ئەو وشانەی لە ناونیشانی وتارەکەدا ناویان هاتووە، سێ پێداویستی سادەی رۆژانەی بەردەوامی ژیانی هاووڵاتیانی هەموو وڵاتێکن لەئێستادا، هەروەها کرۆکی دروشمی سەرەکی زۆربەی خۆپێشاندان و داواکارییەکانی ئەمڕۆی گەلانی عیراقیشە، کە بە شێوەی جۆراوجۆر وەک (نەمانی گەندەڵێ، داوای خزمەتگوزاری، گەڕانەوەی سەروەری بۆ عیراق) دەردەبڕدرێن.
خزمەتگوزاری و پێداویستی رۆژانە
هەموو هەڕەمەکانی دەسەڵاتی وڵاتان پێداویستییە سەرەکییەکان بۆ هاووڵاتیانیان دابین دەکەن، کە بەشێکیان هێندە مافی سادەن کە وەک داواکاری سەرەکی ناویان نایەت لە خانەی پێداویستی رۆژانەی ژیانی هاووڵاتیبوون، بگرە پێویستی بوونی مانەوەی ئەمڕۆی چالاکی مرۆڤایەتین.
ئەگەر رۆژانێک ئەم داواکاریە سادانە وەک پێویستی شانازی بوونی دەسەڵاتەکان هاتبنە ئاراوە، ئێستا پێداویستی سەرەکی مانەوەی رۆژگاری هەڕەمی دەسەڵات نین و لەخانەی مەرجی هەبوونی هەموو سیستەم و حکومەتێکی ئاساییدا هەن و دەبێت دابینیان بکات. رەنگە لە دروستبوونی شێوە سادەی دەوڵەتەوە کە لەکۆندا پێی دەوترا: دەوڵەتی پاسەوان ئەم پێداویستیانە نەبووبن، چونکە دەوڵەت تەنها بەربەرپرس بوو لە دابینکردنی ئاسایشی هاووڵاتیانی ژێرسێبەری حوکمڕانیەکەی، دواتر دەوڵەت پەلوپۆی هاویشت و دابینکردنی ئاو، کارەبا، نان، هاتنە ئاراوەو بوون بە سیمای حوکمڕانی دەوڵەتی سەردەم.
یەکەم هەنگاونانی گۆڕانکاری دەوڵەتی ئیمپراتۆر و پاشا و میرنشین بۆ دەوڵەتی کابینەی وەزاری سەردەم، دابینکردنی ئاو و کارەبا و خۆشگوزەرانی و ئاسایش وفەراهەمکردنی بژێوی ژیان بوو لە بنچینەدا، بەڵام ئێستا پێداویستییەکانی بوونی دەوڵەت هێندە زیاد و پڕ بایەخ بوون، هیچ دەوڵەتێ شانازی بە دابینکردنی ئەم پێداویستیانەوە ناکات. کە دابینی کردون، چونکە نەک پێویستن، بگرە مەرجی پابەندبوونی هاووڵاتیانن بە دەوڵەتەکەوە، ئەگەربۆیان فەراهەم نەکرێت، دەوڵەت مەرجی دەوڵەتبوون لەدەست دەدات.
خۆشگوزەرانی و دەوڵەت
هیج رژێمێ بە بەونی دابینکردنی ئەم پێداویستیانە، لاف و گەزافی دەوڵەتبوون لێنادات، بگرە ئەمانە لە مەرجی بوونی دەوڵەت دەرچوون و پێویستییەکی ئاسایی بە رێکردنی ژیانی رۆژانەی خەڵکن و دەبێت لە هەمو دۆخێکدا هەبن، نەبوونیان وەستاندنی ژیان و لە دەستدانی مەرجی بوونی ئیدارەی حوکمڕانییە، پێداویستی داهێنانی تازە، خۆشگوزەرانی زیاتر، لەپاڵ بوونی گەل و خاک و ئاسایش و فەراهەمکردنی نان و ئاسایش بۆ هاووڵاتیان لە پێداویستییەکانی ئەمڕۆی بوونی دەوڵەتن.
ئەمڕۆ لەعیراقدا ژیان گەڕاوەتە دواوە یان چەقیوە، مەرجەکانی خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانیش لەژێر سێبەری حکومەتدا فەراهەم نابن، عیراق وەک وڵات لەدۆخێکدایە کە مەرجەکانی بوونی دەوڵەتیش کەوتونەتە ژێر پرسیارەوە، خزمەتگوزاریەکان پاشەکشەیان کردووە، هاووڵاتیان هێندە لە فەراهەم بوونی پێداویستییەکانی ژیانی رۆژانە بێبەشن، ئەو پێویستیانەی خەڵک داوای دەکەن، نەک داواکاری سادەن بەڵکو بوونەتە دروشمی رۆژانەی هاووڵاتیانی خۆپێشاندەر لەشێوەی دەربڕینی جیاجیادا، لێرەوە دەردەکەوێت عیراق کە وڵاتی شارستانێتی کۆنێ نێوان دوو رووبارەکە بوو، ئێستا لەچ پاشەکشەیەکدایە بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانیتر، چۆن چەقیوە لە پێشکەوتن، لەشوێنی خۆیدا وەستاوە، بەچاو خشانەوە بە مێژووی رابردویدا، ژیان لەهەمو روویەکەوە نەک گەشە ناکات بەڵکو گەڕاوەتە دواوە، خەڵک هیچ بوارێکی داهێنان و پێشکەوتنیان نییە، هەموو هەوڵ و کۆششێک بۆ دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانی ژیانە، کە لە وڵاتانی تردا هەر بیریشی لێناکرێتەوە، چونکە ئەو پێداویستیانە لەسەر راڕەوی بە رێکردنی ژیاندا چەسپیون، لەخانەی داواکاریدا نەماون، کە خەڵک خۆپێشادانی بۆ بکات، بەڵام لە عیراقدا خەڵک دەبێت هەر خەیاڵی لای پێداویستییەکانی رۆژانەی بە رێکردنی ژیان بێت تا نەمرن، نەک خۆشگوزەرانیەکانی ئەمڕۆی مرۆڤایەتی، هەروەک ژیان لەم وڵاتەدا تەنها لە بازنەی ئەو پێداویستیانەدا بخولێتەوە و هیچیتر.
ئەرشیف/ خۆپیشاندانەکانی عیراق
بەردەوامی خۆپیشاندان بۆ داوای خزمەتگوزاری
گەنجانی ئێستا وا راهێنراون جگە لە پێداویستی دابینکردنی ئاو و کارەبا و دامەزراندن بۆ بژێوێ ژیان هیچ داواکارییەکی تریان نییە، ئاسۆی دووری ژیان لە دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانەوە دەبینن، بۆیە رۆژانە خۆپێشاندانی بۆ دەکەن، شەهید لە پێناویدا دەدەن، لە راستیدا ئەم داواکاریانە دروشمی خەڵکی رەش و رووت و سادەکانی وڵاتن کە خەڵکی ماف خوراون و سەر بە لایەنە جیاجیاکانی وڵاتیشن، دۆخەکەش بەمجۆرە چەند ساڵێکە درێژەی هەیە.
کێبرکێیەکی توندیش لە نێوان هەوادارانی لایەنە باڵادەستەکانی عیراق دروستبووە، تا ئاستی بەرپەرچدانەوە بە چەک، داواکاریەکانی میللەت و پێداویسیەکانیانیش پشتگوێ خراون، بەشێک لە خۆپێشاندانەکان رەنگدانەوەی ئاراستەی سیاسین لە کاتێکدا هەندێ خۆپیشاندانەکان خەڵکانی برسی و بۆ داواکاری خزمەتگوزارییە، لە هەردوو حاڵەتیشدا هاووڵاتی سڤیل قوربانییە و سوتەمەنیە.
کاری تێکدەرانە و توندوتیژی
جاریش هەیە لە درێژەی خۆپێشانداکاندا دەست دەخرێتە ناو خۆپێشاندەران و نواندنی تێکدەرانە و توندوتیژی لێدەکەوێتەوە، هەرچەندە تائێستا شەهێدێکی زۆر دراوە، بەڵام داواکارییەکانی خۆپێشاندان کە لە بازنەی پێداویستی سادەی ژیانی رۆژانەی خەڵکدا دەسوڕێنەوە، دابین ناکرێن و بوونەتە گرێ کوێرەیەکی ئاڵۆز، لە ئەنجامی درێژەکێشانی چەند ساڵەی ناوبەناوی خۆپێشاندانەوە، سێ جۆر خەڵک لەناو خۆپێشاندەراندا تێکەڵ بەیەکبوون، جارجار شەقامەکان و شوێنە گشتییەکان دەگرن، گروپێکیان بەری حزبەکان و بەشێکیان میلیشیاکانن، کە بە بەرنامە بەشداری خۆپێشاندان دەکەن لە ژێریشەوە بۆ ناشیرینکردنی سیمای گشتی خۆپێشاندەران و کپکردنەوەی دۆخەکە توندوتیژی دەنوێنن، تا کۆتایی بە خۆپێشاندان بهێنن، بەرەیەکی تر ئەندامانی حزبە کێبرکێکانی سیستەمەکانی دەسەڵاتی رابردو و ئێستان، تێکەڵ خۆپێشاندان دەبن، دروشمەکانی میللەت دەڵێنەوە. کەی رێنمایی کەرەکانیان ئاماژەیان پێبدەن خۆپێشاندان رادەگرن ودەکشێنەوە و گۆڕەپانەکە جێدەهێڵن، بەشێکی تر خەڵکی سادە و برسییە کە لەناخەوە هەڵگری دروشمەکانی تایبەت بە پێداویستییە سادەکانن کە دەبنە سوتەمەنی دۆخەکە.
