سه‌ردار عه‌بدولڕه‌حمان*
ناوچە شوێنەوارییەکان له‌هه‌ر ناوچە و شارێكدا بن، بنەما و توانستێكی گرنگن لە پەرەپێدان و پێشڤەچوونی كه‌رتی گەشتیاریی، چونکە هەمیشە گەشتیار چێژ لەوە ده‌بینێ کە کاتێک سەردانی شوێنه‌كه دەکات، هەروەها ئاشنا دەبێت بە فەرهەنگ و کەلتور و شارستانێتی ناوچەکە. شوێنەوارەکان دەروازەیەکن بۆ ناسینی توانستە سروشتیی و مرۆییەکانی هەر ناوچەیەک وه‌ك كه‌ره‌سه‌یه‌كی خاو بۆ راكێشانی سه‌ره‌‌نجی گه‌شتیار، بێگومان ئه‌مه‌ش زیاتر خۆی دەبینێتەوە لە «قەڵا و قولله‌ی شوێنه‌واری، تات و هەڵکۆڵراوه‌كان، پەیکەر، گۆڕستان و مەزارگە ئاینییه‌كان، ئەشکەوتەکان، پاشماوە و کەلوپەلەکانی گوند و کاری کشتوکاڵیی و ... هتد».
ئاشکرایە ناوچەی راپه‌ڕین بە چەندین شوێنەواری وەک «گردی شمشارە، شوێنەواری دووگردان، گردە دێمە، گردی باسموسیان، قوڕە شینە، شوێنەوارەکانی ناوچه‌ی سەرئەشکەوتان وه‌ك تەختی خورشید و خاوەر، قەڵاتگەی دەربەندی رانیە، گڵکۆ و مەزاری قەر و گوڵەزەر و ....هتد» دەناسرێتەوه. بۆئەوەی بتوانین رۆڵی ناوچە شوێنەوارییەکانی ئیدارەی راپەڕین پەرەپێبدەن پێویستە:
-1 بوونی رێبەری گەشتیاری، کە تەژی بێ لە زانیاریی و نەخشە و وێنەی ناوچەکە بە زمانی جۆراوجۆر، بەشێوەیەک روونکردنەوە لەسەر شوێن و ناوچەکە بدات، هەروەها دیاریکردنی چەند کەسێکی تایبەتی خاوەن زانست و ئەزموون و لە شێوازی جوانی مامەڵەکردن و ئەتەکییەت لە ناوچەکە بۆ رێبەرییکردنی گەشتیاران.
-2 سەقامگیریی ئاسایش و بوونی رێگەی هاتوچۆی شیاو بۆ ناوچه شوێنەوارییەکان و هەڵواسینی تابلۆ و نووسینی زانیاریی لەسەریان، وەک رێنیشاندەرێک بۆ ئەو کەسانەی سەردانی ناوچەکە دەکەن، چونکە گەشتیار یەکەم بیرۆکە کاتێك بە هزریدا تێپەڕدەبێت، ئەوەیە ئایا شوێنەکە رێگەی شیاوی بۆ دەچێت؟
-3 دامەزراندنی پێداویستییە گەشتییارییەکان، کە خۆی لە(چێشتخانە، هۆتێل، مۆتێل، کافیتریا، شوێنی یاریی، مەلەوانگە، هۆڵی کۆبوونەوەی دیدار، بەنزینخانەو...هتد) دەبینێتەوە.
-4 گرنگیدان بە چالاکیی شاخەوانی و شاخڕەوی و سەفاریی لە ناوچەکەدا، بۆئەوەی گەشتیار چێژ لە کات و ساتەکانی گەشتەکەی ببینێت، یاخود دروستکردنی پلیکانە بۆ ئه‌و ناوچە شوێنەوارییانەی له شوێنی سه‌خت و به‌رزدان.
-5 رەخساندنی هەلی کار بۆ خەڵکی ناوچەکە لە رێگەی کاری دەستڕەنگینیی و بڕاند و دیاریی جوان و ناوازە، بۆئەوەی گەشتیار لەگەڵ خۆیدا بباتەوە ناوچە و شارەکەی خۆی.
-6 سازدانی دیدار و پانێل و کۆنفرانسی گەشتوگوزاری ژینگەیی لە ناوچەکە و بانگهێشتکردنی میوانانی بیانی و کونسوڵ و رێکخراوە ئەوروپپیەکان، بۆ زیاتر ناساندنی توانسته جۆراوجۆره‌كانی گەشتوگوزار له ده‌ڤه‌ره‌كه.
-7 گرنگیدان بە پلاتفۆڕمە جیاوازه‌كان و کەناڵەکانی راگەیاندن و فۆتۆگرافەرانی ناوخۆیی و بیانی و کەسایەتییە ناودارەکان لە ناساندنی ناوچەکە بە ناخۆ و دەرەوە.
-8 ساڵانە لە رێگەی پەروەردەی شارەکانەوە، خوێندکارەکان لە شار و شارۆچکەکانەوە وەک گەشتی زانستی کارئاسانییان بۆ بکرێت بۆئەوەی سەردانی ناوچەکە بکەن و ئەم مێژووە بە نەوەی ئێستا و دواڕۆژ بناسێنرێت.
-9 کارئاسانی بۆ تیمە شوێنەوارە بیانییەکان بکرێت بۆ هەڵدانەوەی پاشماوە و شوێنەوارەکانی ناوچەکە، بۆئەوەی زیاتر ئاشنابین بە کەلتور و فەرهەنگی شارستانێتی باوباپیرانمان.
-10 هاندان و کارئاسانیکردن بۆ ئەو توێژەر و خوێندکارە ناوخۆیی و دەرەکییانەی دەیانەوێت زیاتر لایەنە شاراوەکانی شوێنەوارەکانی ناوچەکە بزانن و راپۆڕت و لێکۆڵینەوەی زانستی خۆیانی لەبارەوە بنووسن.
-11 سازکردنی فێستیڤاڵی هونەریی و وەرزشی و كەلتوری و ژینگه‌یی(مەلەوانی، شاخڕەوی، چادرگە، مانەوەی شەوانە) ساڵانە وەک هۆکارێک بۆ ناساندنی ناوچە شوێنەوارییەکان.
-12 دامەزراندنی مۆزەخانەیەکی نموونەیی لە ناوچەکە، تێیدا ناساندن بۆ هەموو ئەو کەلوپەل و دۆزراوە شوێنەوارییانە بکرێت بە زمانی جیاواز روونكردنه‌وه و نووسین له‌سه‌ر پاشماوه‌كان بنووسرێت بۆ سەردانیکەران.
* نووسه‌ر و شاره‌زای ژینگه
