فەیسەڵ هەمەوەندی
(ئەوان هەموو دەربارەی من قسە دەكەن، بەڵام كەسێ بیر لە من ناكاتەوە!)
زەردەشت
كەس بۆی نەبوو هەواڵی ئەو ئێوارەیەی قەڵا بەدرۆبخاتەوە، یا گومانی لێ بكا. ئێمە وەك ئەوەی خوومان بەگەمەی هەواڵبازییەوە گرتبێ، سۆسەی هەموو قسەیەكمان دەكرد، لەتەك خۆرهەڵاتندا ئامبازی هەموو خەبەر و دەنگۆیەك دەبووین. ئەم شارە دەبێتە بازاڕێكی یەكجار گەورە بۆ پێشبڕكێی هەموو جۆرە قسەیەك و هەواڵێكی نوێ.
لەمێژە شار لەچاوەڕوانی هەواڵێكدایە، چاوەڕوانی (پەیك)ێكین لەخۆرهەڵاتەوە. خۆرهەڵات دەنگۆی هەموو سەرفرازییەكانی پێیە. بەهاتنی كەسێك لە ژووروەوە كەیفخۆش دەبووین، هەر زوو دەكەوتینە سۆراخی هاتنەوەی كوێستانچییەكان، ئەوانەی هەژانێكیان بۆ ژیانەوەی شارپێیە. ئەگەرچی چاوەڕوان نەبووین بەو شێوەیە هەواڵەكە بڕسكێ، بەڵام پێشبینی خەبەرێكی لەپڕتاومان دەكرد، هەڵایەك بنێتەوە.
ئێدی هەواڵەكە وا رسكا:
(باڵدارێ، بەقەد یەك باڵەفڕەی كۆپتەر، لەسەر قەڵا نیشتو‌وەتەوە!.)
ئێوارەیەكی درەنگ نەبوو هەواڵەكە بەشاردا بڵاوبو‌وەوە، هەراوهوریای خەبەرەكە، شاری بەقەد بوومەلەرزەیەك هەژاند، كەس نەیدەزانی بەختی قەیرەیی شارە لەبۆ زەماوەند، یا هەڵایەكی تری حەساوگرەكانە لەدرۆی سپی بۆ ئەو خانمە دڵشكستە. دەنگۆی هاتنەوەی (پەیك)ێكیش نەبوو، تا پەرۆشی خەبەرەكەبین، كەس ئامادەنەبوو بۆ بەدەنگەوەچوونی هەواڵەكە بۆ رۆژی دواتر دوابخات. خەڵكی لەهەموو لایەكی شارەوە بەهەڵەداوان بۆ بەردەم قەڵا دەهاتن. رۆژ رۆژی چلورەفڕۆش و تۆوفڕۆش و جگەرەفڕۆش بوو، ئەمان ئەزموونێكی زۆریان لەقۆستنەوەی رووداوی لەناكاودا هەبوو، هەموو قسەیەكیان بلەز تاوتوێ دەكرد، هەر ئەمانیش بوون ترشوخوێیان بەقسەوە دەكرد، تا زۆرتر قەرەباڵغتر بێ، زۆرترین دەستكەوتیان دەبێت.
ئەگەر دەنگۆی باڵدارێكی وا گەورە لەشارێكی تردا هەواڵێكی پڕ لەگومانە و سەد دەر سەد ناچێتە ئەقڵەوە. لێ لەم شارە داماوە، قەڵا هەموو ئەو سەرگوزشتە ئەفسانەیەی لەخۆدا وەشاردووە، كە سەدان ساڵە پێوەی دەناڵێ، خەڵكیش بەردەوام لەسۆسەی بە خەبەر بوونییەوەن.
(بەوەڵا ئەگەر ئەسحابە نەبێ، شەخسێكی موبارەكە هەستاوەتەوە!)
ئەمە قسەی دوو ئافرەت بوو، بەدەم رێوە بۆ یەكیان دەكرد، هاوڕێكەیشی هەڵیدایە و گوتی:
-بەخوا خوشكە دوێنێ شەو خەوم بە قەڵاوە بینی، نورێك لەمەرقەدەكەی دانیال پێغەمبەر بەدەركەوت، هەموو دنیای رووناك كردەوە!.
-وەی بەقوربانت بم پێغەمبەری نەوجوان
-نزربێ ئەو كوڕەم سەرهەڵبدات و بگەڕێتەوە، گایەكی بۆ بەئەرزا بدەم!.
-خەبەرێكی هەر نەبوو؟!.
-نەبەخوا، بەڵكو ئەمە خوایە لەسایەی...
-مەترسە، مادام نزرت كردووە، خێر دەبێ ئینشاڵڵا.
شڕۆڤەی زۆربەی زۆری بۆچوونەكانمان لەمەڕ باڵدارێكی وا گەورەوە، وەك سەوداومامەڵەیەكی ناوەختبوو بۆ بەشوودانی گەورەكچێ. كۆمەڵێك پێیانوابوو، ئەگەر دەستێك لەپشتی هەواڵەكەوە نەبێ، غایلەی ئەوەیان دەكرد شێتێك هەواڵەكەی بڵاوكردبێتەوە. ئەمە شرۆڤەی پیاوماقووڵ و ریش چەرموو و دنیا دیدەكانبوو، كە لە باپیرانەوە ئەو حیكمەتەیان پێراست بوو كە دەڵێ (قسە یا لەشێت یا لەمنداڵ) بەدیوێكی تردا خەڵكی هەڵوەدای بینینی ئەو باڵدارەبوون، وەك بەدواداچوونی ئەو سەرگوزشتە ئەفسانەیەی لەناو قەڵادا لەدێرزەمانەوە وەشاردراوە.
لەسیلەی دووپیاوی عەرەب بۆ هەمان مەبەست هاتبوون، گوێم لێبوو دەیانگوت:
-ممكن اتكون دایناصور..؟!*
- لا مستحیل. والحك های الحچی موخالی!!
- قصدك نازلین ال...
-ئی ی ی ، عەفیە وصلت
زیڕەی مناڵێك رایەڵی قسەكانی پێقاچیم، دیاربوو لە قەرەباڵغییەكە ئازاری پێگەیشتبێت، یا وڕكی بەچلورەوە گرتبێ. دایكی بەنیو قەرەباڵغییەكەدا هەر پەلكێشی دەكرد، ئەویش لەزیڕەی خۆی نەدەكەوت.
ئەو حەشاماتەم بینی كە لە پاینی قەڵا ئاپوورەیان بەستبوو، قەرەباڵغییەكە لە ئەقڵا نەبوو، دەرزیت هەڵدابا بەزەوی نەدەكەوت. جەماوەرەكە شەپۆڵی دەدا، لەدوورەوە وەك ئەوە وابوو، قەڵا بەكێش بكەن. پێشتر كەس بیری بۆ لای قەڵا نەدەچوو، وا بەو حەشاماتەوە لەحزووری راوەستن، ئەمە وێڕای تێڕوانینی هەر یەكە بەئاراستەیەكی جیاواز لە راوبۆچوون لەمەڕ پیرۆزیی قەڵاوە.
-هەبێ و نەبێ هێلكەی پێیە و لێرە شیاوتر نابینێ لەسەر هێلكەكەی كڕ بكەوێ!.
-چۆن؟!.
-ئەی ئەو ساڵەت لەبیرچوو ویستیان دارەكەی قەڵا ببڕنەوە، خوێنی دادا!.
-ئەوە درۆ بوو.
-گوایە ئەمەیان راستە؟ وا هەمو‌ومان تەشریفمان بۆ هێناوە!.
-ئای چەند چەقە چناوەی، لێگەڕێ بزانین چۆن بن دەناتەوە.
-هەر وەك لافاوی هەموو ساڵێكی خاسە قوڕاو و لیتاو زەرعاتی گوندەكان و دار و دەوەن رادەماڵێ و چۆڕێ ئاویش بۆ خاسە جێناهێڵێ.
لەولاتر كەسێك شرۆڤەی شوومی باڵدارەكەی خستبو‌وەگەڕ.
-پێموایە لە وێرانەیەك دەگەڕێ، بیخاتە ژێر ركێفی خۆی!.
-جا با واشبێ، یانی چی؟!
-كوڕی باوكم بیرتان لەوە نەكردوەتەوە چی دەخوا چی ناخوا، ئێ خۆ ماقووڵیش نییە بەرد و دار بخوا!.
- ...
-بە كوردییەكەی زوحاكێكی ترمان لێ پەیدا دەبێ!.
ئەوانەی خەبەرەكەیان پێگرانبوو، كۆمەڵێ مشەخۆر و بێویژدانی شار بوون، تا بەرژەوەندیەكانیان كاڵ نەبێتەوە، بەقسەیەكی تر دەیانگوت:
-ئێمە لەمێژە لەچاوەڕوانی هەواڵێكداین، خۆ ئەگەر نیاز خراپ بێ، ئەوا قەڵا لە ژێر پێیدا تەخت دەكەین، ئیتر لە كوێ سوكنا دەكات!.
بیروبۆچوونەكانمان وەك گەڕانەوەی كەسێك بوو لەبەرەكانی جەنگ، ئێمە سوراخی سەركەوتنمان لێ دەكرد (ئەو) تا ئێمە لێی نەچینە گومانەوە كە لە هەڵاتوویەكی بەرەكانی جەنگ دەچێ، هەموو ئەگەرەكانی بردنەوەی شەڕی بۆ داهێناین.
لەم مەتەڵانە زۆرن، رۆژانە لە چاخانە و لە ناوپاس و لەسەرەی نان و لەبەر پەنجەرەی فەرمانبەرانی دەزگاكانی شاردا، سەدان قسەی وادەكرێ، بەڵام بەقەد هەڵبەستەی قسەیەكی بێسەروبەری وەك هەواڵی ئەم باڵدارەی سەر قەڵانین، سەرجەم خەڵكی ئەم شارەی هێناوەتە سەرشەقام و هیچیشی پێوە دیارنییە. (شەڕنانەوە لە دەستبەتاڵی باشترە) ئەمەش ئەو حیكمەتەیە دەستبەتاڵیمان دەباتەوە لای رابردوویەكی دووری پەژمووردەیی و نائومێدی. لەدێر زەمانەوە شەڕ بۆ قەڵا دەكەین، ئەویش وەك پیرەمێدێكی خرف لەپاڵ دیواری مزگەوتێكدا مەرگ ماتڵی كردووە.
لەشوێنی ئەم حەشاماتە پاربوو لەكارەساتێكی دڵتەزێندا خەڵكێكی زۆر تێكشكێنران.
بەقەڵاوە هەموو ئەو شەهیدانەمان بینی بەدەم رەنگێكی سوورباوی وەك لای خۆئاوای ئەم شارە رۆحیان لەبەر داماڵرا. ئەوم بینی زۆر بەشپرزەییەوە باوشی بەخاكدا كردبوو، زۆر نەبوو لەهەندەران گەڕابو‌وەوە، زۆرجار دەیگوت (گەڕەكە پڕ چڵپاوەكانی ئێرە، هەموو بەهەشتی غوربەت دێنێ. ئەو كاغەزەم خوێندەوە كە لەسیلەیدا كەوتبوو، پێدەچوو بناغەی قەسیدەیەك بێ نووسیبێتی:
(لەوێ دوو نەمامی قەراخ ئاوێ. سۆسەی ئەوەیانە كەی خۆرهەڵدێ...)
لێرە شووشەكانی دڵ بەدەم گڤەی باوە دەشكێن...
لەولاتر كەرخۆرێ گۆرانی بۆ گیانەڵای بوونەوەرێك دەڵێ.
شار بەسەرپشتی ماسییەوەیە. خزە خۆ ناگرێ...
ئەو كچەی پڕە لە مراز بێ چەتر لەژێر بارانێكی بەخوڕدا چاوەڕوانە.
(لەودیوی تەلبەندەكانە‌وە. كەسێك ماوە و دەنگی بەكەس ناگا.)
خۆر بەتەواوی ئاوانەببوو، لاجانگی قەڵا بەدیوی خاسەدا، سوور هەڵگەڕابوو، كەمێك بەلای لێڵبووندا دەچوو، چپەچپ كەوتە ناو جەماوەروە. بەزمەكە كەوتە دەم مناڵان، بڕێ مناڵی چەتوون لە سیلەی پیاوێكی ریش چەرموودا كردیان بە هەڵا، هەر وەك ئەوەی باڵدارەكە وەدەركەوتبێ.
-ئەرەوەڵا، ئەوەتا، ئەوەتا...
دوای دەستڕێژێ پێكەنین. پیاوە ریش چەرمو‌وەكە لە فیكەی خۆی تێگەیشت و هەڵیدایە و گوتی:
-دەك بەنەعلەت بن بۆ چ مناڵێكن. هەی حەرامزادانە.
سەرنجی خەڵكەكەی دەوروبەری كابرا بەدوادا هاتنەوە، بەبڕێ لەزەردەخەنە و سەربادانی گاڵتەجاڕییەوە، ئێشێكیان پێگەیاند، بێدەنگ خۆی لە شوێنێكی تری قەرەباڵغییەكە وەرشارد.
یەك دوو هەرزەكار لەتەك بڕێ ئافرەت هەڵایەكی عاشقبازانەیان بەسەریاندا هەڵدا.
ئەگەرچی ئافرەتەكان ناخیان پڕبوو لەجنێو. لێ بۆ ئەوەی حورمەتیان كاڵ نەبێتەوە، ناچاربوون جنێوەكانیان قووتبدەن. ئیدی هەر كەسەو وریایی خۆی لێخستەگەڕ، نەبادا ببێتە مەخسەرەی هەڵایەكی لەناكاو. چەند ئافرەتێ خۆیان لەنادیارییەكەوە مەڵاس دابوو، بۆ ئەوەی هەر یەكە و مشتێ گڵی قەڵاكە بخاتە ژێر عاباكەیەوە، ئەویش موفەڕكە و پێدەچێ ژنان زووتر دركی پێبكەن.
هەموو لە خەونێكی بێسەروبەرمان دەكرد، هەر یەكەو بۆ مەبەستێكی تایبەت بارودۆخەكەی بۆ شرۆڤەیەك رادابوو. هەر لەوێ لەریزی پێشەوەی بازنەی پیاوماقووڵان گوێم لێبوو دەیانگوت:
-دەبێ بەهاتنی ئەم باڵدارە پێشبینی ئەوەش بكەین، رەنگە باڵداری تریش بەدوایدابێ، یان...
-یان چی؟
-یان ئەوەتا رێی ونكردو‌وەو لێرە نیشتو‌وەتەوە.
ناڕەحەتی بەهەموو لێكدانەوەیەكدا شۆڕی دەكردینەوە. مەتەڵێك بەردەوام لەهزرماندا ئاوێزانبوو. لە حەیبەتدا سەرەڕۆییمان بەهەموو رێیەك دەسپارد. هەموو ئەو ساڵانەی رابردوو پشتاوپشت تەنها گوێگر بووین، لەو خورافاتانەی داپیرەی قەڵا.
تا درەنگێ لەوێ ماینەوە، بێئومێدی كۆڵی پێدەداین و بڕبڕ دەگەڕاینەوە ماڵەكانمان. لێ هەندێ هەر سووربوون لەسەر ئەوەی خەبەرەكە درۆ نییە و پێیانوایە باڵدارەكە بۆ خۆ وەرشاردنەوە بەقەڵادا رۆچووە.
بەر لەوەی شڕوشیتاڵی خەیاڵەكانم تووڕدەمە دووی خۆم و بیرۆكەیەكی بەربڵاوتر بۆ چیرۆكەكەم داهێنم، بۆ دواجار ئاوڕم لەقەڵا دایەوە، وەك ئەوەی قسەیەكی زۆری پێبێ، دەیویست ئەو رۆژەم بۆ باس بكات، كە هەموو ئەو بریندارو شەهیدانەی لەناكاو و لەناو خۆڵ و خاكدا خەڵتانی خوێن بوون، تێكشكێنران، گوناهە لەبیربچنەوە. ئەویشم بینی لەدەروازەیەكەوە لەسەر قەڵا بەدووباڵی گەورەوە، دەفڕی و دەنیشتەوە، ئەو دەمە گوێم لەو قەسیدەیەبوو بەتەواوی هەژاندمی:
هەستم بەغایلەی ترسێك كرد، ترسێك وەك ئەوەی لەخەونێكی جەنجاڵدا پیاما چزابێت. لەپڕ دەستێك شانی گرتم، ترسام. زۆریش ترسام، بەقەد ئەوەی باڵدارەكە شانی گرتبم ترسام، كە ئاوڕم دایەوە هاوڕێیەكی خۆم بوو گوتی:
-پارە نەدەی، داومە.
هاوڕێكەم بیرۆكەكەی پێقاچیم. بەدەم هەڤپەیڤینی ئەو دوو ئافرەتەی بەردەمم، كە لەكارەساتی تەقینەوەكەی بەردەم قەڵا دەدوان. زۆریان رێسا و بێ ئەوەی لەشرۆڤەیەكی خەتەرناك بدوێن، ئەوان بەردەوام قسەیان لەسەر بەختی خۆیان دەكرد، چش لەوەی بەسەر ئەم شارەشدا روودەدات.
لە پاینی قەڵا و لە گۆشەنیگایەكی چاومەوە بۆ دروستی و نادروستی شوێنەواری هەواڵەكە دیقەتی قەڵام دا، قەڵا لە پیاوێكی بەساڵاچووی نووستووی دەكرد، لە دنیادا مەیلی هیچی نەمابێ، تا بەخەبەربێ.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
شرۆڤەی دایەلۆگە عەرەبیەكە*
- تۆ بڵێی ئەمە دیناسوور بێ..؟!
- نەخێر.. مەحاڵە، وەلێ ئەم قسەیە بێ هۆ نییە..!!
- مەبەستت ئەوانەی وا لە هاتنە خوارەوەن، شۆر....
- ئافەرین، ئێستا تێگەیشتیت
