8
ناتوانرێت باس لەكاتی مانەوە و نیشتەجێبوونی مام جەلال لەشامدا بكرێت، لەپەنجاكانی سەدەی رابردوو، بێ ناوهێنانی شازادە رەوشەن بەدرخان، چونكە ئەو شازادەیە لەو سەردەمەدا ماڵەكەی كردووە جێ حەوانەوەیەكی ئەمین بۆ هەموو ئەو كەسایەتییە كوردانەی سەردانی شامیان دەكرد، هەر لە كوردی سوریا تا دەگات بە كوردی بەشەكانی تری كوردستان، بە جۆرێك ئەو ماڵە بوبوو بە شوێنی یەكبینین و كۆبوونەوەی كەسایەتییە سیاسیی و رۆشنبیرییە كورد و كوردستانییەكان، لە پێش هەمووشیانەوە مام جەلال.
رەوشەن بەدرخان لە پەنجاكانی سەدەی رابردوودا، خاوەنی هەستێكی نەتەوەیی قووڵ و هەستێكی بەرزی بەرپرسیارێتی بووە، بەرامبەر بە كەسانی هاونەتەوەی و چەترێكیش بووە بۆ دەیان رۆشنبیر و سیاسەتمەداری كورد
پەناگەیەك بۆ هەمووان
مام جەلال هەر ئەوەندەی پێی نایە خاكی شامەوە لە 1955دا، بەردەوام و بێ دابڕان سەردانی ماڵی رەوشەن بەدرخانی دەكرد، مام جەلال سەبارەت بەم قۆناغە و لە كۆبوونەوەیەكی رۆشنبیری كە لە هاوینەهەواری دوكان بە بۆنەی ساڵیادی رۆژنامەگەری كوردییەوە لە 2-4-2004 كرا، وتی: كاتێك لەشام بووین ماڵی رەوشەن بەدرخان ئەو پەناگەیە بوو كە پەنامان بۆ دەبرد لەكاتی هەستكردنمان بەترس و دڵەڕاوكێ، لە هەندێ كاتی تریشدا پەنامان بۆ ئەوێ دەبرد، كە بیری خواردن و خورادنەوەو زادی ماڵەوەو كەسوكاری خۆمان دەكرد، چونكە ماڵەكەی رەوشەن بەدرخان ماڵی هەموو كوردێك بوو.
یارمەتیدەری كەسایەتییە كوردەكان
رەوشەن بەدرخان هیچ كاتێك دوانەدەكەوت لەیارمەتیدانی ئەو كوردانەی پەنایان بۆ دەبرد، هەوڵیشی دەدا لەرێگەی پەیوەندییەكانیەوە كارەكانی ئەو كەسایەتییە كوردانە رایی بكات، لەساڵی 1957یشدا، كاتێك مام جەلال لە دەروازەی تەل كۆچەر لەسەر سنووری سوریا و عیراق دەستگیركرا، بەهۆی هاتنە ناو سوریا بە دۆكیۆمێنتی نا رەسەمی و دواتر رەوانەكردنی بۆ گرتوخانەی حەسەكە، مام جەلال هیچ چارەسەرێک لەبەردەمیدا ناما بۆ چارەسەری كێشەكەی و رزگاربوون لەو دۆخە، تەلەفۆنی بۆ رەوشەن بەدرخان كرد و باسی بارودۆخی خۆی بۆ كرد، ئەوەبوو رەوشەن بەدرخان بەپەلە عەقید محەمەد زەلفۆی ئاگاداركردەوەو تەكلیفی لێكرد مەسەلەكەی چارەسەر بكات، ئەو ئەفسەرە كوردەش هەوڵەكانی خستەگەڕ و مام جەلالی ئازادكرد، دوای ئەوەی مام جەلالیش گەیشتە شام و بۆ ئەوەی بتوانێت گەشت بكات بۆ وارشۆ بۆ ئامادەبوون لە كۆنگرەی گەنجان و خوێندكارانی جیهان، پێویستی بە دۆكیۆمێنتی رەسمی بوو، هەرچەندیش دابینكردنی ئەو جۆرە دۆكیۆمێنتانە زۆر ئەستەم بوو، بەڵام عەقید محەمەد زەلفۆ دابینكردنی گرتەئەستۆ لەسەر داوای رەوشەن بەدرخان، توانی دۆكیۆمێنتەكان بۆ مام جەلال پەیدا بكات، بەهۆی پەیوەندییە خێزانێكەیەوە لەگەڵ عەبدولحەمید سەراج كە كچێكی بنەماڵەی زەلفۆی كوردی ناسراوی شامی هێنابوو
گرنگیدان بە مام جەلال
رەوشەن بەدرخان وەكو دلاوەر زنكی نووسەر پێی راگەیاندم، گرنگی زۆری بەمام جەلال دەدا و وەكو یەكێك لەمنداڵەكانی خۆی سەیری دەكرد و جل و بەرگەكانی دەشوشت و خواردنیشی بۆ لێدەنا، جیاوازیشی لە نێوان مام جەلال و هاوڕێكانی دەكرد لەرووی مامەڵەوەو دەیووت: هەرچەند زۆرێك خەباتگیڕی چالاكی كورد هەن لە رووی رێكخراوەییەوە، بەڵام مام جەلال لەپاڵ كاری رێكخراوەیی وەكو سیاسەتمەدارێكی لێهاتوو دەردەكەوێت، ئایندەیەكی سیاسیی گرنگیشی دەبێت لەدوارۆژدا.
لەو چوارچێوەیەدا سینەم خانی كچی رەوشەن بەدرخانیش سەبارەت بەمام جەلال پێی وتم:مام جەلال بەبەردەوامی سەردانی ماڵی ئێمەی دەكرد، هەركاتێكیش بهاتایە سەرەتا دەیپرسی كە چیمان لێناوە؟ جارێكیان دایكم رەوشەن بەدرخان وتی، خواردنەكەمان تەنها نان و پەنیرە، مام جەلالیش لەوەڵامدا بە سوعبەتەوە وتی: مادام وایە خواحافیز!، سینەم بەدرخان بەردەوام دەبێت لەقسەكانی سەبارەت بەمام جەلال و دەڵێت: لەراستیدا مام جەلال زۆر بەوەفا و جوامێر بوو لەگەڵماندا و بڕێك پارەی مانگانەی بۆم تەرخان كردبوو، دوای ئەوەی مێردەكەم خانەنشین كراو ئەو زانی كە مووچەی خانەنشینی بەشمان ناكات، ئەو یارمەتییە داراییەشی بەردەوام بوو تا وادەی كۆچیی دوایی، ئەمە چ جای ئەوەی قوتابخانەیەكی لەسلێمانی كردەوە بەناوی رەوشەن بەدرخانی دایكمەوە، فەرهەنگەكەی باوكیشم جەلادەت بەدرخانی لە ساڵی 2009 دا چاپ و بڵاوكردەوە لەسەر خەرجی تایبەتی خۆی و هێرۆخان.
بۆ بەرزراگرتنی یادەوەری رەوشەن بەدرخان و رێزگرتن لە خزمەتەكانی، مام جەلال لە 30-4-1997 و بەهاوكاری عەبدولحەمید دەروێش و كەمال بورقای، مەزارگەیەكی بۆ رەوشەن ساڵح بەدرخان بەگ و جەلادەت عالی بەدرخان بەگی هاوسەری و بەدرخان بەگی باپیری كە میری بۆتان بوو، دروستكرد لە قەبرسانی مەولانا خالیدی نەقشبەندی لە گەڕەكی روكنەدین لەشام.
رەوشەن بەدرخان كێیە؟
رەوشەن بەدرخان 1909-1992، ژنە كوردە رۆشنبیر و پەروەردەكار و نووسەر و وەرگێڕ و شازادە، كچی ساڵح بەدرخانەو لە شاری ئەستەنبوڵ لەدایكبووە و دواتر لەگەڵ خێزانەكەیدا لە ساڵی 1913 هاتوون بۆ شام، لە شام خوێندنی لە خانەی مامۆستایان لە ساڵی 1923 دا تەواوكردووە، دواتر هاوسەرگیری لەگەڵ جەلادەت عالی بەدرخانی كوڕی مامی كردووە لە ساڵی 1935، چووەتە نێو یەكێتی ژنانی سوریاوە و نوێنەرایەتی ئەو یەكێتییەی كردووە لە كۆنگرەی جیهانی ژنان لە قاهیرە لەساڵی 1944، لە ساڵی 1947 لە رادیۆیی سوریا كاری كردووە، لەگەڵ ژمارەیەك لە رۆشنبیرانی كورد كۆمەڵەی بووژاندنەوەی كەلتوری كوردیان لە ساڵی 1955 دامەزراندووە، دواتر لە لایەن مام جەلالەوە نێردراوە بۆ یۆنان بۆ نوێنەرایەتیكردنی كورد لە كۆنگرەی دژ بە ئیمپریالیزم و رەگەزپەرستی لە ساڵی 1956دا، رەوشەن خان لەپاڵ زمانی كوردیدا، زمانەكانی عەرەبی و فەرەنسی و توركی و ئینگلیزی دەزانی و هەندێك زمانی ئەڵمانیشی دەزانی.
ئەم خانمە كوردە لە ساڵی 1992دا لەشاری بانیاس كۆچی دوایی كردووە و دواتریش لە گۆڕستانی شێخ خالیدی نەقشبەندی لە گەڕەكی كوردەكان «روكنەدین» لە تەنیشت گۆڕی جەلادەت بەدرخانی مێردی»1893-1951» و بەدرخان بەگی باپیری (1802-1868) نێژراوە.
ئەم شازادە كوردە رۆشنبیرە لە پەنجاكانی سەدەی رابردوودا، خاوەن هەستێكی نەتەوەیی قووڵ و هەستێكی بەرزی بەرپرسیارێتی بووە، بەرامبەر بە كەسانی هاونەتەوەی و چەترێكیش بووە بۆ دەیان رۆشنبیر و سیاسەتمەداری كورد و دایکێكی بە سۆزی هەمووانیش بووە.
و _ گۆران فەتحی
رەوشەن بەدرخان و جەلادەت بەدرخانی هاوسەری و منداڵەکانیان
