ئومێد شێخ کەریم
مەدهۆش شاعێرێكی سادە و پڕ لە هەست، شاعیرێكی وەك چا و قاوە، سەردەمی خۆی لە هەموو ماڵێكدا هەبوو. هۆنراوەكانی بەسەر زمانی كچ و كوڕی گەنجی شار و كوردستانەوە بوون.
زۆر لە خانمان و كچانی گەنج زیاتر شارەزای دڵ و دەروونی گەنجان بوو، قسەی دڵی هەموویانی دەكرد. راز و نهێنییەكانی ناخیانی دەخستە سەر كاغەز و دەگەڕا بەدوای خەیاڵ و حەز و ئارەزووی گەنجاندا. لەتەمەنی هەرزەكاریدا چی بە بیری گەنجاندا دێت و چۆن بەشەكانی جەستەی خۆیان دەبینن و چۆن دەیلاوێنن، پەی بە هەمووی دەبردن و بەشێوەی شیعر دەری دەبڕین، تەنانەت دەستیشی بۆشتە وردەكانی ژیانیان دەبرد، لە یەکێ لە شیعرەکانیدا دەڵێت:
ئەم مەمكە ناشارێتەوە
زلبووە و دەلەرێتەوە،
سوخمەش ببەستم دیارەبێت
زیاتر دڵی بۆ هارەبێت.
لە زۆر شوێنی تردا باس لە خەون و خەیاڵی كچانی گەنج و تازەپێشكەوتوو دەکات، ئەوانەی هەموو ژیان لە خۆشەویستییەكی پاك و بێگەردا دەبیننەوە. هەروەها باسی خۆزگە و ئاوات و داخ و حەسرەتی كچانی پێگەیشتووی لە پڕۆسەی هاوسەرگیریی دواكەوتوو دەکات.
محەمەد عەلی مەدهۆش ساڵی 1919 لەسلێمانی لەدایکبووە، هەرلە منداڵییەوە لەگەڵ خوێندنەكەیدا شاگردی بەرگدروو بووە، خۆی بەرگدروویەكی سەركەوتوو بووە، لەگەڵ ئەوەشدا شیعرە پڕ هەستە دڵدارییەكانی سەردەمی ئێمە لەلایەن گەنجەکانەوە دەكران بە نامەی دڵداری و دەنێردران بۆ ئازیز و خۆشەویستان و دەستاودەست ئاڵوگۆڕیان پێ دەكرا. ئەمە یەکێکە لەو شیعرانە:
دیارییەكی جوانت بۆ من ناردبوو
بۆینباخێكت هەڵبژاردبوو
بەیانی جەژن ماچم كرد، بەستم
بەڵام بۆینباخ نەبوو مەبەستم
من دەمویست دەستی خۆت لە ملمابێ
نەك پارچە پەڕۆ بە پەت چنرابێ.
مەدهۆش بە زمانێكی سادە و ساكار دەینووسی، بەڵام بەتین و تاوەوە جێكای لە دڵی هەموواندا دەكردەوە. هۆنراوەکانی دەكەوتنە سەر زمانمان و دەوترانەوە.
بەرلەوەی كتێبی(هەمیشە بەهار)ی مەدهۆش ببینم و بیكڕم، ئەو چیرۆكە شیعرییەم بە كاسێت گوێ لێ بوو، كە بەدەنگێكی کاریگەر دەخوێنرایەوە و كەوتبووە سەر زاری پیر و لاوی ئەم شارە و لادێنشینەكانیشەوە، لە كۆڕ و كۆبوونەوەی ماڵاندا دادەنیشتن بەدیاریەوە و گوێی لێ دەگیرا، کاتێ باسی لە هاوڕێی راستەقینە و هاوڕێی سەر سفرە دەکرد و دەیووت:
وەكو بیستومە ئاغایەك لە شار
بازرگانێك بوو ناسراو و دیار
كوڕێكی هەبوو ژیر و تەوانا
فەرەیدوون ناوبوو بە هێز و توانا.
هەتا كۆتایی، چیرۆكە شیعرییەكی جوانی دڵداری و كۆمەڵایەتی بوو، باسی گیانی قوربانییدان لە پێناوی ئەشق و لە پێناوی هاوڕێیەتیدای دەکرد، هەمووی لە كتێبێكی خنجیلەدابوو بەناوی(هەمیشە بەهار)، بێجگە لەوە چەند كتێبێكی شیعر و چیرۆكیشی بۆ بەجێ هێشتوین وەک: (نەریمان چی لێهات، شیرین، دڵی كچان، دڵی كوڕان و یانەی دڵان)
مەدهۆش لەكۆتایی حەفتاكاندا لە رادێۆی بەغدا بەرنامەیەكی پێشكەش دەكرد، شیعری شاعیرە لاوەكانی دەخوێندەوە و بڵاوی دەكردنەوە، بەشەوقەوە دادەنیشتین بەدیار بەرنامەکەیەوە، من یەكێك بووم لەو شاعیرە لاوانەی شیعرم بۆ دەنارد، بە تامەزرۆییەکی زۆرەوە چاوەڕوان بووم تا گوێم لە شیعرەكەی خۆم بێت بە دەنگی ئەو، هەستێكی گەنجانەی خۆشی پێ دەبەخشیم، كاتێك گوێم لە پارچەشیعرەکەی خۆم دەبوو.
مەدهۆش بەتەنیا شاعیری دڵ و دڵداریی نەبوو، بەڵکو شاعیری كۆمەڵایەتی و نیشتمانپەروەریی و شاعیری شیعری منداڵانیش بوو، چیرۆكنووسێكی بەتواناش بوو
یەكێك لەو شیعرە جوانانەی مەدهۆش كە دوای ئەوەی ئاوازی بۆ دانرا و بەدەنگی هونەرمەند عوسمان عەلی تۆماركرا، هەتا ئێستاش لە نۆستالۆژیای بیرمدا ماوە، بەبێ ویستی خۆم دەیڵێمەوە شیعری(شەوی بەراتە) كە بوو بە سمبولێكی جوانیی سلێمانی و شەوی بەرات. كۆتایی شیعرەكەش لە سەرەتاكەی جوانترە، رەنگە زۆربەمان پەیمان پێ نەبردبێت، لەو شیعرەدا دەڵێت.
ئەمشەوشەوی بەراتە
شەوی خۆشیو خەڵاتە
تۆش دڵی من مەشكێنە
وەرە دەرێ بمدوێنە.
بەو دەستوپەنجە جوانە
یەك نامەی بچكۆلانە
بینوسە لە پەناوە
گەر رێ نەبوو بیهاوە.
بۆ ئەم دڵە بێكەسە
بەرات هەرئەوەم بەسە
وەك یاسین هەڵی دەگرم
دەیخوێنمەوە تا ئەمرم.
بەم خێرە لای كردگار
دوعام دەكەوێتە كار
ئەوەندەی تر جوانەبیت
رووسوری جیهانەبیت.
مەدهۆش توانایەكی باشی هەبوو لە دەربڕیندا، قسەی لەگەڵ سروشتدا دەكرد. دڵی كچانی دەلاواند، لەگەڵ دڵی كوڕاندا قسەی دەكرد. مقەست و مەترە و بەكرە و دەرزی دروومان و مەكینەی دروومانی دەدوان. لەگەڵ قوماشەكاندا قسەی دەكرد. جارێك سیناریۆكەی لە دوكانی بەرگدوورویەكی ژنان و جارێك لە ئارایشتگایەك قسەی دەكرد، جارێك خەفەت بۆ پەنجەی بەرگدوورویەك دەخوات كە دەرزی دەچێت بەدەستیا و جارێك رقی لە مقەستێك دەبێتەوە بە هەڵە بەكاردێت.
بەوەمزانی كە دەرزی چوو بە دەستتا
كەچاوتم دی كسپە لە جەرگم هەستا.
ئەوەندەی خوێن لە بن نینۆكی تۆ هات
ئەوەندەش خوێن لە چاوی من نەوەستا.
لەداخی ئەزیەتی ئەو پەنجە جوانە
دەجەنگم من لەگەڵ دەرزی و مقەستا.
وەكو وەستایەكی شارەزا لە شیعر و لە بەرگدووریندا هەڵسوكەوتی لەگەڵ هەردووكیاندا دەكرد، هەر كاتێ كەرەستەیەكی خاوی بهاتایەتە بەردەست لە كوتاڵ و بابەتی شیعر، بەشێوەیەكی ناسك و جوان دەبوون بە پۆشاكێكی ئاودامان، مەدهۆش لە دڵی كچاندا زۆر جوانتر و بە سەلیقەتر لە كچان، باسی رازە شاراوەكانی دڵی كچانی دەکرد، ئەوەتا دەڵێت:
ئەواگەورەبووم شێوەم گۆڕاوە
رووخسارم نەشئەی سەرنجی چاوە.
روانینەكانم جۆرێكی جیایە
هەستی قوڵایی دەروونی تیایە.
تۆزێكی سنگم ئەگەر دەركەوێ
ئاخۆ چەند گوللەی ئاخی بەركەوێ.
مەدهۆش، خۆی لەسەرزاری خۆیەوە دەڵێت: «زۆر هۆ و هاندەر هەبووە بووە بە هۆكار بۆ ئەوەی شیعر بنووسم» یەكێك لەو هۆكارانەی كانیاوی شیعری لای مەدهۆش تەقاندەوە كچێكی دراوسێیان بووە، بەمناڵیی دراوە بەشوو، گەورە بە بچووكی پێ كراوە كە لەوسەردەمەدا باوبووە وەكو ژن بەژن و شیربایی و دیاردەکانی تر. مەدهۆش لەگەڵ خانمێکدا دەچێتە بەر ئاوێنەی ئارایشتگاکە و خۆی دەدوێنێ لە زمانی ئەوەوە دەڵێت:
داخم ئەوەیە ئەوقژە خاوە
كەلانەی دڵ بوو ئێستا بڕاوە.
ئیتر من دەبێت دڵ پەرێشانبم
لەگەڵ ئەودا هەر سەرگەردانبم.
پەروەردەی پەنجەو تەختەشانە بوو
هاوڕێی ئەو شان و ملە جوانە بوو.
رۆژ باوەشێنی گۆنا و گەردن بوو
شەو باوەشێنی گەوهەری سنگ بوە.
مەدهۆش كاتی خۆی کە گەڕەكی خەباتی ئێستا قەرەجئاوایان پێ وتووە، ئەمیش دۆستێكی هەبووە ماڵیان لەقەرەجاوا بووە و ئاوا ئەو گەڕەكە و دۆستەكەی لاواندووە:
گەر مەڵبەندی دۆست قەرەجاوابێت
دەك خوایە ماڵی قەرەج ئاوابێت.
ئەوەی كە ناوی نا قەرەجاوا
پەنجەی قەرەجی بچێ بەچاوا.
مەدهۆش بەتەنیا شاعیری دڵ و دڵداریی نەبوو بەڵکو شاعیری كۆمەڵایەتی و نیشتمانپەروەری و شاعیری شیعری منداڵانیش بوو، چیرۆكنوسێكی بەتواناش بوو. یەکێ لە شیعرەکانی دیکەی شیعری نەورۆزە، تێیدا دەڵێت:
ئەوا بەهارە و دیسان نەورۆزە
ئەو جەژنەی كەوا گەلێك پیرۆزە.
هەموو نەورۆزێك گۆڕینێك دێنێ
بزانین ئەمساڵ چۆن خۆی دەنوێنێ.
بەهیوام ئەمساڵ نەورۆز شیرین بێ
لێبوردن لەجێی دروشمی قین بێ.
مەدهۆش لەشیعرێكی مناڵاندا، لە زمانی كیژێكی منداڵەوە دەڵێت:
بوكە شووشەكەم جوانە
بێدەنگ و بەستەزمانە.
روومەت ئاڵ و چاوشینە
گەلێك جوان و شیرینە.
ئەمە بەشێکی کورت بوو لە بەسەرکردنەوەی شاعیری لەیادکراوی کورد، حەمە عەلی مەدهۆش کە لە ساڵی 1996دا کۆچی دوایی کردووە، هیوادارم توانیبێتم هەقی شایستە بە خۆی پێبدەم و سەرەتای ئاوڕدانەوە بێت لە یاد و بەرهەمەکانی.
