سدیق سەعید رواندزی
بە هۆی نەبوونی زمانێكی ستانداردی یەكگرتووی كوردی كە لە نووسیندا پەیڕەو بكرێت، شێوەكانی نووسین و رێنووس بە شێوازی جیا لە بڵاوكراوەكان و دەزگاكانی راگەیاندن دەكەونە بەرچاو. تا ئەو رادەیەی رێنووسی وشەیەك بەچەندین شێوە لەهەر بڵاوكراوەیەكدا دەنووسرێت. لە كاتێكدا وشەكە هەر هەمان وشەیە. كتێبێكم خوێندەوە، رێنووسی یەك وشە بە چوار جۆر نووسرابوو، ئەویش: (حكومەت_ حكوومەت_ حوكوومەت_حوكمەت) بوو. لەهەموو دنیادا، زمان وەك زانستێك رێكخستن و یەكخستنی ئەركی نێوەندە زانستی و ئەكادیمییەكانە، كەچی لەهەرێمی كوردستاندا، بەهۆی ئەو بێ پلانییەی لە بواری چاپ و بڵاوكردنەوەدا هەیە، دەبینین هەر بڵاوكراوەیەك بەجۆرێك پەیڕەو لە شێوەیەكی نووسین و رێنووس دەكات. گرفتەكە هەر تەنها ئەمە نییە، واتە نەبوونی یەك زمانی نووسین و ستاندارد، بەڵكو دیاردەیەكی دیكەی نا فەرهەنگی لە نێوەندی رۆشنبیریی كوردیدا سەریهەڵداوە، ئەویش داتاشین و داڕشتنی وشەی سەیر و نامۆیە، كە گوایە لە بەرانبەر واتا و هاوواتای وشەیەك بەكار دێت. هەڵبەتە زمان هاوتەریب لەگەڵ پێشكەوتنەكانی كۆمەڵگەدا، گۆڕانی بە سەردا دێت، بەڵام لە رووی وشەسازیی فەرهەنگییەوە، مەرج نییە زمان بەردەوام لە گۆڕاندا بێت، چونكە وشەی بنچینەیی لە هەر زمانێكدا هەن كە نەگۆڕن لە رووی واتاوە، بۆیە ئاسان نییە لە رێگەی دروستكردنی وشەیەكی نامۆوە، كە ئەركی دامەزراوە ئەكادیمییەكانە، وشەیەكی نوێ بە مەبەستی گوایە بەرجەستەكردنی واتای زیاتر دابهێنرێت. لەو روانگەیەوە بە هۆی گەشەكردنی وەرزشی شاخەوانی لەكۆمەڵگەی ئێمەدا، وشەیەكی داتاشراو هاتۆتە نێو زمانی كوردییەوە، ئەویش (شاخڕەوان)ە، كە گوایە مەبەست لێی هەموو ئەو كەسانەیە وەرزشی شاخەوانی دەكەن و بنەمای ئەو وشەیە بە تێگەیشتنی خۆیان بۆ ئەوە دەگەڕێنەوە، كە كرداری (رەوان)ی تێدایە، وەك (كۆچڕەو) هەر بۆیە وەك چۆن كۆچڕەو بۆ كۆچی بە كۆمەڵ بە كاردێت، دەشێ شاخڕەوانیش مەبەست لێی هەموو ئەوانە بێت كە وەرزشی شاخەوانی دەكەن، بەڵام بێگومان ئەم وشەیە هەڵەیە، چونكە شاخڕەوان، وشەیەكی لێكدراوە لە شاخ كە ناوێكی سادەیە، لەگەڵ رەوان كە هاوەڵناوی چۆنیەتییە پێكهاتووە. رەوان لێرەدا، كۆی وشەی رەو نییە، وەك ئەوەی كەسانێك تێی گەیشتوون، چونكە نیشانەی كۆی ئەلف و نون لەم وشەیەدا، بەشێكە لە خودی وشەكە، نەك نیشانەیەكی زیادكراو بێت، بە مەبەستی كۆكردنی كارەكە، یان ناوەكە، وەك ئەوەی لە كۆچڕەودا هەیە، ئەمە لەلایەك، لەلایەكی دیكەوە گەر پاشگری ئەلف و نونیش لە وشەكە لابەرین ئەوا دەبێتە (شاخڕەو) كە دیسانەوە هەڵەیە، چونكە شاخ كۆچ ناكات و رەوی نییە، بۆیە شاخڕەوان لە رووی واتاییەوە هەڵەیە، بەڵكو شاخەوانان دروستترە، كە مەبەست لێی كۆی ئەو كەسانەیە وەرزشەكە دەكەن.
زمان، زانست و هونەرە، زمان موڵكی كەسیی نییە تا نووسەرێك بە ئارەزووی خۆی وشەی نوێ و بێ مانای بۆ دابتاشێ، بەڵكو ئەمە ئەركی دامەزراوە ئەكادیمییەكانە، لە نێویشیاندا ئەكادیمییای كوردی كە پێویستە ئەو ئەركە بگرێتە ئەستۆ، بەڵام بەداخەوە زمان لای ئەوانیش لە پەراوێزی كارە ئەدەبی و رۆشنبیرییەكان دایە.
