ئایندەی كوردستان لە سایەی نەوت و غازدا

هەر زلهێزێكی جیهانی و هەر وڵاتێكی ئیقلیمی، بایەخ بە خاكەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بدات، تەنها و تەنها بۆ نەوت و غازە. 
بە مەفهومی موخالەفە، ئەم خۆرهەڵاتی ناوەڕاستە جگە لە نەوت و غاز هیچ شتێكی دیكەی نییە مایەی تموحی زلهێزەكان بێت و لەو پێناوەدا سەدان هەزار كیلۆمەتر ببنڕن و بگەنە ناوچەكە. 
ئەو رێڕەوە مێژووییەشی كە زلهێزەكانی پێدا گەیشتۆتە خۆرهەڵات جگە لە نەوت و غاز هیچی دیكە نەبووە، ئەو زلهێزانە ئەم خۆرهەڵاتەیان هەڵگەڕاندبێتەوە! یان سیستمەكانیان گۆڕی بێت، یاخود هەر سەرۆكێكیان لابردبێت، لە سۆنگەی تێڕوانینێكی مەكیاڤیللییانەوە بووە كە «بڕی سوود و قازانج» بووە لەو پڕۆژەیەی دەستیانداوەتێ‌.
ئەم وێنەیە هەرچۆنێك لە ئەلبوومی بەناو گۆڕانكارییەكانی سەردەم و سەربەخۆیی وڵاتانی خۆرهەڵاتدا جێی بكەینەوە، لەو راستییە كەم ناكاتەوە كە زلهێزەكانی سەربە جیهانی سەرمایەداریی ئەوروپی و ئەمریكی، نایەنە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بۆ بنیاتنانی پڕۆژەیەكی گەورە لە دەرەوەی ئەو تێڕوانینە مادییەی كە بۆ خۆرهەڵاتیان هەیە.
لە چوارچێوەی ئەو وێنە گشتییەدا كە پیشانماندا، هەرێمی كوردستانیش یەكێكە لەو بەشە خاك و نەخشە وزەییەی كە جێگەی تموح و شوێن چڕنووكی هەڵلووشەرانی نەوت و غازە، وەك چۆن بەلای قرشەكانی نەوت و غازەوە خاكەكان لە رووی شێوە و دانیشتوانەوە بۆ ئەوان گرنگییەكی نییە، ئەوا خاكی هەرێمی كوردستانیش گرنگ نییە كەوتۆتە كوێی نەخشە خۆرهەڵاتییەكەوە، بەڵكو گرنگ ئەوەیە نەوت و غازی چۆنە و بڕەكەی چەندە؟ 
بۆیە مادام ئەو گەڕیدانەی  بەشوێن نەوت و غازدا ئەوەندە تینوون، ئەوا رامكردنیشیان بە هێزی نەوت و غاز ئاسانە و دەتوانرێت بەو بڕ و چێژە جڵە و بكرێن.
 لەناو تەواوی وڵاتانی خۆرهەڵاتدا تەنها سعودیە توانیویەتی تائێستا نەوتەكەی بە باشی بەكاربهێنێت و بیخاتە خزمەتی وڵاتەكەوە. 

زلهێزەكانی سەر بە جیهانی سەرمایەداری، نایەنە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بۆ بنیاتنانی پڕۆژەیەكی گەورە لە دەرەوەی ئەو تێڕوانینە مادییەی كە بۆ خۆرهەڵاتیان هەیە

سعودیە لە رێكەوتنەكانی نەوت بەرامبەر بە كڕینی چەك لەگەڵ ئەمریكا، یەكێك لە مەرجەكانی ئەوەیە ئەمریكا بنەماڵەی ئالسعود و سعودیەش بپارێزێت، ئەمریكاش ئەو خاڵەی جێبەجێكردووە، بەڵام لەبەرامبەر ئەو داوایەی سعودیەدا ئەمریكاش داوایكردووە کە سعودیە بە دۆلار نەوتەكەی پێبفرۆشێت، ئەو وێنەیەی سعودیە كە بە نەوتەكەی توانیبووی ئەمریكا بێدەنگ بكات، لە داخرانی سیستمەكەی و تیرۆری «جەمال خاشوقچی» و چەوساندنەوەی ژنان، پێش ئەوەی كرانەوەی سعودیە لەسایەی «محەمەد بن سەلماندا دەستپێبكات، بەتەواوی پێچەوانەی عیراقی ساڵانی دوای 1917یە كە بەریتانیا داگیری دەكات. 
لێرەدا ئەگەرچی عیراق لە ساڵی 1921دا سەربەخۆیی وەرگرت، بەڵام 15 ساڵ عیراق و بەریتانیا لەسەر سەربەخۆبوونی نەوتی عیراق ململانێیان كرد، بە ئێستاشەوە نەوتی عیراق نەبووە مایەی دروستكردنی عیراقێكی نوێ لە دەرەوەی مێژوو، بۆیە دەبینین هەرگیز عیراق لە رێی نەوتەكەیەوە كۆمپانیا جیهانییەكانی نەهێناوەتە عیراق بۆ ئاوەدانكردنەوە، بەڵكو وڵاتە گەورەكان لەپێناوی نەوتی عیراقدا هاتوون و وڵاتەكەیان داگیركردووە و وێرانیان كردووە. 
هەرچی كوردە، لە كۆنەوە بۆ ئێستا، لە خێر و بێر و شیرینی نەوتیان نەخواردووە، بەرهەمی نەوتی هەرێمی كوردستان نەبۆتە پاڵنەرێكی باش بۆ كورد تا ئاستی دەوڵەت و سەربەخۆیی بیبات و ئایندەیەكی مسۆگەر و پڕ دڵنیایی هەبێت، یان لانیكەم ئەم نەوتەی هەرێمی كوردستان لە سایەی لێپرسراوانی كوردستان و حكومەتەوە نەبۆتە كارتی گوشار بۆسەر كڕیارەكانی و وەك مەرج بەسەریاندا نەسپێنراوە كە لەهەر ئەگەرێكدا هەرێمی كوردستان رووبەڕووی هەر مەترسییەك بۆوە، بە هانای هەرێمەوە بێن و خەڵكەكەی بپارێزن .
یەك لەو هەڵانەی سەركردایەتی كوردستان بەتایبەتی لە پرسی نەوتدا كردوویانە ئەوەیە كە خەونی سەربەخۆبوونی ئابووری نەخراوەتەوە پێش سەربەخۆبوونی سیاسییەوە. 
زۆرێك لە شارەزایانی سیاسی پێیانوایە كە، ئیشكردن بە هێزی ئابووری بەهێزتر و كاریگەرترە لە جووڵەی سیاسی. لە زۆر نووسینی دیكەشدا ئاماژەم بەو دێڕە بەناوبانگەی «عەبدولكەریم قاسم» كردووە كە دەڵێت :«بەڕاستی قسەكردن لەسەر سەربەخۆیی سیاسی بەبێ سەربەخۆیی ئابووری، مایەی گاڵتەجاڕییە». 
ئەوەشی ماوەتەوە كە ئایندەی هەرێمی كوردستان مسۆگەر بكات، بابەتی «غاز»ەكەیەتی، پێویستە غازەكەی هەرێم بە دەردی نەوتەكە نەبرێت و غاز ئایندەی هەرێمی كوردستان مسۆگەر بكات.

بڕبڕەی پشتی ئابووریی عیراق و هەرێم، نەوت و غازە