دۆزا كورد، ئێكە ژ وان پرسێن هەرە گرنگێن سیاسیێن ژ دەستپێكا چەرخێ بیستێ و هەتا ئەڤرۆ ژی بووینە جهێ گرنگیدان و ل سەر راوەستانا وەڵاتێن ئیقلیمی و جیهانی، د چوارچووڤێ عیراقێدا و هەر ژ دامەزراندنا ڤێ دەولەتێ ل ساڵا 1921، بەردەوام پەیوەندیێن كورد و حكوماتێن ئێك ل دویف ئێكێن بەغدا ب ئەڤرازی و نشیڤیان دا دەرباز دبوون.
زنجیرەكا شۆڕەشێن كوردی ل عیراقێ بەرپابوون، بەلێ د ئەنجامدا و ژ ئەگەرێ گوهرینكاریێن ستراتیژیێن ل دەڤەرێ پەیدا دبوون، هیچ شۆڕەشەك ژوان نەبوو فاكتەرێ مسوگەركرن و چەسپاندنا مافێن گەلێ كورد
زنجیرەكا شۆڕەشێن كوردی ل عیراقێ بەرپابوون، بەلێ د ئەنجامدا و ژ ئەگەرێ گوهرینكاریێن ستراتیژیێن ل دەڤەرێ پەیدا دبوون، هیچ شۆڕەشەك ژوان نەبوو فاكتەرێ مسوگەركرن و چەسپاندنا مافێن گەلێ كورد، ژبەركو وەڵاتێن ئیقلیمی و جیهانی دۆزا كوردی وەكو كارتەكا فشارێ بۆ بەرژەوەندیێن خۆ بكاردئینا، دهەمان دەمدا وەڵاتێن ئیقلیمی و داگیركەرێن كوردستانێ بزاڤێن چەكداریێن رزگاریخوازێن كوردی ل هەر چوار پارچان دکرنە ئاڵاڤەك بۆ هەڤڕكیێن خۆ یێن سیاسی و بدرێژییا مێژووییا نوێ رێككەفتنێن ڤەشارتی دناڤبەرا وان وەڵاتێن داگیرکرێن کوردستانێدا هەبوون و هەنە بۆ رێگریێ ل هەوڵێن گەلێ كورد داکو نەگەهیتە ئارمانجێن خۆیێن نەتەوەیی و نیشتمانی و نە بیتە خودان دەولەتەكا ئازاد و سەربخۆ.
نموونە ل سەر ڤێ راستیێ ژی، پشتەڤانییا ئەمریكا بۆ دۆزا كوردی ل باشوورێ کوردستانێ دناڤبەرا ساڵێن 1972 ـ 1974 دا، بەرچاڤترین روودانێن مێژوویا نوویە، کو د وێ قۆناغێدا کورد ببوونە هێزەکا کاریگەر ل دەڤەرا خورهەلاتا ناڤین، بەلێ كارلێکرن و بەرژەوەندیێن وەڵاتێن ئیقلیمی ل ساڵا 1975 ئەو پشتەڤانییا ئەمریکا ژ مەبەستێن وێ ڤاڵاكر و ئەمریكا نەچاركر دەست ژ دۆزا كوردی بەردەت و بەرۆڤاژی هەلۆیستێ خۆ چاڤدێری و سەرپەرشتییا رێككەفتنا جەزائیر بكەت دناڤبەرا عیراقێ و ئیرانێدا و مەزنترین شۆرەشا چەكداری و جەماوەرییا كوردی ل باشوورێ كوردستانێ دماوەكێ كێم دا هاتە هەڵوەشاندن.
هێژ هەلەموورا شۆرەشا ژناڤچوویی سار نە ببوو، بەڕژەنگێن بزاڤەكا نوویا رزگاریخوازی یا كوردستانی ل شامێ دیار بوون، ئەوژی دامەزراندنا ئێكەتیی نیشتمانیا كوردستانێ بوو ل ئێكێ حوزەیرانا ساڵا 1975 ژلایێ سەرۆك مام جەلال و هژمارەكا سیاسەتمەدار و سەركردێن ناڤدار و خودان باوەڕ ب دۆزا كوردی، و ل ئێكی حوزەیرانا ساڵا 1976 شۆڕەشا نووی یا گەلێ كوردستانێ هاتە بەرپاكرن.
ژ ئێكەم پێنگاڤا دامەزراندنێ ئێكەتیا نیشتمانیا كوردستانێ دروشم و ئارمانجێن شۆرەشا نوی ل گورەی خواستێن وی سەردەمی گوهارتن، مافێ چارەنڤیس كرە ئارمانجەكا ستراتیژییا شۆرەشا نووی و دهەموو قۆناغ و پێڤاژوویا تێكۆشانا خۆدا ئێكەتیێ پێداگیری ل سەر وی مافێ نەتەوی و نیشتمانی كرییە.
ئاشتی و دیموكراسی و مافێ مرۆڤ و مافێ چارەنڤیس ئەو بنەما و پرنسیپن یێن هزر و فەلسەفا ئێكەتی نیشتمانی كوردستان لسەر هاتینە ئاڤاكرن، و مافێ چارەنڤیس چەقێ سیاسەت و خەباتا ئێكەتیێ یە هەر ژ دەمەزراندنێ و هەتا ئەڤرۆ، دگشت كۆنگرە و پلینۆمێن خۆدا ئێكەتیێ هەر ئەو پرسە كرییە درویشمەكێ خۆ یێ سەرەكی، و د پێنجەم كۆنگرەدا دیسان پێداگیری لسەر كرییە.
ئێكەم بەندێ بەشێ دوویێ ژ پەیرەو و پرۆگرامێ پێنجەم كۆنگرێ خۆدا، ئێكەتی نیشتمانی وەكو حزبەكا سۆشیال دیمۆكرات جەخت لسەر ئارمانجێن خۆ یێن نەگۆڕ و ستراتیژی كرییە و ژ وان ژی مافێ چارەنڤیس.
هەڵبەت ئێكەتی نیشتمانی كوردستان ئەو درویشمە ژ ڤاڵاتیێ نە بلند كرییە، بەلكو پشتبەستی ب هژمارەكا بریارێن رێكخراوا نەتەوێن ئێكگرتی رێککەفتنێن جیهانی كرییە كو ل پشتی شەرێ جیهانیێ دوویێ دەرچووینە و تێدا دانپێدان ب ماڤێ چارانڤیسێ گەلێن بندەست و ستەم لێکری کریە
رێكخراوا نەتەوێن ئێكگرتی ب رێیا كۆمەڵا گشتی و لژێر فشار و خورتبوونا بزاڤێن سیاسی و رزگاریخوازیێن چەكداری ئەوێن ژلایێ نەتەوە و كەمینەیێن ستم لێكری ڤە سەرهەلددان، زنجیرەكا بریارێن گرێدای ب چارەنڤیسێ وان نەتەوە و كەمینێن نەتەوی و ئایینی و رەگەزی دەرێخستن، ژ وان ژی:ـ
ـ بریارا ژمارە 421 یا ساڵا 1950، د وێ بریارێدا نەتەوێن ئێكگرتی رێ و شێوازێن رەوا بۆ مسوگەركرنا مافێ چارەنڤیسێ گەلێن ستەم لێكری دیاركرن.
ـ بریارا ژمارە 545 یا ساڵا 1952 مافێ چارەنڤیس بۆ گەلێن ژێردەست مسوگەر دكەت.
ـ بریارا ژمارە 2625 یا ساڵا 1970 كو یا تایبەتە ب پەیوەندیێن دناڤبەرا وەڵاتان دا و ل گورەی پرنسیپێن نەتەوێن ئێكگرتی یا گرێدایە ب مافێ چارەنڤیسێ گەلان ڤە
ـ بریارا ژمارە 2787 یا ساڵا 1972 كو تێدا نەتەوێن ئێكگرتی جەخت لسەر مافێ گەلێن بن دەست كرییە چارەنڤیسێ خۆ د ئازادی و سەرخوبوونێدا دیار بكەن.
- د بریارا 3973 یا ساڵا 1973 دا، كۆمەڵا گشتییا نەتەوێن ئێكگرتی داخواز ژ سەرجەم وەڵاتێن ئەندام كر دانپێدانێ ب مافێ گەلان بكەن بۆ دیاركرنا چارەنڤیس و سەربخۆیێ.
زێدەباری وان بریاران، چەندین رێككەفتن و بریارێن جیهانی و نێڤدەولەتی مافێ چارەنڤیس بۆ گەلێن بندەست و ستەم لێكری فەراهەم كرییە.
دقووناغا دامەزراندنێدا، سەرۆک مام جەلال و ئێكەتی نیشتمانی كوردستان ژی پشتبەستی ب وان بریار و رێككەفتنێن نێڤدەولەتی و جیهانی دکر د خەباتا خۆدا و مافێ چارەنڤیسێ گەلێ كوردستانێ كرییە ئامانجەكا سەرەكی و ستراتیژی و نەگۆڕ و ژبلی ئێکەتی نیشتمانی هیچ حزب و لایەنەکێ دی یێ کوردستانی ئەو مافێ چارەنڤیس نە کرییە د ستراتیژیەت و ئارمانجێن خۆ دا.
*پەلەمانتارا فراکسیۆنا ی.ن.ک ل جڤاتا نوێنەرێن عیراقێ
