ڤەگەڕیان بۆ چوارگۆشا ئێکێ

09:44 - 2022-08-30
ئیمان ئامێدی*
460 خوێندراوەتەوە

پشتی ژناڤچوونا رژێما بەعس ل ساڵا 2003  هەتا نوکە، هیچ قۆناغەکا تەحل و دژوار و ڤاڵاتیەکا ئیداری و یاسایی و سیاسییا وەکو ڤێ قۆناغێ بسەر عیراقێدا دەرباز نەبووییە، بگرە ژپێکئینانا حکومەتەکا هەڵبژارتی ژلایێ جڤاتا نونەرانڤە و رەوشا چەقبەستییا سیاسی و ژکارئێخستنا پەرلەمانی، هەتا کار گەهشتە هەوڵێن ئێفلیجکرنا دادگەها فیدراڵی، نوکە و پشتی دەربازبوونا نێزیکی ساڵەکێ بسەڕ هەلبژاردنێن ئێکی چریا ئێکێ یا 2021 ، داخوازی بو هەڵوەشاندنا جڤاتا نونەران و رادێ شەرعیەتا هەڵوەشاندنێ توند و قەتیس بووینە.
ل دەستپێکێ رەوتێ سەدر هەڵوەشاندنا پەرلەمانی وەکو دوریشمەکێ خۆپێشاندان و نەڕازیبوونێن خۆ بلندکربوو، پاشان وەکو داخوازیەکا فەرمی ئاراستەی دادگەها فیدراڵی کر، بەهانەیا رەوتێ سەدر بۆ هەڵوەشاندنا پەرلەمانی پشت بەستیێ ب ماددێ (27) ژ دەستووری دکەت، کو ل گورەی وی ماددەی پێدڤییە پشتی تمامبوونا پرۆسا هەلبژاردنان ب ماوێ (30) رۆژان سەرۆک کۆمار ژلایێ جڤاتا نونەرانڤە بهێتە هەلبژاردن و پاشان سەرۆک کۆمار کاندیدێ مەزنترین قەبارێ پەرلەمانی بۆ پۆستێ سەرۆکاتییا وەزیران و پێکئینانا حکومەتێ راسپێریت، هەڵبەت ئەو پێنگاڤە نەهاتنە هاڤێتن، کەواتە ئەو سووندا پەرلەمانتاران خواری یا بەتاڵە.
نوکە پسیارا مێشکێ یاساناس و سیاسەتمەداران دغولغولینیت ئەوە، پەرلەمان ژلایێ دادگەها فیدراڵی ڤە بهێتە هەڵوەشاندن، ئەڤە د دەمەکیدایە هیچ دەقەکێ زەڵاڵی یاسایی و دەستووری ل بەردەست نینە کو رێکێ بدەت یان رێگریێ بکەت ئەو پێنگاڤ بهێتە هاڤێتن.
ماددێ 64 ژ دەستووری دوو دەرگەهان بخۆڤە دگریت بۆ هەڵوەشاندنا پەرلەمانێ عیراقێ، یێ ئێکێ پەرلەمان بخۆ خۆ هەڵوەشینیت، ئەوژی لسەر داخوازا دوو لسەر سێ یا ئەندامان، یێ دوویێ ئەوە سەرۆکێ حکومەتێ ب رازەمەندیا سەرۆک کۆماری داخواز بکەت، ئەڤ شێوازە ژی دڤێ قۆناغێدا ناهێتە کرن، ژبەرکو حکومەت یا کاربڕێکەرە و سەرۆکێ حکومەتێ ئەو مافە نینە، ئانکو تنێ دەرگەهێ ئێکێ مایە ڤەکری ئەوژی پەرلەمان خۆ هەڵوەشینیت، بۆ وێ چەندێ ژی پێدڤییە بڕیار ب رازەمەندیا دوو لسەر سێ یا پەرلەمانتاران بهێتە وەرگرتن.

ئەگەر ل گورەی ئەڤا ئاماژە پێهاتییەکرن ب گریمانی بێژین ژبلی هەڵوەشاندنا پەرلەمانی و دووبارەکرنا هەلبژاردنان، یان ژی درێژیپێدان د تونێلا تاری و بێ دووماهیدا هیچ رێیەکا دی لهەمبەر عیراقێ نەمایە

شارەزا و یاساناس دبێژن ماددێ 64 ژ دەستووری یێ روون و زەڵاڵە دەربارێ هەڵوەشاندنا جڤاتا نونەران، ڤەدەر ژ وی ماددەی هیچ رێ و دەلیڤەکا دی نینە، تەنانەت دادگەها فیدراڵی ژی نەشێت وێ بڕیارێ بدەت، دهەمان دەمدا هندەک بۆچوون دبێژن: دادگەها فیدراڵی دڤێ بگرە و بکێشێدا، هەڤڕکی چەند یا توند و دژوار بیت و ماف و راستی ل کیژان جەمسەرێ هەڤکێشێ بن، دیفاکتۆ دبیتە بیروکەکا خۆسەپینەر، نەخاسم ل دەمێ نەبوونا یاسایێ و ل گورەی رەوشا نوکە هیچ بەرژەنگ و دەرخستەیەک بۆ رەوشا چەقبەستییا نوکە عیراق تێدا دەرباز دبیت، ناهێنە دیتن.

ناڕەزایی سەدرییەکان لەبەردەم ئەنجومەنی باڵای دادوەری

ئەگەر ل گورەی ئەڤا ئاماژە پێهاتییەکرن ب گریمانی بێژین ژبلی هەڵوەشاندنا پەرلەمانی و دووبارەکرنا هەلبژاردنان، یان ژی درێژیپێدان د تونێلا تاری و بێ دووماهیدا هیچ رێیەکا دی لهەمبەر عیراقێ نەمایە، ژبەرکو ژیوار دووپات دکەت کو مەزنترین کوتلا پەرلەمانی یا مای و ژدەرڤەی پڕۆسا سیاسی کۆنتڕۆڵا لسەر جاددێ کری، وی دەمی هیچ گۆمانەک نامینیت ژبلی گەهشتن بۆ رێککەفتنەکێ و دووبارەکرنا هەلبژاردنان.
یا گرنگ دڤێ قەیران و کێشمەکێشێدا ئەوە و گەرەکە نەهێتە ژبیرکرن، ئەگەر هەموو لایەنێن سیاسی ژی لسەر هەڵوەشاندنا پەرلەمانی و دووبارەکرنا هەلبژاردنان رێککەفتن، پسیارا گرنگتر دێ مینیت ئەوژی مفایێ دووبارەکرنا هەلبژاردنان و کاریگەریا وێ پێنگاڤێ دێ ل سەر پڕۆسا سیاسی و چارەسەرگرنا کێشێ چ بیت..؟ ژبەرکو ب گوهارتنا ناڤ و دوریشمێن لیست و هەڤپەیمانیان بتنێ و بێی راستڤەکرنا یاسا و سیستمێ هەلبژاردنان هیچ گوهڕینەک دگۆڕەپانێدا پەیدا نابیت و ب دوور ناهێتە زانین پشتی پڕۆسەکا دی ژی رەوش هەر بڤی شێوەی بمینیت.
هەڵبەت بۆ گوهاتن و راستڤەکرنا یاسایێ ژی پێدڤی ب دەمەکێ درێژ هەیە، ژبەرکو بەرژەوەندیێن لایەنێن سیاسی ب وێ پێنگاڤێ ڤە گرێداینە، کەواتە هەڵوەشاندنا پەرلەمانی و دووبارەکرنا هەلبژاردنان، ژبلی دووبارەکرنێ هیچ ئەنجامەک و قازانجەک نابیت، بەلکو دێ ڤەگەرینە چوارگۆشا ئێکێ. ئاڵی بلندترین دەستهەڵاتە و پشت بەستن ب دەستووری دشێت پەرلەمانی بهەڵوەشینیت، بتایبەتی پشتی پەرلەمان ئیفلیج بووی.

*پەرلەمانتار

وتارەکانی نوسەر