لە ئەگەری رێككەوتنی ئەمریكا و ئێراندا، كورد چی دەستدەكەوێت؟

کوردستانی نوێ - هیوا کازم

دانوستانەکانی ئەمریكا و ئێران لەبارەی پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی تارانەوە، چەند کۆبوونەوەیەکی لێکەوتووەتەوە، بەڵام دیار نییە دەرەنجامەکانیان چی دەبێت، ئومێد هەیە رێککەوتنێك بێتە ئاراوە و تەواوی ناوچەکە لێی سوودمەندبێت، ئەگەرێکیش هەیە بۆ شکستی هەوڵەکان، لەگەڵ ئەوەشدا چاودێرانی سیاسی دەڵێن: «ئەگەر رێكکەوتنەكە سەربگرێت، ئەوا لە بەرژەوەندیی كوردە و لە ئەگەری رێكنەكەوتنیش، كورد زەرەر دەكات».
كوردستانی نوێ دوو بۆچوونی لە تارانی پایتەختی ئێرانەوە وەرگرتووە و وردەکارییەکانی ئەو پرۆسەیە دەخاتەڕوو، تا بزانین رەوشی گفتوگۆکان چۆنن و لە ئەگەری رێککەوتنی نوێی ئەتۆمیدا، ناوچەکە بە کوێ دەگات؟ پێچەوانەکەشی چ زیانێکی لێدەکەوێتەوە؟

ئێران و دۆناڵد ترەمپ

لە تارانی پایتەختی ئێرانەوە، هۆشەنگ شەیخی چاودێری سیاسی و مامۆستای زانکۆ بە كوردستانی نوێ وت: (گفتوگۆی ناڕاستەوخۆی ئێران و ئەمریکا بە نێوەندگیریی سوڵتاننشینی عومان، که تەنها لەسەر پرسی ئەتۆمی دەکرێت، ئێران شێوازی گفتوگۆی راستەوخۆی لە دۆناڵد ترەمپ قبوڵ نەکرد و پێشتر رایگەیاندبوو کە ترەمپ خاوەنی قسەی خۆی نییە و زیاتر خۆنمایشکردن و پیشاندانی خۆی وەك پاڵەوان بەلاوە گرنگە) و لەسەر ئەم بنەمایەش گۆڕانکاری لە هەڵوێست و قسەکانیدا زۆر بە روونی دیارە و هەموو کات هەوڵدەدات چەندین پرس و بابەت لەگەڵ یەكتری تێکەڵاو بکات تا بە چاوسوورکردنەوە و هەڕەشەكردن بە ئەنجامی دڵخوازی خۆی بگات.

ئێران ئیمتیاز بە ترەمپ دەدات؟
وتیشی: ئێران لەسەر بنەمای سوودوەرگرتن لە 46 ساڵ ئەزموونی ململانێ لەگەڵ ئەمریکا و چوار ساڵ ئیدارەی ترەمپ لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتییەکەیدا و هەروەها شێوازی مامەڵەی لەگەڵ کۆریای باکوور و روسیا و چین و زۆر وڵاتی دیکەدا، هەر لە سەرەتاوە پێداگریی لەسەر شێوازی ناڕاستەوخۆ و نووسراوەیی گفتوگۆكان کرد بە نێوەندگیریی عومان و ئەم شێوازەی لە پێنج خولی گفتوگۆكاندا سەلماند و ئیرادەی خۆی سەپاند. هەروەك پیشانی جیهانی دا کە ئامادە نییە هێندەی یەك وێنەگرتن، خاڵ و ئیمتیاز بە ئەمریکا و ترەمپ بدات.

رێککەوتن و گەمارۆی ئابووری
بەبۆچوونی هۆشەنگ شەیخی، ئەگەر رێککەوتن بکرێت و گەمارۆی ئابووری لەسەر ئێران نەمێنێت، دەرفەتی زۆر گرنگ بۆ گشت ناوچەکە و هەرێمی کوردستانیش دەڕەخسێت. لەم چوارچێوەیەشدا دەڵێت: (لە بواری وەبەرهێنان و بەرهەمهێنان و گەشەی ئابووری هەموو لایەنەکان دەتوانن بەهرەمەندبن، هەم لە بواری بازاڕی ئێرانی و هەلی کار و قەبارەی وەبەرهێنان و وەرگرتنی سەرمایە و دارایی دەرەکی، هەم لە بواری نۆژەنکردنەوەی پیشەسازیی ئێرانی و بەرزکردنەوەی کوالیتی بەرهەمە ئێرانییەکان، دراوسێکان و بە تایبەتیش هەرێمی کوردستانی عیراق سوود لەم رێكکەوتنە وەردەگرن). 
لە بواری سیاسیشدا بەدڵنیاییەکی زیاترەوە لە داهاتووی گەشی ناوچەکە دەڕوانن، ئەگەرچی ململانێی ئێران و ئەمریکا جەوهەرییە و تەنیا بە رێککەوتنی ئەتۆمی کۆتایی پێنایەت و کۆماری ئیسلامیی ئێران لەسەر بنەمای فیکری شۆڕشی ئیسلامی هەمووکات دژبە ملهوڕیی ئەمریکا رادەوەستێت و خوازیاری گۆڕانکارییە لە جەمسەرگیریی هێز و دەسەڵات لە ئاستی جیهاندا، بەڵام لە سیناریۆی نەگەیشتن بە رێککەوتندا چی روودەدات؟ ئەوە بە بڕوای من ئەم حاڵەتە ئەگەری روودانی زۆرترە).

رێكنەكەوتن جەنگ دروستدەكات؟
بەپێچەوانەی ئەوانەی پێیانوایە گۆڕانکاریی قورس بەڕێوەدەبێت و پێکدادان و جەنگ روودەدات، ئەو مامۆستایەی زانكۆ پێیوایە ئاڕاستەکە تەنیا لە ئاستی چاوسوورکردنەوە و شەڕی میدیایی و ململانێی سیاسیدا دەبێت، چونکە نە ئێران شەڕی دەوێت و نە ئەمریکاش ئێستا لە دۆخی دەستپێکردنی جەنگی سەربازییدایە، هاوکات هاندەرانی گواستنەوەی ئاڕاستەکەش بەرەو مەیدانی جەنگ لە ناوچەکەدا، ئێستا پێکدادانی سەربازییان ناوێت و دەزانن لە جەنگدا زۆرجار موشەك لە ئاڕاستەی خۆی دەردەچێت و دەتوانێت بەرژەوەندیی ئەوانیش بپێكێت و تێكیانبدات). 
شەیخی وتیشی: ناسینی هەڵسوکەوتی رابردوو و تێڕوانینی داهاتوو پێماندەڵێن لە ئەگەری رێکنەکەوتن، ناوچەکە بە نیگەرانییەوە لە ئایندە دەڕوانێت، بەڵام ئاڕاستەکە بەرەو جەنگ نابێت و ململانێ و کێشمەکێش هەروەك ئەم 46 ساڵە بەردەوام دەبێت و دۆخەکە ناتەقێتەوە و گۆڕانکاریی قورس روونادات، هەروا ناوچەکە و هەرێمی کوردستانیش لەگەڵیدا تووشی کێشە نابێت، بەڵکو تەنها لە بەرژەوەندییەکانی رێککەوتنەکە بێبەش دەبن، تەنانەت زۆرجار دۆخەکە بۆ لێواری تەقینەوە دەڕوات، بەڵام یارییەکە لە دەست دەرناچێت و بەدڵنیاییەوە رێکنەکەوتنی ئێران و ئەمریکا لە پرسی ئەتۆمی کۆتایی شانۆی سیاسی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست نابێت و ئەگەری رۆڵگێڕانی نوێ و سیناریۆی جیاواز دێتەئاراوە، هەروەك تائێستا بۆمان دەرکەوتووە، ئێرانیش بە باشی دەتوانێت خۆی لەگەڵ قۆناغە چاوەڕواننەکراوەکاندا بگونجێنێت و لە گۆڕەپانی سیاسەت و بڕیاردانی ستراتیژی  دەرنەچێت و بەرژەوەندییەکانی بە باشی دەستەبەربکات.
 
ترەمپ پێویستی بە رێكکەوتن هەیە
هەر لەبارەی پرۆسەی دانوستاندنی ئەمریکا و ئێرانەوە، د.عەبدوڵڵا میهره‌بان چاودێری سیاسی و مامۆستای زانکۆ لە تارانەوە بە كوردستانی نوێی راگەیاند، لە گفتوگۆ و دانوستانەكانی چەند خولی پێشووی ئەمریكا و ئێراندا دەردەكەوێت مەیلیان بۆ رێكکەوتن زیاترە، هەرچەندە ئێران بە نابەدڵی بەشداریی دانوستانەكان دەكات و ترەمپ-یش پێویستی زۆری بە رێكکەوتنە لەگەڵ تاران، چونكە بەڵێنەكانی بۆ وەستاندنی جەنگی روسیا و ئۆكرانیا و چارەسەركردنی شەڕی غەززە و بڕیاری گومرکی و چەندین دروشمی تر كە تائێستا نەیتوانیوە هیچیان بەدەستبهێنێت، كەواتە پێویستی بە دەستكەوتێكی باش و بەرچاو هەیە، كە تەنها رێكکەوتنە لەگەڵ ئێران. هاوكات دەیەوێت شەڕ رابگرێت و جۆرێك لە سەقامگیری لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا دروست ببێت، بۆ ئەمەش پێویستی بە رێكکەوتنە لەگەڵ ئێران.
بەوتەی ئەو مامۆستایەی زانکۆ، ترەمپ حەزدەكات خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی وەربگرێت، بۆیە دەیەوێت لەگەڵ ئێران رێكبكەوێت، بەڵام ئێران و خودی رابەرەكەی «ئایەتوڵڵا خامەنەیی» مەیلیان بۆ رێكکەوتن لەگەڵ ئەمریكا نییە، چونكە هەمیشە وتویانە (ئەمریكا شەیتانی گەورەیە)، ئەم دانوستانەش بۆ ئێران لە ناچاریدایە بەهۆی لایەنی ئابووری، مەترسی شەڕ و هێرش بۆسەر ئێران، مەترسی خۆپیشاندان وەك چەند ساڵی پێشوو، هەرچەندە ئەگەر رێكکەوتنیش بكرێت، بەدڵنیاییەوە درێژە ناخایەنێت و دوای ماوەیەك سەرلەنوێ كێشەكان دەستپێدەكەنەوە.

ئێران دەیەوێت دانوستانەكان درێژەبكێشێت
وتیشی: ئێران مەبەستییەتی گفتوگۆ و دانوستانەكان درێژەبكێشن تا ئەوكاتەی خولی سەرۆكایەتی ترەمپ كۆتایی پێدێت، بەڵام ترەمپ پەلەیەتی دانوستانەكان زوو كۆتاییان پێبێت و ئەنجامیان هەبێت، ئەگەری بوونی رێكکەوتنیش زیاترە، چونكە ئێرانیش ناتوانێت ئەو چوار ساڵەی خولی سەرۆكایەتی ترەمپ كات بكوژێت و درێژە بە دانوستاندن بدات.

هاوپەیمانیی كورد و ئەمریكا و ئەوروپا 
د.عەبدوڵڵا میهره‌بان ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كورد بە گشتی لە بەرەی خۆرئاوا و ئەمریكادایە و فیكری لیبراڵ دیموكراسیی خۆرئاواش، كوردی وەك هاوپەیمانێك قبووڵ كردووە و لەكۆتاییدا كورد دەبێت پشت بە خۆرئاوا و ئەمریكا و ئەوروپا ببەستێت بۆئەوەی هەر گۆڕانكارییەك لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا رووبدات، لەبەرژەوەندیی كورددا كۆتاییپێبێت، لە ماوەكانی رابردوودا چەندینجار ئەمریكاییەكان و ئەوروپییەكان دانیان بەوەدا ناوە، كە كوردەكان هاوپەیمانیانن و دەتوانن لەسەر دەستی ئەواندا گۆڕانكاری بكەن لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەڵام عەرەب و تورك سەرەڕای ئەوەی ساڵانێكی زۆر هاوپەیمانی ئەمریكا و ئەوروپا بوون، لەگەڵ ئەوەشدا هیچ كاتێك نەیانتوانیوە هاوپەیمانی هەتاسەر بن.

رێكبكەون لە بەرژەوەندیی كورددایە
راشیگەیاند، ئەگەر هەر رێكکەوتنێك بكرێت لەگەڵ ئێران و رێكکەوتننامەی ئەتۆمی سەربگرێت، ئەوا زۆر لە بەرژەوەندیی كورددایە، ئەم رێكکەوتنە ئێران لە ئەمریكا و ئەوروپا نزیكدەكاتەوە، چونكە كورد لەو بەرەیەدایە، بۆیە بۆ هەرێمی كوردستان و كوردی پارچەكانی دیکە بە تایبەتی رۆژهەڵاتی كوردستان و ناوخۆی ئێران باشتردەبێت و ئێرانیش هەڵسوكەوتەكانی لەبەر رێكکەوتنی لەگەڵ ئەمریكادا دەگۆڕێت بەرامبەر كوردەكان بە گشتی و ئەوانەی ناوخۆی ئێران بەتایبەتی.

ئەمریكا و پەیوەندییەكانی ئێران و روسیا و چین
ئەو  مامۆستایەی زانکۆ لە درێژەی قسەكانیدا باسی لە ئەگەری شكستی رێكکەوتنەكە کرد و وتی: لەو حاڵەتەدا ئاڕاستەكە بەرەو شوێنێكی تر دەچێت، هەرچەندە ئێمە دەڵێین ئاڕاستەكە بەرەو رێكکەوتن دەچێت، بەڵام لە دۆخێكی ئاوا هەستیاردا، هەمیشە لێكترازان لە كۆتا چركەدا لەوانەیە رووبدات. ئێمە دەبینین روسیا و چین بە دوای ئەوەوەن، كە ئەمریكا شكستبهێنێت و بەدوای داڕشتنەوەی سیاسەتێكی نوێوەن لە جیهاندا، ئێرانیش لەو بەرەیەدایە، كە ئەگەر بزانێت روسیا و چین بە هەموو شێوەیەك پشتیوانیی لێ دەكەن لە لایەنی (ئابووری، سیاسی و سەربازی)یەوە، ئەوا دڵنیام ئێران رێكکەوتن ناكات، بەڵام ئێران دڵنیا نییە لە پشتیوانیی ئەو وڵاتانە، بۆیە بەرەو رێكکەوتن هەنگاو دەنێت، چونكە زۆرجار لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، روسیا و چین پشتیوانیان لە ئێران نەكردووە، بۆیە ئێستا كۆمەڵێك پەیوەندیی نهێنی و نامەی ئایەتوڵڵا خامەنەیی هەیە بۆ ڤلادیمێر پوتین سەرۆكی روسیا و سەردانی وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ چین لەم كاتە هەستیارەی دانوستانەكاندا.

هۆشەنوگ شەیخی:
ئەگەر رێککەوتن بکرێت و گەمارۆی ئابووری لەسەر ئێران نەمێنێت، دەرفەتی زۆر گرنگ بۆ گشت ناوچەکە و هەرێمی کوردستانیش دەڕەخسێت

د.عەبدوڵڵا میهره‌بان:
ئێران مەبەستییەتی دانوستانەكان درێژەبكێشن تا ئەوكاتەی خولی سەرۆكایەتی ترەمپ كۆتاییپێدێت،بەڵام ترەمپ پەلەیەتی دانوستانەكان زوو كۆتاییان پێبێت و ئەنجامیان هەبێت