دابەزینی ئاوی ژێر زەوی هەولێر، مەترسیی بۆ ژیانی نەوەكانی داهاتوو دروستكردووە

ئا: رەوەست نەوزاد


ماوەی چەند ساڵێكە، ئاوی ژێر زەوی لە شاری هەولێر و دەورووبەری بەچەندین هۆكار بەشێوەیەكی مەترسیدار رووی لە دابەزین كردووە، بەوتەی پسپۆڕانی ئەو بوارە، بەردەوامبوونی ئەو بارودۆخە مەترسیی بۆ نەوەكانی داهاتوو دروست دەكات.
ئەكرەم ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتی پێشووی بەنداوەكانی هەرێمی كوردستان، بە كوردستانی نوێی راگەیاند: یەكەم هۆكاری كەمبوونی ئاوی ژێر زەوی لە هەولێر، بۆ كەمی بارانبارین و كەمبوونەوە و وشكبوونەوەی ئاوی چەم و رووبارەكانی دەورووبەری هەولێر بووە، كە پێشتر پێدوایستی ئاوی ژێر زەوی شارەكەی پڕدەكردەوە.
 وتیشی: هۆكاری دووەمیش بۆ زۆری بەكارهێنانی ئاوی ژێر زەوی و لێدانی نزیكەی 1600 بیر دەگەڕێتەوە، كە وەك دەستدرێژی بۆ سەر ئاوەكە دادەنرێت، چونكە ئەوەی بە ڕۆژێك مرۆڤ دەریدەهێنێت، ناتوانرێت بەدوو مانگ بەعەمباركردن قەرەبوو بكرێتەوە، بۆیە نەدەبوو بەو جۆرە دەست بۆ ئاوی ژێر زەوی ببەن، تەنانەت لە وڵاتێكی وەكو ژاپۆن، تا ئێستا یەك دڵۆپە ئاوی ژێرزەوی دەرنەهێنراوە، چونكە ئەوان ئاوەكە وەكو سەرمایەیەكی نیشتمانی و ئاسایشی نەتەوەیی سەیردەكەن.
راشیگەیاند: هەولێر سێ حەوزی ئاوی ژێرزەوی هەیە، ئەوانیش حەوزەكانی باكوور و باشوور و ناوەڕاستن، لە حەوزی باكوور پێویستی بە 500 مەتر هەیە تاكو دەگات بە ئاو، كە پێشتر تەنیا بە 150 مەتر بووە، سەبارەت بە حەوزی ناوەڕاست دابەزینەكەی لەناوچەی قوشتەپەیە لە 700 مەتر تێپەڕیووە، ئەوەش بێگومان كاریگەرییەكەی لەنەوەكانی داهاتوو دەبێت، هەموو كەسیش هەست بەكارەساتەكەی ناكات.
ئەوەشی روونكردەوە: باشترین رێگە بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتە و نەهێشتنی مەترسییەكان، داخستنی بەشێك لەبیرەكانە، هەروەها لە ئەگەری بارانبارینی زۆر و دروستكردنی بەنداوی جۆراوجۆر، هیوای بەرزبوونەوەی ئاوی ژێر زەوی تاڕادەیەك دەگەڕێتەوە.
پێشیوابوو: هەر بۆ كەمكردنەوەی مەترسییەكانی ئاوی ژێرزەوی، پێویستە بەشێك لە ئاوی بەكارهاتوو، جارێكی تر پاكبكرێنەوە و بۆ كشتوكاڵ بەكاربهێندرێنەوە، هەروەها رێگە لە بەكارهێنانی ئاوی خواردنەوە بۆ كشتوكاڵ بگیرێت، یان ئەو ئاوە قورسەی كە لە شارەكە دەچێتە دەرەوەی شار، كاری پاڵاوتنی بۆ بكرێت و بۆ مەبەستی دیكە بەكاربهێندرێتەوە.
هەر لەوبارەیەوە حسێن محەمەد، سەرۆكی لقی هەولێری یەكێتی جوتیارانی كوردستان، بە كوردستانی نوێی راگەیاند: لە ساڵانی حەفتاكان، رێژەی باران بارین لە ناوچەكانی پارێزگای هەولێر لە ئاستێكی بەرزدا بوو، بۆیە ئاویش لەسەر زەوی نزیك بووە، كە ئەوكات بە لێدانی بیرێك بەقووڵی شەش تا حەوت مەتر گەیشتۆتە ئاو، بەتایبەتی لە وەرزی زستان، هەروەك كانیاوەكانیش هەموویان ئاویان لەبەر رۆیشتووە و بەشێكیان لە شوێنی دانیشتن نزیك بووە، بەڵام لە ئێستادا بەهۆی كەمی باران و خراپ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو سەرچاوەیە هەموویان وشكبوونەتەوە.
وتیشی: پێموایە باشترین كار بۆ چارەسەركردنی دابەزینی ئاوی ژێر زەوی لە سنووری پارێزگای هەولێر، بریتییە لەجێبەجێكردنی پڕۆژەی ئاوی شەمامك و سوود وەرگرتن لە ئاوی سەرزەوی، بەهۆیەوە جوتیارەكانیش زۆر سوودی لێدەبینن و پێویستیان بە لێدانی بیر و بەكارهێنانی ئاوی ژێرزەوی نابێت.
بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی ئاوی ژێرزەوی هەولێر، لە ساڵی 2024 لە سنووری پارێزگای هەولێر، 975 بیری ئاو هەڵكەنڕاوە كە 910 یان كشتوكاڵین و 48 بیریش بۆ خواردنەوە و 17 بیریش بۆ پیشەسازی لێدراون، تا كۆتایی ساڵی 2024 لە سنووری پارێزگای هەولێر، 11 هەزار و 376 بیری ئاو لێدراوە كە 6 هەزار و 593 یان بۆ كشتوكاڵ و 4 هەزار و 585 یان بۆ خواردنەوە و 198 بیری تریش بۆ كاری پیشەسازی لێدراوە، جگە لەو ژمارە بیرانە، تا كۆتایی هەمان ساڵ نزیكەی 600 بیر لەجۆری (پایل) بەبێ مۆڵەتی حكومەت لەو پارێزگایە لێدراون.
هەر بەپێی زانیاری ئەو بەڕێوەبەرایەتییە، تا ئێستاش مۆڵەتی بیرلێدان لە سنووری پارێزگای هەولێر بەردەوامە، بەڵام بەپێی رێنماییەكان دەدرێت، سزای بیر لێدان بە نایاساییش بۆ یەكەمجار بریتیە لە پێ بژاردن بەبڕی 250 هەزار دینار و راگرتنی بۆ ماوەی یەك مانگ لە كاركردن بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم، ئەوەش روونكراوەتەوە كە بەهۆی پابەندنەبوون بە رێنماییەكانی هەڵكەندنی بیر، رۆژانە چەند بیرێك وشك دەبنەوە، لە ئێستاشدا لەناو شاری هەولێر بە هەڵكەندنی 500 - 650 مەتر و لە دەرەوەی شاری هەولێریش بە -450 550 مەتر، ئینجا دەگەینە ئاو كە بەر لە 20 ساڵ بە 200 مەتر بیرلێدان دەگەشتینە ئاو، لەئێستاشدا تەنیا بەلێدانی بیری قووڵی جۆری ئیرتیوازی دەگەینە دەرهێنانی ئاو.