نزیک دەبینەوە لە ساڵێک کە هەڵبژاردنی پێشوەختە وەک چارەسەر بۆ تێکچوونی شەقامی سیاسیی عیراقی و نەمانی متمانە و باوەڕ لە نێوان لایەنە سیاسییە عیراقییەکان بەیەکتر.
هەفتەیەک رێکلام بۆ کۆبوونەوەیەک دەکرێت و میدیاکاران شرۆڤەی دەکەن، دوای کۆبوونەوەکەش بەشداران دێن و دەڵێن کۆبوونەوەکەمان زۆر باش بوو رایەکانمان لێک نزیکن، کەچی کۆبوونەوەیەکی تر ئەمەی ئەوان رەتدەکاتەوە و هیچی لێ شین نابێت، بەڵگەش بۆ ئەمە نەگەیشتنیانە بە ئەنجامێکی ئیجابی، کە وڵات رزگار بکات لەو چەقبەستووییە.
سەرانی سیاسی عیراق خۆشیان ئەمە دەزانن
ئەوان واتا سەرانی سیاسی عیراق، هەموویان دەزانن کە ئەمە بە هیچ پێوەرێک پێوانە ناکرێت و مانا و تەفسیرێکی باش ناداتە عیراق و خەڵکەکەی لەلای نێوندە جیهانییەکان، لەگەڵیشیدا بە پێداگرییەکی عینادی سەخت لێکنزیکبوونەوەکان بەدانانی مەرجی قورس لەیەک دووردەخەنەوە و دەشڵێن ئێمە لە خەمی عیراق و عیراقییەکانداین.
کێشە سیاسییەکانی عیراق بە چەک و توندوتیژی چارەسەر ناکرێت
دەستی دەرەکی و ئەجێندای کۆبوونەوەکان
لە غیابی متمانەی سیاسی و پێکەوە کارکردن بۆ بەڕێوەبردنی وڵات، پەرتەوازەیی دێتە کایەوە، ئەمەش وادەکات کە دەستە دەرەکییەکان ئاسانتر جێگەی خۆیان بکەنەوە بۆ چەسپاندنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان.
دەستی دەرەکی بە ئاشکرا لەسەر دۆخەکە هەیە، ئەگەر لە وڵاتێکی تر دوو دەست لە ململانێدا بن، لە عیراق چەندین دەستی دەرەکی هەیە و زۆربەی لایەنە سیاسییەکانی بەسەردا دابەش بووە و خاوەنی بڕیاری خۆیان نین و بە ئەجێندای دەرەکییەوە دەچنە کۆبوونەوەکانەوە.
ململانێیەکی مەزهەبی بە درێژایی مێژوویەکی چواردە سەدە لەسەر زەوی عیراق بەڕێوە دەچێت، ئەمڕۆش بە قووڵتر بوونەوەی ئەو ململانێیە لە نێوان دوو بەرەی شیعەدا کێشەکان ئاڵۆزتر بوون، ئەمریکا و هاوپەیمانانی بە رواڵەت لەگەڵ ئەوەدان کە هەرچی زووتر لایەنەکان رێبکەون و کۆتایی بێت، بەڵام لە ناوەڕۆکدا حساب بۆ ئەو لایەنە دەکەن کە دەیەوێت حکومەت پێکبهێنێت، ئەگەر لە خۆیانەوە نزیک نەبێت ئەوە لە رێگەی ئەولایەنەوە کە سەر بەخۆیانە، رەتیدەکەنەوە.
لایەنەکان پێش کۆبوونەوە، هەڵگری چەند خاڵ و مەرجێکن و دەیانەوێت هەرچی زۆرتر ئەوەی خۆیان بێتە دی، هەمووشیان لەیەکەوە دوورن، چونکە بابەتەکانیان لەدەرەوەی بەرژەوەندیی عیراقییەکانە، بەپێچەوانەی ئەو هەستانەوە کە دەریدەبڕن لەبەردەم کامێرای میدیاکان.
خاڵی جەوهەری ناکۆکییەکان
دەپرسن ئایا لە فڵان کۆبوونەوەدا زەمینەیەکی باش هەیە بۆ دانوستان؟
دەڵێین دانوستان لەسەر چی؟ چی تازە هەیە تا دانوستانی لەسەر بکرێت؟ ئەوەی هەیە دیارە، ململانێ لەسەر جیاوازیی ئەو قوتابخانە تییۆرییە نییە کە دەیانەوێت لە رێیەوە خزمەتی وڵاتی پێبکەن، جیاوازیی چۆنێتی چەسپاندنی یاسا و سەرچاوەکانی دانانی دەستوور نییە تا لەیەکتر دوور بن، لەسەر زیاتر دڵسۆزی لایەنێک نییە، لەسەر دەستپاکتر و بە ئەمەکتر و وەرگرتنی هەڵوێستی داکۆکیکەرانەی پارێزەری خاک و سەروەریی وڵات نییە، بەڵکو ئەوەی لە ئەجێندای کۆبوونەوەکاندایە زۆرینەیان پلە و پۆستەکانن کە پێداگریی لەسەر دەکەن.
ئەگەرەکانی رێکەوتن و کلیلی ئارامی
ئەگەر لایەنە سیاسییەکان رازی بوونایە سەردرییەکان حکومەت پێکبهێنن، ئەوا لەمێژ بوو ئەم کێشانە کۆتایی هاتبوو، ئەگەر لایەنی بەرامەر لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا بیانتوانیبایە هاوپەیمانێتییەکی وەها دروست بکەن کە یەکلاکەرەوە بن، ئێستا لە چەقبەستووییدا نەدەبووین.
ئەگەر کوردیش لە هەرێم لەسەر دانانی کاندیدێک بۆ سەرۆک کۆمار، خۆیان یەکلایی بکردایەتەوە، ئێستا تۆپی کێشەکان هەمووی لای باقی هێزە عیراقییەکان دەبوو، کوردیش بەسەر بەرزییەوە دەیتوانی ببێتە قورسایی و یەکلاکەرەوە.
عیراق وەک سندوقی تەقاندنی مووشەکی ئەتۆمی وایە کە کلیلەکەی لای چەند کەسێک بێت، دەبێت ئەو چەند کەسە پێکەوە ئامادە بن و کلیلەکانیان پێ بێت ئەوجار دەتوانن مووشەکەکە بتەقێنن ئەگەر زانییان بەرژەوەندی وڵاتەکەیان ئەوەی دەوێت، بەڵام لە دۆخی عیراقدا هەڵگری کلیلی چارەسەرەکان زۆر لە یەکتر دوورن و دژ بەیەکن و دەیانەوێت عیراق و عیراقییەکان بەرەو دواتر ببەن، لەمەشدا هەر کۆمەڵگە دەبێتە قوربانی.
لایەنەکان هەموویان گەندەڵکارن؟
گونجاوە ئەگەر بزانین لایەنێکی سیاسیی لەسەر هەقە و دەیەوێت خزمەتی زیاتر بکات، کەچی بیانووی پێبگیرێت و نەهێڵن بێتە پێش. ئەوانەی ئەمڕۆ لە گۆڕەپانی سیاسیدا دەیانبینین، زۆربەیان بەشداریی حکومڕانییان کردووە و پلە و پۆستی باڵایان هەبووە، خۆشیان بە بەڵگەوە یەکتر تاوانبار دەکەن بە گەندەڵی و دیارنەمانی ملیارەها دۆلاری دەوڵەت.
کەوابوو ئەگەر ئەو تاوانبارکردنانە بکەینە گریمانەیەک و راست بێت، ئەوا ململانێکانی ئێستاش لەپێناوی زیاتر بەدەستهێنانی سەروەتە نەک خزمەتی خەڵک.
لە روومان بێت بڵێین خەڵکی کوێین
ئەوانەی کە وڵاتەکەیان چۆتە سەر سکەی خۆی و بەبێ کێشە لە هەوڵی پێشخستنی کۆمەڵگەکەیاندان و پێشبڕکێ لەسەر زیاتر بوژانەوەی دەکەن، بەسەر بەرزییەوە دەتوانن باس لە ناسنامەی خۆیان بکەن و بڵێن خەڵکی فڵان وڵاتین، بەڵام کاتێک ئێمە لەدەرەوەی وڵات دەڵێین خەڵکی عیراقین، یەکسەر پرسیاری ئەوان لەسەر چۆنێتی دۆخی عیراق دەبێت، هەروەک ئەوەی ناوی کەسێکی نەخۆشیان بیستبێت.
کاتی ئەوە هاتووە گەلانی عیراق بێنە دەنگ، دەنگی راستەقینە نەک تێکدەری شەقام، پێویستە بە دەنگەکانیان ئەوانە لابدەن کە بوونەتە مۆتەکە بەسەر خەڵکەوە، ئەوانەی پەردە لەسەر گەندەڵی یەکتر هەڵدەدەنەوە و دووریان بخەنەوە لە گۆڕەپانی سیاسیی.
بەغدا و هەرێم و فیدراڵی
زۆربەی لایەنە ناکۆکەکانیش هەڵوێستیان لە بنچینەدا سەبارەت بە کورد و هەرێم لێکنزیکە، سەرەڕای ناکۆکییەکانی نێوانیان، کەوابوو هەوڵی هەر تاکێکی عیراقی بۆ چاکسازی و دەرچوون لەم حکومەتە گەندەڵکارانە(بەپێی تاوانبارکردنی خۆیان بۆ یەکتر) لە دەنگداندا دەردەکەوێت، کوردیش ئەگەر بیەوێت خۆی بەرەو سەقامگیریی ببات و دۆخی هەرێم بپارێزێت و دەست بە باڵی سیستمی فیدراڵییەوە بگرێت، دەبێت هەوڵی جدی بدات بۆ دامرکاندنەوەی ململانێ و ناکۆکییەکانی هێزە عیراقییەکان و بردنیان بەرەو هێڵی تەوافوق تا ئەوکاتەی هەڵبژاردن دەکرێتەوە بە ئامادەکاریی و میکانیزمێکی گونجاوەوە، پێش ئەمەش دەبێت هەڵوێستێکی یەکگرتووی هەرێم بێتە کایەوە.
