ئەسپسواریی لە سەردەمی بابانەكاندا

رەوەز ئیسماعیل

بابانەكان ساڵی 1874 كاتێك دەبینن قەڵاچوالان توانای فراوانبوونی نییە بۆ پایتەختی ئەمارەتێكی گرنگی وەك ئەوەی ئەوان خەونی پێوە دەبینن، بڕیار دەدەن پایتەختەكەیان بۆ ئەودیوی چیای گۆیژە و ئەزمڕ بگوازنەوە و دواتر بنەو بارگەیان لە نزیك گوندی مەڵكەندی هەڵدەدەن، لەبەرئەوەی باشترە بۆ فراوان بوون و گەشەسەندن، كە بڕیاری جێگیربوونیان دەدەن، ئیتر شارێكی نوێ 240 ساڵ لەمەوبەر لەسەر دەستی سلێمان پاشای بابان لەدایك دەبێت و ناوی دەنێن سلێمانی.
وەرزش لەو سەردەمەدا هیچ ئاسەوارێكی نییە، شاعیرە مەزنەكانی سەردەمی بابانەكانی وەك نالی و سالم و كوردی كە دەكرێت شیعرەكانیان بۆ دۆزینەوە و سەرهەڵدانی زۆر بواری ژیانی ئەو سەردەمەی شارەكە سودییان لێ ببینرێت، لە شیعرەكانیاندا هیچ ئاماژەیەكیان بۆ بوونی وەرزش نەكردووە، بەڵام شێخ رەزای تاڵەبانی لە یەكێك لە شیعرەكانیدا، ئاماژەی بۆ جۆرێك لە جۆرەكانی وەرزش لەم شارەدا كردووە ئەگەرچی بە شێوەیەكی سەرەتاییش كرابێت، ئێستا وەرزشێكی جیهانیی گرنگە و ئەویش ئەسپ سوارییە، شێخ رەزا لەو شیعرەدا باسی (جریدبازی) دەكات و دەڵێت:
درێخ بۆ ئەو زەمانە، ئەو دەمە، ئەو عەسرە، ئەو رۆژە
كە میدانی جریدبازی لە دەوری كانی ئاسكان بوو
دیارە مەبەستی شێخ لە (جریدبازی) نمایشی ئەسپ سواریی بووە و لە مەیدانی كانی ئاسكانی ئەو سەردەمە كە پێدەچێت گۆڕەپانێكی گەورە بووبێت كراوە، ئەو جریدبازییەی شێخ باسی دەكات، ئێستا پێی دەوترێت وەرزشی (ئەسپ سواری) و چەندین جۆر و شێوازی جیهانی هەیە و ساڵانە چەندین پاڵەوانێتیی بۆ رێكدەخرێت، دیارە جریدبازی ئەو سەردەمە بە سادەترین شێواز و بەبێ پەیڕەوكردنی هیچ جۆرە یاسایەكیش كراوە و هەبووە، جریدبازییەكە تەنیا بۆ چێژوەرگرتن و كات بەسەربردن بووە، دیارە تەماشاكەریشی هەبووە و خەڵكی شار لەو سەردەمەدا ئامادەی نمایشی ئەسپ سوارەكان بوون.
دڵنیام لەوەی ئەو جریدبازی-یەی شێخ باسی كردووە، هەرجۆرە پێشبڕكێیەكی تیادا كرابێت، ئامادەبووان چێژیان لە خێرایی ئەسپەكان و توانای ئەسپ سوارەكانیش بینیوە و هاندەریان بوون، رەنگە ئەوكاتە ئەسپسواری بە توانا و ناوداریش هەبووبێت، بەڵام ناویان نەهاتووە و ناویان نادیارە، ئەسپی جوان و تیژڕەوی زۆریش هەبووە كە ئەمانیش نە ناوی خاوەنیان نە هیچ زانیارییەك لەسەریان باس نەكراوە.