ئەفەندینامە

دەرگاوانی عروبی

09:41 - 2023-02-26
رەنج ئازاد
260 خوێندراوەتەوە

بە سادەیی، دەمەوێت راپۆرتەکەی رۆژنامەی سەباح-ی زمانحاڵی حکومەتی عیراقی فیدراڵ، ببەستمەوە بە تیۆری میدیایی دەرگاوانەوە و لەوێشەوە بەستنەوەی بە زەینی عروبیی بەشێک لە عەرەبی عیراقەوە، زەینێک کە دوودڵ نییە لەوەی ناسنامەی عیراق بە ناسنامەیەکی عەرەبی ناوببات.
با وایدانێین، (ئەگەرە نزیکەکەش بۆ ئێستا هەر ئەوەیە)، کە راپۆرتەکەی رۆژنامەی سەباح لەبارەی ویستی هاووڵاتییانی هەرێم بۆ چوونە سەر بەغدا،  گوزارشت لە تێڕوانین و سیاسەتی ئێستای حکومەتی عیراق ناکات و ئاگاداری راپۆرتەکەش نەبوون، روونکردنەوەکەی دواتری وتەبێژی حکومەتەکەش هەر بەو ئاراستەیەدا بوو، بەڵام لەبارەی خودی رۆژنامەکەوە چی؟ 
تیۆری دەرگاوان قسەیە لەبارەی ئەوەی هەر ناوەڕۆک و بابەتێکی میدیایی، لە دەستنیشانکردنیەوە، تا دەگاتە بەرهەمهێنان و دواتریش بڵاوکردنەوەی بە چەند قۆناغێکدا تێدەپەرێت، کە لە هەر یەکێکیاندا دەرگاوانێک هەیە و کۆنترۆڵی بابەت و ناوەڕۆکەکە دەکات، بیرکردنەوە و تێڕوانین و دونیابینی و لایەندارییەکانی دەرگاوانەکەش کاریگەرییان لەسەر سروشتی کۆنترۆڵ و بڕیاردانەکان هەیە.
بە لەبەرچاوکردنی پەیکەری کارگێڕیی هەر رۆژنامەیەکیش، دەکرێت راپۆرتێک لە نموونەی ئەوەی سەباح، لانیکەم بە پاڵاوگە «فلتەر»ی سێ دەرگاواندا بڕوات، یەکەم ئەو رۆژنامەنووسەی ئامادەی دەکات، دووەم بەرپرسی لاپەڕەکە، سێیەم سەرنووسەر.
بۆچی ئەو بابەتەیان هەڵبژارد و گرنگ بوو بەلایانەوە؟ دەیانەوێت لەم رێگەوە چی بڵێن؟ پرسیارگەلێکی رەوان، بەڵام لەوە گرنگتر تیشکخستنە سەر ئەو زەینە عروبییەیە کە دەکرێت بەرهەمێکی میدیایی وا بهێنێتە بوون! زەینێک کە بە دڵنیاییەوە تەنها لە میدیادا نییە و لە زۆر کەلەبەری دیکەدا خۆی حەشارداوە، بەتایبەتی کەلەبەرەکانی زەینی بەشێک لەوانەی باڵادەستن و دەکرێت لە ئاییندەدا دووبارە خولیای داڕشتنەوەی عیراق بن.
راستییەکەی، زەین و بیرکردنەوەیەکی لەو شێوەیە لەناکاو نییە، هەر ماوەیەک لەمەوبەر بوو، محەمەد شیاع سودانی بۆ وڵاتانی عەرەبی دووپاتکردەوە کە «قەدەری عیراق عەرەبییە»، قسەیەک کە پێشتر کازمی و زۆرێک لە سەرۆک وەزیرەکانی دیکەش کردوویانە و دەیکەن، ئەمە جگە لەوەی هەر لە نووسینەوەی دەستوورەوە ئەو زەینە سەپێنرا کە عیراق بەشێکە لە «ئوممەی عەرەبی»، بێنە و بەردەکانی نزیکەی 20 ساڵی رابردووش لەبارەی مافەکانی کورد و هەرێم، بە هەڵواسراوی هێشتنەوەی پرسی ناوچە دابڕێنراوەکانی ماددەی 140 و دواتریش رەفتارە عروبییەکانی عەرەبە هاوردەکان، رەفتارەکانی ماوەی دوای شەڕی داعش و ریفراندۆم، پێکنەهێنانی ئەنجومەنی فیدراڵی و نەبوونی هیچ هەرێمێکی دیکەی فیدراڵی، پرسەکانی سامانی سروشتی و مافداریی کورد بۆ خاوەندارێتیکردنیان و بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی لەبارەیانەوە، هەموویان کۆمەڵێک پێدراون کە هی ئەوەن بە دوودڵییەوە لە زەینە عروبییە ناوەندخوازەکە و ئەگەری زیاتر هەڵکشانی بڕوانیت، زەین و بیرکردنەوەیەک، کە لای بەشێک لە وڵاتانی عەرەبیش هەڵکشاوە، بە مەبەستی دوورخستنەوەی عیراق لە ئێران.
ئەو زەینە عروبییەی کە ئێستا بەرامبەر بە بەشێک لە مافە دەستوورییەکانی گەلی کوردستان و تەنانەت ناسنامەی عیراقی نوێ دژ و دڕدۆنگە، دواتر دژبەرییەکەی بپەڕێتەوە ئاستێکی باڵاتر و لەگەڵ قەوارەی دەستووریی هەرێمی کوردستان دژ بێت، ئەگەرێکی کراوەیە، رەنگە ئەگەر وریا نەبین رۆژێک بێت دەرگاوانەکانی سیاسەت وەکو دەرگاوانەکانی رۆژنامەی سەباح رەفتار دەکەن.

وتارەکانی نوسەر