مەحمود عەبدولکەریم باجەڵان
خەیاڵ، یەکێکە لەو رەگەزە گرنگانەی لە هاندانی بیرکردنەوەی رەخنەیی و گەشەکردنی داهێنان لە منداڵاندا بەشداریی دەکات، لە جیهانی ئەمڕۆدا کە ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و تەکنەلۆژییەکان رۆژ بە رۆژ زیاتر دەبن، هۆشیاریی بەرامبەر بە گرنگیدان بە خەیاڵ، پێویستییەکە دەبێت بەجدیی کاری لەسەر بکرێت. لە جیهاندا هەموو ساڵێک (22ی شوبات) وەک رۆژی هۆشیاریی خەیاڵ و هاندانی منداڵان بۆ داهێنان، بە ئامانجی هاندانی منداڵان بۆ گەڕان و پەرەپێدانی توانای خەیاڵ و داهێنانەکانیان دیاریکراوە.
ئەدەبی منداڵان، یەکێکە لە گرنگترین ئەو هۆکارانەی رۆڵیکی بنچینەیی دەبینێت لە گەشەپێدانی خەیاڵ لای مندالان، ئەو چیرۆک و گێرانەوانەی کە لە قۆناغی منداڵیدا بۆ منداڵان دەگێڕدرێنەوە، تەنها وەک هۆیەکی کات بەسەربردن نابینرێن، بەڵکو وێنای پلاتفۆرمێکن پەرە بە بیرکردنەوەی داهێنەرانە و پاڵپشتیکردنی خەیاڵی منداڵان دادات، لە ریگەی ئەدەبەوە مندالان دەتوانن جیهانێکی نوی بدۆزنەوە، لەگەڵ کەسێتییە جۆر بەجۆرەکان رەفتار بکەن، ئەمەش ئاسۆیەکی فراوانتریان لە بەردەمدا بۆ داهێنان دەکاتەوە.
خەیاڵ، رۆڵی هەیە لە دەستەبەرکردنی دەروونێکی درووست بۆ منداڵان، زەمینە و مەیدانێکی باشیان بۆ دەستەبەر دەکات تا دەربڕین لە هەستەکانیان بکەن وبخۆیانی تیادا بدۆزنەوە، لە رێگەی یاریی و خەیاڵکردنەوە، منداڵان دەتوانن ئەزموونە سۆزدارییەکانیان چارەسەر بکەن و کارلێکە کۆمەڵایەتییەکانیان بەرەوپێشەوە بەرن، بۆیە هاندانی منداڵان بۆ بەکارهێنانی خەیاڵ و ورووژاندنیان بۆ خەیاڵکردن، هانیان دەدات زیاتر بڕوایان بەخۆیان هەبێت، ئەمەش دواتر زۆر بە ئەرێنی لە باشتر ئەداکردنی ئەکادیمی و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانیان رەنگ دەداتەوە.
کاتێک منداڵان گوێ لە چیرۆک دەگرن کە بۆیان دەخوێندرێتەوە یاخود خۆیان دەیخوێننەوە، دووچاری ئەزموونگەلێ دەبن رەنگە لە واقیعی خۆیان بە ئاسانی نەتوانن پێی ئاشنابن، ئەمەش دەبێتە هۆی پەرەپیدانی ئەو خەیاڵانەی توانایان بۆ بیرکردنەوە و تێگەیشتنی سیناریۆ جۆربەجۆرەکان فراوانتر دەکات.
ئەدەبیاتی منداڵان بەها و مانای قووڵیان تێدایە کە یارمەتیدەرە لە داڕشتنی کەسایەتییاندا. زۆرجار چیرۆکەکان باس لە بابەتگەلێکی وەک هاوڕێیەتی، بوێری و هاوکاریی دەکەن، خەیاڵی منداڵان باڵادەکات و یارمەتیان دەدات باشتر لە پەیوەندییە مرۆییەکان تێبگەن، منداڵان بە خەیاڵکردن دەربارەی ئەوەی کارەکتەرەکان چۆن دەتوانن مامەڵە لەگەڵ ئالەنگارییەکاندا بکەن، دەتوانن فێربن چۆن رووبەڕووی سەختییەکانی ژیانی خۆیان ببنەوە.
ئەدەبی منداڵان، لە نێوان چیرۆکی ئەفسانەیی و خەیاڵیی و شیعر و بەشەکانی تری ئەدەبی منداڵاندا جۆربەجۆرن ،هەریەکێک لەم جۆرانە بەشدارییەکی جیاواز لە گەشەکردنی خەیاڵدا دەکەن، بۆ نموونە چیرۆکە ئەفسانەییەکان، منداڵان بۆ جیهانە بێ سنوورەکان دەبەن، ئەمەش مەودای بیرکردنەوە و داهێنانێکی فراوان دەکاتەوە، لە کاتێکدا شیعر هەستی ئاواز و ریتمیان بەرز دەکاتەوە و یارمەتیدەرە بۆ پەرەپێدانی خەیاڵیان بە شێوەیەکی هونەریی.
هاندانی منداڵان بۆ خوێندنەوە و گفتوگۆکردنی زیاتر لەسەر چیرۆکەکان، ئەزموونی زیاتری خەیاڵکردنیان پێ دەبەخشێت. گرنگە دایکان و باوکان لەگەڵ منداڵەکانیان بەشداربن لە خوێندنەوەی چیرۆکەکاندا، دەرفەت بۆ گفتوگۆ و کارلێککردن بڕەخسێنن، ئەمەش وادەکات چیرۆک ببێتە هۆی گەڕان بەدوای بیرۆکەی نوێ و گفتوگۆکردن لەسەر کارەکتەر و رووداوەکان و تێگەیشتنیشیان فراوانتر بکات.
