سەرەتای ساڵانی حەفتاكان بە ساڵانی وەرچەرخان و پاكکردنەوەی زمانی كوردی دادەنرێت، لە وشە و زمانی بیانی، تیایدا زمانی كوردی لەو قاڵبە كلاسیك و رزیوە دەرهێنرا كە شیعر و چیرۆك و نووسینی ئاسایی پێدەنووسرا، فەزڵی ئەم هەنگاوە گەورەیەش بۆ ئەو جووڵانەوە ئەدەبییە دەگەڕێتەوە كە لە سەرەتای حەفتاكان لە شارەكانی سلێمانی و بەغدا و هەولێر سەریهەڵدا و چەندین بەرهەمی نوێیان بەچاپ گەیاند بە جۆرێك رەچاوی ئەوە كرابوو كە بە هیچ شێوەیەك وشەی بێگانەی تێدا بەكارنەهێنن و داوا لە نووسەرانی ئەو كاتەش کرا كە هەمان رێچكەی نووسین بگرنە بەر.
سەرقافڵەی ئەم جووڵانەوە ئەدەبییەش شێركۆ بێكەس و لەتیف هەڵمەت و كامەران موكری و هێمن موكریانی و چەندینی تر بوون كە توانیان لە دەقەكانی خۆیانەوە دەستپێبكەن و پەخشان و شیعر و چیرۆك لە رێوانی كلاسیك دەرباز بكەن و واتا و خەسڵەتێكی نوێ بە زمانی كوردی ببەخشن ئەمەش بەدەستكاری رێبازی نووسین و فۆرم و ناوەڕۆك و وشەسازی و بژار و هەڵاوێردكردنی وشە خۆماڵی و بیانییەكان دەستیپێكرد.
ئەم جووڵە ئەدەبییە نوێیە نەك هەر لەسەر پاكردنەوەی زمانی كوردی و گۆڕینی شێوەی ئاخاوتن كاریگەر بوون بەڵكو نەریتێكی تریشیان داهێنا ناوی منداڵانی كورد هەڵگری مانای كوردی بن و چیدی ناوی بێگانە لە منداڵان نەنرێت. بۆ نموونە لە جیاتی ئەمەل، هیوا و لە جیاتی سامر، شۆڕش و لە بری ئەحمەد، شاخەوان و لە بری ناسر، ئازاد و گۆڕینی سەدان و بگرە هەزاران ناوی تر كە زادەی كوردبوون بێت. بە واتایەكی تر خەڵكی كوردستانیان فێر كرد ئیدی ناوی منداڵەكانیان بە كوردی بنێن نەك بە زمانەكانی تر .
وشەی ئەمجارەمان (تەریك)ە، جاران زۆر بەكاردەهات و ئێستا زۆر بە کەمی بەکار دەهێنرێت، لە زۆربەی شێوەزار و زارۆكەكاندا وشەی تەریك بە كارهێنراوە و لە هەموانیشدا یەك واتای بەخشیوە. دەمانەوێ بە بەكارهێنانی وشەكە لە چەند رستەیەكدا ماناكەی باشتر بۆ خوێنەر روون بكەینەوە، بۆ نموونە:
بۆچی خۆت تەریك گرتووە؟
بە پیاوێك وا دەگوترێت كە لە دووری كۆمەڵێك هاوڕێی خۆی وەستابێت پێی دەڵێن ئەو كەسە خۆی تەریك گرتووە، واتە خۆی دوور خستۆتەوه لە هاوڕێكانی، پەڕگیرە یان دوورە دەستە.
لە شاڵاوی ئەنفالە بەدناوەكەدا لە دەم زێی بچووك لەگەڵ باوكم و چەند كەسێكی تر بەرەو ناوچەی گۆڕقەرەج دەڕۆیشتین، من چەند مەترێك كەوتبوومە دواوە، بۆ ئەوەی لێیان دانەبڕێم و ون نەبم باوكم گوتی:
كوڕم تەریك مەبە. واتە لە ئێمە جیامەبەوە، با تووشی بەڵایەك نەبیت.
جارێكیان دایكم لە حەوشەكەمان مانگای دەدۆشی، گوێرەكەكەش كە تەمەنی بیست رۆژێك دەبوو دەمی دەخستە ژێر گوانی مانگاكە و نەیدەهێشت دایكم مانگاكە بدۆشێت بۆیە باوكم گوتی: ژنەكە گوێرەكەكە تەریك بكە، واتە دووری بخەوە بۆ ئەوەی بە ئاسانی مانگاكە بدۆشیت.
كۆمەڵێك ژن لە سەراوی ئاوایی بە گۆزە ئاویان دەهێنا، یەكیان خۆی دواخست و لەسەرخۆ دەڕۆیشت، ژنێكیان گوتی: گوڵچین ئەوە بۆچی خۆت تەریك گرتووە؟ ژنە پەڕگیرەكە گوتی هیچ، هەروا.
كۆمەڵێك پێشمەرگە لە ساڵانی هەشتاكان دوای ئەوەی لە چالاكییەكی پێشمەرگانە دەگەڕێنەوە لە ئەشكەوتێكدا ئاگرێكی گەورە دەكەنەوە و بازنەیەك لە دەوری ئاگرەكە دروستدەكەن كە مەبەستیان بوو جلەكانی بەریان وشك بێتەوە و گەرم ببنەوە، بەڵام یەك لە پێشمەرگەكان لە دووری ئەوان هەڵكورمابوو، فەرماندەكەیان پرسی: ئەوە بۆچی ئازاد خۆی تەریك گرتوو؟ ئەوانیش گوتیان ئەو هەڤاڵەی لەم چالاكییە شەهید بوو زۆر هاوڕێی ئازاد بوو بۆیە خەم دایگرتووە و تەریكە.
هێندەی سەرنجم دا بێ وشەی تەریك لە زۆربەی بوارەكانی ژیانی كوردەواری بەكارهێنراوە، بە واتای پەڕگیر یان دوور یان
دوورە دەست.
