و هەریەكە لە نەوت و غازی سروشتی كەرتێكی هەم گرنگ و هەم هەستیارن لە رووی سیاسی و ئابووری و ئەمنی و زانستیشەوە، هەر بۆیە پێویستە هەم سیاسییەكان و هەم ئابووریناسەكان و هەم خەڵكانی پسپۆڕی بوارەكە باسی بكەن، لە لایەكی تریشەوە ئەم كەرتە هەمیشە و بە بەردەوامی پێویستیی بە پەرەپێدان و پێشكەوتنی زیاترە لە رووی ستراكچەری بیرە نەوتییەكان و بۆرییەكانی گواستنەوە و دەرهێنان و بەرهەمهێنان و هەڵگرتن و دواتریش پاڵاوتن و فرۆشتنییەوە، چونكە چەندە خزمەت بكرێت هێندەش لە رووی دەسكەوت و ئابوورییەوە بە قازانجی زیاتر دەگەڕێتەوە بۆ گەنجینەی وڵات.
عیراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە وڵاتێكی گەورەی بەرهەمهێن و هەناردەكارە بە تایبەتی نەوتی خاو، لەم دواییانەشدا بە تایبەتی هەرێمی كوردستان دەستی بردووە بۆ غازی سروشتی و توانیویەتی بە هاوكاری كۆمپانیا بیانییەكان ئەو كەرتەش ببوژێنێتەوە و دەست بكات بە بەرهەمهێنان و فرۆشتنی غازی سروشتی و پێكهاتەكانی تریشی.

لە پاڵاوگەی نەوتدا، یەكەی FCC توانایەكی بەرزی هاندانی هەیە و یەكێكە لە رێگا سەرەكییەكان بۆ چارەسەركردنی لاوەكی نەوت، لە قۆناغی پلەی گەرمی بەرز و هاندەردا بۆ ئەوەی كرداری شكاندنی نەوتی قورس ئەنجام بدات لە غاز و بەنزین و گازۆییلدا

بەرهەمە جۆراوجۆرەكانی نەوتی خاو
نەوتی خاو یان غازی سروشتی بە تەنیا خۆیان ناتوانرێت هێندە سوودیان لێ ببینرێت، گەر ژمارەیەك كار و پڕۆسە و مامەڵەی چارەسەری تایبەتییان لەگەڵدا نەكرێت، لە جیاكردنەوە و پاڵاوتن و خاوێنكردنەوە و هەڵگرتن بۆ ئەوەی بتوانرێت پێكهاتە و بەرهەمە جیاوازەكانیان لێ دەستبخرێت، لەو بەرهەمانەی كە زۆر پێویستن بریتین لە بەنزینی ئۆتۆمبێل و گازۆیل و نەوتی سپی و دواتریش پێكهاتەكانی تری وەك زەیت و ئەسفاڵت و غازی سروشتیش بەرهەمەكانی دەچێتە پیشەسازیی پترۆكیمیاییەوە.
لە عیراقدا ئێستا هەنگاوی باش نراوە بۆ پیادەكردن و گرتنەبەری ئەو رێكارانە، یەكێكیش لەو رێكارانە بریتییە لە دامەزراندنی یەكەی (FCC)، كە كورتكراوەی (catalytic cracking Fluid)یە و بریتییە لە تێكشكاندنی شلە لە رێگەی هاندان و هۆكاری یارمەتیدەرەوە.
پرۆسەی تێكشكاندنی هاندانی (FCC) بۆ شلەكان بە یەكێك لە گرنگترین پرۆسە و كردارەكانی گۆڕین دادەنرێت كە بەكاردێت لە پاڵاوگەكانی نەوتدا، بە شێوەیەكی بەربڵاو بەكاردەهێنرێت بۆ گۆڕینی نەوتی پتڕۆلی كە پلەی كوڵانی بەرزی هەیە و بڕی گەورە لە هایدرۆكاربۆن لەخۆ دەگرێت بۆ سووتەمەنی ئۆتۆمبێل و غازە ئەلكینییەكان و بەرهەمەكانی تر كە بەهای گەورەیان هەیە.

پلەی کوڵاندنی بەرز
لە بنچینەدا كرداری شكاندنی هایدرۆكاربۆنەكان لە نەوتدا لە رێگەی شكاندنی گەرمییەوە ئەنجام دەدرا، بەڵام ئێستا بە شێوەیەكی تەواو گۆڕاوە بۆ رێگەی شكاندن بە هاندان، چونكە بڕی زیاتر لە بەنزینی ئۆتۆمبێل بەرهەم دەهێنێت و ژمارەی ئۆكتانیشی بەرزترە، هەروەها دەبێتە هۆی دەسكەوتنی زیاتری غازە ئەلكینییەكانیش، بەمەش بەها و نرخی زیاتر دەبێت، بەراورد بەوەی كە جاران بە رێگەی شكاندن بەگەرمیی دەستدەكەوت.
كەرەستەی خاو لە كرداری شكاندنی هاندانی شلەكاندا بریتییە لەو بەشە لە نەوتی خاو كە پلەی كوڵاندنی دەگاتە 340 پلەی سەدی، یان زیاتر لە پەستانی هەوادا و كێشی گەردی مامناوەند لە نێوان 200 بۆ 600 یان زیاتر، بە زۆری بەو بەشە لە نەوتی خاو دەوترێت، كە نەوتی قورس یان نەوتی بۆشایی (HVGO)یە، كرداری شكاندنی هاندانی شلەكانیش دەبێتە هۆكاری بەهەڵمبوون و شكاندنی گەردەكان لە شلە هایدرۆكاربۆنییەكاندا، كە پلەی كوڵاندنییان بەرزە بۆ گەردی زۆر كورتتر لە رێگەی روودانی بەریەككەوتن لە نێوان كەرەستە خاوەكان لەگەڵ هۆكاری هاندانی شلكراوەوە، كە لە رێگەی پلەی گەرمی بەرز و پەستانی مامناوەندیدا وزەی پێدراوە.

بە پێی خشتەی دیاریكراو

لەساڵی 2006وە لە هەموو جیهاندا یەكەی شكاندنی هاندانی شلەكان هەبووە و لە 400 پاڵاوگەی نەوتدا بەكار هاتووە، لە ساڵی 2007دا، لە ئەمریكا یەكەی تێكشكاندنی هاندانی شلەكان، چارەسەركردنی پێنج ملیۆن و 300 هەزار بەرمیل نەوتی جێبەجێكرد، كە یەكسانە بە 843 ملیۆن و 300 هەزار لیتر لە كەرەسە خاوەكان لە رۆژێكدا، لە دونیاشدا بە هەمان شێوە ئەم یەكەیە چارەسەركردنی دوو هێندەی ئەو بڕەی جێبەجێ كرد، ئەم یەكەیەش جۆری جیاوازی هەیە لە رووی دیزاین و نەخشەوە لەلایەن كۆمپانیاكانەوە كە بریتییە لە یەكەیەك كە 24 كاتژمێر كاردەكات بۆ ماوەی (2 تا 3) ساڵ لەگەڵ ماوە و كاتی كەم بۆ چاكسازیكردن بە پێی خشتەی دیاریكراو.
یەكەی (FCC) بریتییە لە یەكێك لە كردارەكانی گۆڕین كە گرنگییەكی گەورەی هەیە و بەكاردێت لە كرداری پاڵاوتنی نەوتدا، بە مەبەستی گۆڕینی نەوتی خاوی قورس بۆ نەوتی سووك، لە ژێر كاریگەریی گەرما و هانداندا، پرۆسەكەش بریتییە لە بەرزكردنەوەی بەشە قورسەكان كە پلەی كوڵاندنییان بەرزترە لە دڵۆپاندنی نەوتی خاو لە رێگەی گۆڕینییەوە بۆ پلەی كوڵاندنی نزمتر و كەمتر بەڵام نرخی بەرزتر بۆ بەرهەمەكان وەكو شكاندنی غاز و بەنزین و گازۆیل و ..هتد.
بەرهەم و تایبەتمەندییەكانی 
(FCC)
زۆرێك لە بەرهەمەكان وەكو ئیسیلین و بەنزین و گازۆیل و گازۆیلی قورس و نەوتی رەش و ..هتد لەخۆ دەگرێت، كە لە رێگەی یەكەی  FCCوە دەستدەكەون.
لە پاڵاوگەی نەوتدا، یەكەی FCC توانایەكی بەرزی هاندانی هەیە و یەكێكە لە رێگا سەرەكییەكان بۆ چارەسەركردنی لاوەكی نەوت، لە قۆناغی پلەی گەرمی بەرز و هاندەردا بۆ ئەوەی كرداری شكاندنی نەوتی قورس ئەنجام بدات لە غاز و بەنزین و گازۆییلدا.

چۆن كرداری شكاندنی هاندانی شلە  FCC روودەدات؟
كردارەكە ئەنجامدەدرێت لە پلەی گەرمی (500 تا 700) پلەی سەدیدا، ئەمەش دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی وزەی پێویست بۆ گەرمكردنی تێكەڵەی كارلێكەكە، كرداری (شكاندنی هاندانی) بە شێوەیەكی گشتی بەكاردێت بۆ گۆڕینی بەشە قورسەكانی نەوتی خاو بۆ بەشی سووكتر كە سوودی زیاتریان هەبێت.

جۆرەكانی كرداری شكاندن:
1- كرداری شكاندن بەهۆی گەرمییەوە
2- كرداری شكاندنی هایدرۆلیكی
3- كرداری شكاندنی هایدرۆجینی
4-كرداری شكاندنی هاندنی شلەكان، واتە (FCC) كە باشترین و پێشكەوتووترین جۆری شكاندنە بۆ بەرهەمهێنانی بڕێكی زیاتر لە بەنزینی ئۆكتان بەرز بۆ ئۆتۆمبێلەكان و غازی لاوەكی تریش بەرهەم دێنێت كە ئەلیكینی بەرزی تیادایە و نرخەكەی زۆر بەرزترە.

سیفاتە باشەكانی (FCC):
1-كرداری فووكردنی هەوا دەتوانێت هاندەرەكە نوێ بكاتەوە بۆ دووبارە گەڕانەوە.
2- دەتوانرێت گەرمی كارلێكی داهاتوو بگەڕێنێتەوە بە یارمەتی هاندەرێكی تازەكەرەوەی گەرمەوە بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی وزە و سوودە ئابوورییە گەورەكان.
پڕۆژەی یەكەی شكاندن بەهۆی فاكتەری یارمەتیدەرەوە بریتییە لە پڕۆژەیەكی ستراتیژی زیندوو و گرنگ كە لەلایەن كۆمپانیای پاڵاوتنی باشوورەوە جێبەجێ دەكرێت، بە هاوكاری (كۆمپانیای جایكای ژاپۆنی) وەك نوێنەری كۆمپانیا پسپۆڕەكانی ژاپۆن لە بواری نەوتدا، بەرهەمی ئەم پڕۆژەیەش مواسەفاتی بەرز و جیهانیی هەیە كە پێداویستی راستەقینەی وڵات دابیندەكات، دەبێتە هۆكاری بوژاندنەوەی بازاڕی عیراق و بەتایبەتیش لە پارێزگای بەسرەدا بێكاری ناهێڵێت، لەبەر ئەوەی پێویستی بە هەزار و 500 فەرمانبەر و كارمەند دەبێت، سەرەڕای كاری جێبەجێكردن و دامەزراندنی پڕۆژەكە كە هەزاران دەستی كاری پێویستە، هەر لەبەر ئەوە عیراق بە پڕۆژەیەكی گرنگ و ستراتیجی بۆ ئایندەی كەرتی وزەی دەزانێت.