وەزارەتی پەروەردە و هۆشیاریی یاسایی

بەو پێیەی یەكێك لە دروشمەكانی وەزارەتی پەروەردە بریتییە لە «پەروەردە و فێركردن»، ئەوا پێویستە هەم پەروەردەكردنی خوێندكار گشتی بێت و هەموو بوارەكان بگرێتەوە، هەم فێركردنەكەش هەمەجۆر بێت و هەموو بابەتێك بە گرنگ سەیر بكرێت بۆئەوەی خوێندكاران فێریان ببن.
یەكێك لەو بابەتانەی كە پێویستە وەزارەتی پەروەردە ئیدی بیری لێبكاتەوە و بیخاتە ناو پڕۆگرامەكانی خوێندنەوە لە هەرێم، «هۆشیاریی یاسایی»ە، ئەمەش بە جۆرێك رێكبخرێت كە تەواوی پۆلەكانی خوێندن بگرێتەوە و هەر لە سەرەتاییەوە خوێندكار ئاشنای ئەو یاسا و بڕگە و مادانە بكرێت كە تایبەتن بە بوارە جۆربەجۆرەكانی یاسا.
لێرەدا پێمانوایە چەند یاسا و زانیاریی و هۆشیارییەكی یاسایی لە پێشینە و گرنگ هەن كە سەرەتا و بەپێی توانایەكی زانستی یان یاسایی، فێرخوازان و خوێندكارانی پێ ئاشنا بكرێت و رابهێنرێن لەسەر ئەوەی كە ئەو یاسایانە بكەن بە كردار و بەرەو كۆمەڵگەیەكی یاسایی و هۆشیار هەنگاوبنێین كە ئەوانیش بریتین لە چەند بوارێك،  لەوانە:
یاساكانی تایبەت بە رێگریی لە توندوتیژی
هەموو ئەو یاسا و مادانەی كە تایبەتن بە توندوتیژی، جا ئیدی چ توندوتیژی خێزانی بێت یان هەر جۆرێكی توندوتیژی، بۆ خوێندكار و منداڵان و نەوجەوانانی كورد پێویستە، ئەمەش بەهۆی ژینگە و جۆری خێزانانەكان و ئەو پاڵنەرانەوە كە وایكردووە ئەم جۆرە توندوتیژییانە هەبن، بۆیە پێویستە خوێندراكارانی ئێمە لە منداڵی و هەر لە پۆلەكانی بنەڕەتییەوە ئاشنای ئەم یاسایانە بكرێن، بۆئەوەی لەلایەك رێگریی بكات لە هەر جۆرە توندوتیژییەك كە رووبەڕووی خۆی و خێزانەکەی دەبێتەوە، لەلایەكی دیكەشەوە بۆئەوەی خوێندكار و منداڵی كوردیش دووربكەوێتەوە لە هەر جۆرە توندوتیژییەك كە بیری لێدەكاتەوە و هەر لە منداڵییەوە بەجۆرێك لە جۆرەكان یاسا و پابەندبوون بە بنەما یاساییەكان شوێنی هەر حەز و خولیایەکی تۆڵەكردنەوە و توندوتیژیی لە منداڵاندا بگرێتەوە.
وەك دەوترێت «كە یاسا لە مرۆڤدا بووە نەریت، ئیدی تاوان و خراپە لە گیانی دەچنە دەرەوە»، بۆیە كە خوێندكاریش لە پۆلەكانی بنەڕەتییەوە ئاشنای یاسا جۆربەجۆرەكان بوو، ئیدی هەمیشە مرۆڤێكی دووردەبێت لە توندوتیژی و لەوە تێدەگات كە هەر توندوتیژییەك بەرامبەر كەسێك دەیكات، سزاكەی چۆنە و چەندە، بەمەش لە تاوان دووردەكەوێتەوە. 
یاساكانی هاتوچۆ
سەرەڕای ئەوەی كە لە قۆناغی بنەڕەتیدا و بەپێی تەمەنەکەی، منداڵ مافی هەڵگرتنی مۆڵەتی شۆفێریی نییە، بەڵام زۆر گرنگە بۆ خوێندكارانمان هۆشیارییەكی باشیان هەبێت بەرامبەر یاساكانی هاتوچۆ و رێگاوبان، چونكە ئەگەر یاساكانی هاتوچۆ دابەش بكەین، جگە لەوەی بەشێكی پەیوەست نابێت بە خوێندكارانەوە كە یاسای هەڵگرتنی مۆڵەت و لێخوڕینی ئۆتۆمبێلە، بەڵام بەشی دووەمی ئەم یاسایانە راستەوخۆ پەیوەستە بە تەواوی هاووڵاتیانەوە كە یاساكانی رێگاوبانە و زۆر گرنگە بۆ خوێندكاران لە كاتی رۆیشتن و گەڕانەوەدا لە خوێندنگە یاساكان بە وریاییەوە جێبەجێ بكەن تا تووشی كارەساتی گیانی و مادی نەبنەوە و سەلامەت بن.
ئەم یاسایانە پەیوەست نین بە تەمەنەوە و پێمانوابێت ئەگەر ئێمە تەمەنمان نەگەیشتبێتە كاتی هەڵگرتنی مۆڵەتی شۆفێری، ئیدی پێویستمان بەوە نییە هیچ لەبارەی یاساكانی هاتوچۆوە بزانین، بەپێچەوانەوە مادام ئەم یاسایانە لە بنەڕەتدا بۆ خزمەتی مرۆڤە، ئەوا پێویستە لە گەورەوە بۆ بچووك ئەم یاسایانە بە كردار جێبەجێ بكەین و لە ژیانی رۆژانەی خۆماندا بەكاریان بهێنین، لەكاتێكدا شۆفێر دەزانێت چۆن لەسەر شەقامێك لێدەخوڕێت، ئەوا دەبێت مرۆڤێك و خوێندكارێكیش بزانێت كەی و بەپێی چ یاسا و ئاماژەیەكیش لە شەقامێك دەپەڕێتەوە.
یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرە ئەلەكترۆنییەكان
هەر زانیارییەكی یاسایی لەم بوارەدا، هیچ جیاواز نییە لە بوارەكانی دیكە و پێمانوایە گرنگن کە خوێندكاران لە ناوەندەكانی خوێندندا فێریان ببن و بیخوێنن.
 لەلایەك بۆئەوەی خوێندكاران ئەم ئامێرانە زۆر بەكارنەهێنن و نەبێتە مایەی مەترسی تەندروستی رۆحی بۆیان، لەلایەكی دیكەشەوە نەبێتە هۆی خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكان لەلایەن خوێندكارانی تازە پێگەشتووەوە بەرامبەر خەڵكانی دیكە و كێشەی كۆمەڵایەتی لێبكەوێتەوە.
ئێستا ئەگەر بڕوانینە زۆرێك لە ماڵەكانی هەرێمی كوردستان، كێشەی ئەوەیان هەیە كە منداڵەكانیان چۆن ئالودە و هۆگری ئامێرەكانی مۆبایل و ئایپاد بوون و زیاتر لەهەر بوار و كتێب و وانەیەكی قوتابخانە گرنگی بە مۆبایل و تەكنۆلۆژیا دەدەن، ئەمەش نیشانەی ئەوەیە كە سەرەڕای ئەوەی دایك و باوكەكان كەمتەرخەمن، خوێنداران خۆشیان هۆشیارییەكی یاساییان نییە لەسەر ئەوەی كە رەنگە كێشەی كۆمەڵایەتی لێبكەوێتەوە و زیانیش بە منداڵەكە بگەیەنێت.
یاسای پەروەردە
یاسای پەروەردە و فێركاری لە هەرێمی كوردستان_عیراق، دوای ئەوەی لە پەرلەمان پەسەندكرا و لە ژمارەی 298ی رۆژنامەی وەقایعی كوردستاندا بڵاوبۆوە و لە 175 مادە پێكدێت، ئیدی دەبێت كاری پێبكرێت، یەكێك لە مادەكانی دەڵێت: «هەموو چالاكییەكی سیاسی لە قوتابخانەكاندا رێگە پێنەدراوە»، بەڵام بڕواناكەم نە خوێندكاران ئاشنای ئەم مادانە بن و نە رۆژێك لە رۆژانیش یاساناسە بەڕێزەكان لە قوتابخانەكانەوە ئەم یاسایەیان بۆ خوێندكاران راڤە كردبێت. وەك روونیشە رەنگە دۆخە سیاسییەكەی كوردستان و عیراق و ناوچەكەش دەرفەتی ئەوەی دابێت پرسی سیاسی بگاتە ناوەندەكانی خوێندن و خوێندكاران بكەونە ژێر كاریگەریی دیدگا و ئایدیۆلۆژیا حزبییەكانەوە و بە زیان بۆ خوێندكار و پرۆسەی پەروەردە بشكێتەوە.
جێگەی خۆیەتی ئیدی وەزارەتی پەروەردە بە هەر شێوەیەك بووە، یاساكان بباتە ناوەندەكانی خوێندنەوە، تەنانەت ئەگەر ئەو كارەش ئەستەمە كە یاسا بخاتە ناو وانەكانی سیستمی پەروەردەوە، ئەوا كارێكی ئاسانە هەندێك لە پارێزەرەكان بەسەر قوتابخانەكاندا دابەش بكات و هەر پۆلەی لە هەفتەیەكدا یەك وانەی یاسایی هەبێت و وەك هەر وانەیەكی دیكە نمرە و دەرچوون و دەرنەچوونی هەبێت. 
دانانی وانە یاساییەكان بۆ ناوەندەكانی خوێندن و بەتایبەتی خوێندنگە و پۆلە بنەڕەتییەكان، وادەكات تاكی كورد و خوێندكاران هەر لە سەرەتای تەمەنیانەوە ئاشنای كۆمەڵێك بنەمای یاسایی ببن و بە جوانی بەكاریان بهێنن، كە خوێندكاریش ئاشنای مادە و بڕگە یاساییەكان بوو، ئیدی لە ناوەوەی خوێندنگە بێت یان لە دەرەوە، سوودی لێ دەبینێت، دواجار چەندە خوێندكارێكی زیرەك و وریا لە وانەكاندا ببینین، هاوكات حوێندكارێكیش پێدەگات كە یاسایی دەردەچێت و یاساییانە هەڵسوكەوت دەكات. 

دانانی یاساکان لە پرۆگرامی خوێندندا گیانی ئەم پەپولانە دەپارێزێت