توێژینەوەی:
م. نیاز ئەبوبەکر ساڵح *
2 - 2
هۆنراوەی چوارەم:
قاوەیەك لەگەڵ ئەودا
پیاوێكە لەچاو
بەڵام حەیف،
ئەو ئاتەشەكایە نابینێ
كە لە بوونما دایخستووە و هیچ ناڵێت.
كەسێكە لە روانین، بەڵام سەیرە
لە گەرمی شەیدا بوونمدا
هێشتا لە هۆش خۆ نەچووە و ناناڵێت.
قاوە تاڵەكەم بەشەكری
قسەكانیەوە خواردەوە.
قاوە رەشەكەم بە رەنگی
كاڵی چاوانییەوە هەڵدا.
قاوە گەرمەكەم بەشنەی
دوا خەندەیەوە تەواو كرد.
من قاوەیەكم خواردەوە
یان ژیانم لە پایانەوە دووبارە دەستی پێكرد؟!
دەمێكە لەیادم چووە
دڵێك هەیە لێرەوە لای چەپ
تای لێ دێت كاتێ گڕەی عەشق دەیبات.
لەبیرم نەمابوو تەمەن
داوێكی باریكە بەكۆلارەیەكەوە
نازانین كەی، بۆ، لەكوێدا دەپچڕێت.
ئەو دوو چاوە بەرینتر لە دنیا
پیاوێکە لە سەرنج لە سیحری نیگا،
کتێبێکە لە ئازاری واقیعەی کەربەلا
منیش دڵۆپێ فرمێسکم لە بێداریی و
سیمایەکم، پێ دەچێت بە دایکی بکات.
پیاوێکە لەئاسن
کچێکم لە هەودا،
ئەوەتا من وەختە دووباڵم لێ بڕوێ
وەختە بڕۆم و لەبەرخۆمەوە پێبكەنم
وەختە لە خۆشیاندا بمرم
لەبەرئەوەی.... بەتەنیا هەر لەبەر ئەوەی،
قاوەیەكم خواردۆتەوە لەگەڵ ئەودا!
شاعیر لەگەڵ یەكەم نەفەسی بینینی چاوەكانی ئەو و قومدان لە لێواری فنجانەكە، زۆر مەستانە قاوە دەخواتە جیاوازتر لە جاران، بەڵام ئەو بێ هەستە ئەم هەموو هەستە نابینێ لە رووخسار و روانینیا، یان ئەوەتا وا خۆی نیشان دەدات كە تێناگات، هیچیش ناڵێت، چونكە كەسێكە لە تێڕوانین، چاوەكانی ئاماژەی پێدەدەن بەڵام پێی سەیرە لە گەرمیی شەیدا بوونی ئەمدا ناناڵێت و هێشتا لەهۆش هەستەكانی نەچووە، دەڵێت: ئەو قاوە تاڵەم بە شەكری قسەكانیەوە خواردەوە، واتا ئەو هێندە زانابوو لە دەربڕینی ئەو وشانەی تامی شەكر دەبەخشن هەستم بەتاڵیی قاوەكە نەكرد، تەنانەت قاوەیەكی رەنگ تاریكی رەشم بە کاڵیی رەنگی چاوەكانییەوە هەڵدا، واتا نەوەستام لەبەر رەنگی رەشی قاوەكە بڵێم بەسە، بەڵكو قاوەكەم بە رەنگی كاڵی چاوەكانی ئەوەوە بینی و هەڵمدا. كەواتە چاو هەموو كات بنەمای سەرەكییە بۆ دەربڕینی هەستەكان، چاوی كاڵ واتا قاوەی كۆمەڵێك ئاماژە لە جوانی لە ئارامیی رۆح دەدات بە بەرامبەرەكەی.
شاعیرانی تریش لەم تایبەتمەندییەی ناخی شاعیر بێ بەش نین، لە هۆنراوەكانیاندا ئاماژەیان بە چاوی كاڵ داوە چونكە چاوی قاوەیی كاڵ لەگەڵ سروشتدا مانای لە ئامێزگرتن و مانەوە بۆ خاوەنەكەی دەدات كە كەسی بەرامبەر هۆشیارانە لە چاوی قاوەیی بڕوانێ، لەو نهێنییەی چاوی كاڵ تێدەگات، شاعیر بۆچوونێكی رۆمانتیكییانەی لە قاوەخواردنەوەدا دركاندووە، پێدەچێت كەمبن ئەو كەسانەی وەك شاعیر لە نهێنی قبوڵكردنی قاوەخواردنەوە تێبگەن. لەلای هەندێ چین و توێژ قاوەخواردنەوە لەنێوان دووكەسدا بەرزنرخاندنی دانیشتنەكەیە و قبوڵكردنی هەستەكانی یەكترە کە كەم كەس دەیزانێ چونكە لە رووە زانستییەکەوە قاوە ئارامكەرەوەی رۆحە ئەگەر لەگەڵ كەسێكدا یەكەمجار بێت قاوەت لەگەڵدا خواردبێتەوە، بەو چەشنە كەسەكە زیاتر ئارام بەخش دەبێت. شاعیر بێ گوێدانە گەرمیی قاوەكە بە شنەبای دواخەندەی لێوەكانی ئەوەوە خواردەوە و وەك بڵێی ئەو ببووە قاوەك لەجوانیی رۆح، شاعیر كاتێ تەواوی قاوەكە لەگەڵ روانین و تاساندنی هەستەكانی بەچاوەكاڵەكانی ئەوەوە بەئاگا هاتەوە بەخۆی وت، من قاوەیەكم خواردەوە یان جارێكی تر ژیان گوڵی خۆشەویستی بە یەخەی هەستەكانمدا کرد، شاعیر هەستی بە ترپەی دڵی خۆی كرد بەجۆرێ وەك لە جێی خۆی نەمابێ لە گەرمیی خۆش ویستنی ئەو پێدەچێت لە لای چەپی سەرسنگی هەستی بەخێرا لێدانی دڵی خۆی كردبێ ئەو كات زانیبێتی دڵیش خەریكە لە شوێنی خۆی باڵ دەگرێ، شاعیر بیری كردەوە تەمەن داوێكی باریكە بێ گوێدانە دڵی شاعیرو خۆشەویستی كەس نازانێ لە كوێ و كەی و بۆ ئەپچڕێ، كەواتە ژیان داوێكی باریكە بە كۆلارەی ژیانەوە خۆی هەڵواسیوە بــێ گوێدانە عەشـق كــەی قەدەر وەســتاندی لەو شـــــــوێنەدا دەپچـــڕێ شــاعیر خواردنــەوەی قاوەی كردۆتە بەهانە بۆ باسكردنی چاوەكاڵەكانی ئەو چونـــكە چاوەكانی ئەو بــــــوو وایكرد كە شــــــاعیر لە خۆشیدا دووباڵی خۆشــــــبەختی لێ پەیـــدا ببێ لــــــەبەردەم خۆیــــەوە پێبكــــەنێ تائــــــەو ڕادەیـەی خەریكە لـــــــە خۆشییاندا ڕۆحی دەردەچێ، چونكە گەورەترین خۆشەویستی بەدەست هێنا لە ڕێگەی چاوەكانی ئەو و خواردنەوەی قاوەیەكی تاڵ بەتامی شیرین چونكە لەگەڵ ئەو قەدەر ژیانی جوانتر كرد و قاوەیەكی لەگەڵ ئەودا خواردۆتەوە. .
هۆنراوەی پێنجەم:
لەگەڵ ئەودا قاوەیەكی تر
پێویستم بە قاوە نییە بۆ بێداربوون،
عاشق خەو لە خەوتن دەخات
خۆی ناخەوێ ، بەبێ ئەویش
بیركردنەوە لە گەردوونی بەرینی چاوەكانی ئەو
سەراپای تەمەنمی دەوێ.
بیست و چوار سەعات كەمە بۆ خۆشویستن!
بۆ بیركردنەوە لە كەسێك
كە لە سەدەیەكدا یەكجار،
چاوی لە چاوێك گیردەبێ.
من نازانم قاوە چۆن دەگیرێتەوە،
تا نەم دیبوو نەمدەزانی
قاوە چۆن بەو هەموو شەكری
نازداریی و میهرەبانییەوە دەخورێتەوە،
هەروەها نەشمزانیبوو،
لە فنجانێكی بچکۆلەی گوڵ گوڵین و
لەژێر فنجانێكی، هێندە سادەدا
پێ دەچێت چ حیكایەتێ لەناكاو بتەقێتەوە و
دڵم دەست بكات بە گریان.
لەوانەشە مانگی چواردەی
چ ئەوینێكی شێتانە لە پڕ هەڵبێ و
ئاسمانی قەدەرم بكات بە چراخان.
لە سەرەتای چاوەڕوانیی دوور و درێژمدا بۆ ئەو
من كراسێ لەبەر دەكەم
لەو رەنگە شەرمنەی رەنگە،چاوەكانی دایهێنابێ.
بۆنێكیش لە قژم دەدەم
لە قاوە دروست كرابێ.
لە كۆتایی دیدارە زۆر کورتەکەمدا بۆ لای ئەو،
جزویەكی لێوان لێوم لە پرسیار
فنجانێكم پڕ لە عەشق و
قاوەیەكم لە بەهار.
شاعیر دەڵێت لەدوای ئەو قاوەیەی كە بە شیرینی خەندەی ئەوەوە خواردم، پێویستم بەقاوە نییە بۆ بێداربوون چونكە كەسی عاشق مەستە بە خۆشەویستی خۆشەویستەکەیەوە، تەنانەت خەو لە خەوتن بەئاگادێنێ وەك بڵێی شەو دەكاتە رۆژی رووناك، بەبێ ئەویش ناخەوێ، چونكە شاعیر بەخەیاڵی چاوەكاڵەكانی ئەو و گەردوونی بەرینی ئەو چاوانە هەموو تەمەنی ئەوێ بۆ بیركردنەوە لەو چاوانە، تەنانەت یەك شەو و رۆژیش كەمە بۆ بیرکردنەوە لە خۆشەویستی، هەركات مرۆڤ كەسێكی خۆشویست، مەودای خەیاڵی فراوانتر دەبێ بە تایبەتی لەشەواندا كە وا كەسێك هاتۆتە ژیانییەوە و ژیانێكی نوێ و جوانتر بەڕێ دەكات. شاعیر ئەم بینینە وەك قەدەر تەماشا دەكات، چونكە بە درێژایی تەمەن مرۆڤ یەكجار چاوی لەچاوی كەسێ گیردەبێ و لە دڵیدا تا هەتایە هەڵی دەگرێ، شاعیر دەیەوێ ئەو پەیامە بە خوینەرانی بگەیەنێ، دەڵێن هەرشتێ نەیزانی یان مەحاڵ بێ لەلات خۆشەویستیی، میهرەبانیی، تێڕوانینی دوو چاو بەو ئەندازەیەی قاوەیەكی تاڵی رەشت بۆ دەكاتە هەنگوین و بەئاگات دەهێنێتەوە.
شاعیر دەڵێت نەمدەزانی قاوە چۆن دەگیرێتەوە هەتا كەوتمە داوی چاوەكانی، دەیشڵێت وامزانییوو چیرۆكی ژیان بۆكەسەكان لە فنجانێكی بچوكی گوڵ گوڵیندا كە قاوەی تێدا دەخورێتەوە، ئەو چیرۆكە دەبیسترێ، بەڵام شاعیر لەدەرەوەی فنجانەكەدا لەگەڵ نۆشینی هەر قومێك لە قاوە تاڵە رەشەكە، دوو چاوی كاڵ هاتوونەتە بەرچاوی و هەموو ژیانی ئەمیان گۆڕیوە. چیرۆكی خۆشەویستیی لە نۆشینی قاوەیەكە دروست بوو کە ئاسمانی قەدەری ئەمی گۆڕیوە بە چراخان، ئیتر بڕیار دەدات كراسێ بپۆشێ لەو رەنگە شەرمنەی چاوەكانی ئەو دایهێنابێ، بۆنێكیش هەڵدەبژێرێ بۆنی قاوەی لێبێ، لەكۆتایی دیدارە كورتەكەیدا بۆ لای ئەو، جزویەكی پڕپڕە لەپرسیار، فنجانێكی پڕ لەعەشقە و قاوەخواردنەوەیەکە وەک زوو تێپەڕ بوونی بەهار؟
*پسپۆڕی زمان و وێژەی کوردی
