ئەمریکا و چین و کێشەی تایوان

بابەتێکی گەرمی میدیا جیهانییەکان  سەردانیکردنی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا بوو بۆ تایوان، کار گەیشتە ئەوەی چین هەڕەشەی خستنە خوارەوەی فڕۆکەکەی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا بکات.
دوای ئەوەی سەرۆکی ئەمریکا سەردانی سعودیەی کرد بە ئامانجی ئەوەی  هەناردەی نەوت زیادبکەن بۆئەوەی نرخی نەوت دابەزێت و زیانی بەر ئابووری روسیا بکەوێت،بەڵام شکستی هێنا لەم هەوڵەی. ئێستا کە ئەمریکا لاواز بووەو بۆشایی دروست کردووە، لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، چین و روسیا ئەو بۆشایەیان قۆستۆتەوە و جێگەیان بە ئەمریکا لەق کردووە.
ئەمریکا بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشایە تەنیا بە ئاژاوەنانەوە دەیەوێت قەرەبووی بۆشایەکە پڕ بکاتەوە، پێناچێت لەمەشدا سەرکەوتوو بێت.
دوورگەی تایوان
دوورگەی تایوان دەکەوێتە بەرامبەر کەناری باشووری خۆرئاوای چین،چەندین خێزانی خانەدانی چین لەو دوورگەیە نیشتەجێبوون و چەندین دامەزراوەیان لەو دوورگەیە دامەزراندووەو خێزانی (چینگ)لە ساڵی 1727 ناوی تایوانیان لەو دوورگەیە ناوە.
بابەتی تایوان بابەتێکی تازە نییە و دەمێکە ئەو کێشەیە هەیە.  لە جەنگی ناوخۆیی چیندا، ئەمریکا بۆ ماوەی 30 ساڵ وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ مامەڵەی لەگەڵ تایواندا دەکرد، بەڵام لە دوای ساڵی 1979 ئەمریکا پاشگەزبۆوە لەوەی  کە وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ مامەڵە لەگەڵ تایواندا بکات.
مێژوونووسان ئاماژە بەوە دەکەن، دوورگەی تایوان هەمیشە بەشێک بووە لە چین، ئەو دوورگەیە نزیکەی 24 ملیۆن کەسی لێ دەژیی و خەڵکەکەی هەمان زمان و کەلتووریان هەیە لەگەڵ چین. کاتێک لە ساڵی 1894دا  ژاپۆنییەکان داگیریان کرد، دەسەڵاتی خێزانی (چینگیان) لەو دوورگەیە رووخاند، هەوڵیاندا دژی چین بەکاریبهێنن، بەڵام دواتر چین، ژاپۆنی لە دوورگەکە کردە دەرەوە، ململانێی دوورگەی تایوان بۆتە چەکێک دژی چین بەکاردێت و بەدرێژایی مێژووی چین هەمیشە هەڕەشەی لەوانە کردووە کە تایوان وەک چەکێک لە دژی بەکاردێنن.
یارییکردن بە ئاگر
جۆ بایدن  سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوەکردووە کە ئەوان وەک یەک وڵات مامەڵە لەگەڵ چین و تایوان دەکەن، بەڵام وەزارەتی دەرەوەی چین، ئاماژەی بەوە کردووە، کە ئەمە دووڕووییە لە سیاسەتی ئەمریکا و یارییکردنە بە ئاگر، ئەمریکاش لەو یارییکردنە بە ئاگر، زیانی گەورەی بەردەکەوێت.
ئەمڕۆ چین بەرەو ئەوە هەنگاو دەنێت، کە ئەمریکا لە هەموو رووەکانەوە تێپەڕێنێت، تەنانەت بەشێک لە چاودێرانی سیاسی ئاماژە بەوە دەکەن، ئەمڕۆ چین لەڕووی ئابوورییەوە، ئەمریکای تێپەڕاندووەو کەلوپەلی چینی دەستی بەسەر بەشێکی بازاڕی ئەمریکاشدا گرتووە.
روسیا
ئەو جووڵەیەی ئێستا ئەمریکا دەیکات لەبارەی تایوانەوە، هۆکارە سەرەکییەکەی پشتگیری چینە لە روسیا لە جەنگی ئۆکرانیا، بۆیە ئەمریکا دەیەوێت وەک کارتیکی گوشار تایوان لەم کاتەدا بەکاربهێنێت بەرامبەر چین، بەو هیوایەی لانیکەم، ئەگەر چین نەشکاتە نەیاری روسیا، پشتگیری نەکات،بەڵام مامەڵەکردن لەگەڵ چین وەک وڵاتێکی لۆکاڵیی و لاواز نییە، ئەستەمە چین بەهیچ نرخێک بێتە ژێرباری داواکاریەکانی ئەمریکا.
مانۆڕی سەربازی
چین لەچەند لایەکی دوورگەی تایوانەوە، دەستیکردووە بە مانۆڕی سەربازی بەرفراوان، بە جۆرێک تەواوی سوپای چین خراوەتە حاڵەتی ئامادەباشیەوە،لەهەمانکاتدا لەگەڵ گەیشتنی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، وەزیری دەرەوەو بەرگری چین، ئاماژەیان بەوەدا  کە داهاتووی تایوان هەمان چارەنووسی ئۆکرانیایە لەناوچەکە.
ئەمەش وەک ئاماژەیەکی روونە بۆئەوەی کە ئەوەی لە ئۆکڕانیا روودەدات، هۆکارەکەی ئەمریکایە کە ئۆکرانیای وەک چەکێک دژی روسیا بەکاردەهێنا. دوای چەندینجار ئاگادارکردنەوەی بەرپرسانی ئۆکرانیا لەلایەن روسیاوە، بەڵام گوێیان بە هۆشدارییەکانی بەرپرسانی روسیا نەدا و دواجار روسیا هەڕەشەکانی بۆ هێرشکردنە سەر ئۆکرانیا کردە کردار،کە ئێستا جیهان گرفتاری ئەو جەنگە بووە و ناشزانرێت کۆتایەکەی بە کۆێ دەگات.
دەرەنجام
لەکۆی گشتی وڵاتانی جیهان، تەنیا 14 وڵات وەک وڵاتێکی سەربەخۆ دانیان ناوە بە دوورگەی تایوان. هەڵگیرساندنی جەنگێکی تازە لە دوورگەی تایوان، جیهان دەخاتە دۆخێکی زۆر سەختی ئابووریی و تەنگەژەی گەورەتر لەوەی روسیا سەرهەڵدەدات،ئەگەر گوشارەکانی ئەمریکا و گوێڕایەڵی بەرپرسانی تایوان بۆ ئەمریکا،هەر بەم شێوازە بمێنێتەوە، ئەوا بەدڵنیاییەوە دواجار ئەمەش سەردەکێشێت بۆئەوەی چین، هێرشکردنە سەر تایوان بکاتە کردار،بەهەمانشێوەی روسیا بۆ سەر ئۆکرانیا.