لە پێناوی ھەرەسپێهێنانی شۆڕشی کوردستان و لە چوارچێوەی رێکەوتننامەی جەزائیردا، (سەدام حسێن) نیوەی شەتولعەرەب و بەشێک لە خاکی عیراقی پێشکەش بە شای ئێران کرد. لە ئەنجامی ئەم پیلانگێڕییەشدا، گەلی کوردستان جارێکی دیکە تووشی دەردەسەری و نەهامەتی هات و شۆڕشی ئەیلولیش تووشی شکست هات.
وەک بڵێی قەدەری کورد وابێت، بەشێک لە یاد و یادەوەرییە خۆش و ناخۆشییەکانی لە مانگی ئازاردا کۆدەبێتەوە (نەورۆز، بەیانی ئازار، هەرەسی شۆڕشی ئەیلول، کیمیابارانی هەڵەبجە، راپەڕین ، کۆرەو و...هتد). ئەم رووداوانە بەتێکڕا لە مانگی ئازاردان.
یەکێک لە ناخۆشییەکانی ژیانی سیاسیم، ئازاری ساڵی (1975) بوو، عەقڵ و بیری ئەوسام توانای پەیبردن بەو شکستەی نەبوو، ئاخ چەند جەرگبڕبوو، کاتێک تەنانەت (عەدڵە) شێتیش وازی لە هاوارکردنی بژی پێشمەرگە هێنا!
دوای هاتنەوەی مەلا بەختیار لە پێنجوێن و وەرگرتنی بڕیاری گەڕانەوە و تەسلیمبوونەوە بە عیراق، کاک سەلام عەبدولڕەزاق و مامۆستا جەعفەر رۆیشتن بۆ گوندی (چوارکڵاو) بۆلای ئەو هەڤاڵانە کە بەتەمابوون لەگەڵ هەرێمی باوەڕدا بەرەنگاریی ھەڵبژێرن و لە ناوچەکەدا بەردەوامی بە شۆڕش بدەن، بۆئەوەی ئەو بڕیاڕە دوابخرێت بۆ کاتێکی گونجاوتر. هەروەها کاک سیروان تاڵەبانی و مەلا بەختیار و عەلی شامار و بەندە دەستمانکرد بە شاردنەوەی هەندێک چەک و تەقەمەنی لە قەڵوەزە لە دەرەوەی گوندی مەحمود قەجەر بۆ کاتی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی نوێ.
لە کۆتایی مانگی ئازاردا، بارەگای لقی یەکێتیی لاوانی خانەقیمان هەڵوەشاندەوە و کەرەستەی ناو بارەگاکەشمان دابەشکرد بەسەر خەڵکی گوندەکەدا.
بە خەمێکی قووڵەوە بارەگای لاوانمان بەجێهێشت و بەرەو ئۆردوگای ئەنزەڵ رۆیشتین، چەند رۆژێک لە ئەنزەڵ ماینەوە و دواجار بڕیارەکەی کۆمەڵەمان جێبەجێ کرد کە تەسلیمبوونەوە بوو.
ئێمە بەبێ گوێدانە چارەنووسی نادیار و ترسناک، بە جیاواز لە یەکتری و لەگەڵ خەڵکەکە تەسلیم بووینەوە، سەرەتا عەلی شامار، ئینجا مامۆستا جەعفەر و دوای ئەوانیش بەندە، ئینجا مەلا بەختیار و کاک سەلام عەبدولڕەزاق تەسلیمبووینەوە.
گریانی بێ فرمێسک و هاواری بێدەنگ!
ئێرانییەکان ئێمەیان لە ئەنزەڵەوە بەرەو قەسری شیرین و خاڵی سەر سنوور برد، ئینجا بە پیادە سنوورمان تێپەڕاند و گەیشتینە خاڵی (مونزیریە). دوای پڕکردنەوەی زانیاری بۆ لیژنەی پێشوازیکردن لە (عائدون) بە پاس بەڕێیان کردین بۆ (بەهرۆز)ی نزیک (بەعقوبە). بە تێپەڕبوونمان بەناو خانەقیندا، خەڵکێکی زۆر لەمبەر و ئەوبەری جادەکە راوەستابوون بۆ پێشوازی لە لەشکرە شکاوەکەیان، ئەوان خەمبار و ئێمەش لەوان خەمبارتر، لەو چرکەساتەدا، ئاشنابووم بە گریانی بێ فرمێسک و هاواری بێدەنگ!
بێ زیان و زەحمەتی، بەڵام لە ناخەوە خەمبار
لە بەهرۆز لەو دەشتەدا، دەسەڵات بە دار و حەسیر کەپریان دروستکردبوو، کارەبایان بۆ هێنابوو، چەند تەنکییەکی گەورەی ئاویش دانرابوو بۆ خوادنەوە، شوێنەکە جمەی دەهات لە (عائدون). شەو درەنگ گەیشتین، چاوم بە مامۆستا جەعفەر و کاک عەلی شامار کەوت، هەندێک قسە و باسمان پێکەوە کرد، دوای وەرگرتنی زانیاری لەلایەن لیژنەیەکی تایبەتەوە، لەبەرئەوەی ئێمە خوێندکاربووین، بەرەبەیانی رۆژی دوایی ئێمەیان هێنایەوە خانەقین لە قایمقامیەت نووسراویان بۆ کردین بۆ وەرگرتنمان لە قوتابخانە و ئیزنیان داین.
هەریەکە و رۆشت بۆ ماڵی خۆی بەبێ سوکایەتی و ئەزیەتدان و ناڕەحەتی، بەڵام ئێمە لە ناخەوە شکستخواردوو و خەمباربووین.
بە تێپەڕبوونی تەنیا ساڵێک، دنیا و ژیانمان چەند گۆڕا، جاران بە ئۆمێدی سەرکەوتن و خەبات لە پێناوی مافی میللەتدا، ئێستاش گەڕانەوە و رازیبوون بە شکست و ئەمری واقیع!
تێهەڵچوونەوە لە خەباتی نهێنی
دوای راهاتن و گونجان لەگەڵ بارودۆخی نوێی دوای هەرەس، کەوتینە چالاکی و کاری رێکخستن بۆ کۆمەڵە، رۆژێک پێش نیوەڕۆ لەسەر کاری بیناسازی بووم لە (حی العمال)، مەلا بەختیار بە سواری پاسکیلێکەوە هات بۆلام و وتی: هاوڕێیانی سەرکردایەتی کۆمەڵە گیراون و مەترسیم لەسەرە و دەبێت خۆم بشارمەوە و بڕۆم بۆ سلێمانی، ئێوە ترستان لەسەر نییە، بەهێمنی کار و چالاکیی خۆتان بکەن، لەنزیکترین دەرفەتدا پەیوەندیتان پێوە دەکەمەوە، باوەشمان بە یەکدا کرد بە چاوی پڕ فرمێسکەوە خواحافیزیمان لە یەکتریی کرد.
کۆمیتەی هەرێمەکان و خەوی ناخۆش بە تاقیکردنەوەوە
رۆژگاری نائومێدی زۆری نەخایاند، چونکە بەسەرکردایەتی کاک ئارام و بە ھیمەتی هاوڕێیان (کاک ئازاد هەورامی و کاک سالار و مەلا بەختیار) کۆمیتەی هەرێمەکان دروستبوو. لەناو کۆمیتەی هەرێمەکاندا، هەرێمی پێشڕەو یەکێک لە چالاکترین هەرێمەکانی ئەو سەردەمە بوو، ئەندامانی هەرێمەکەش پێکهاتبوون لە (سادق شەریف و مامۆستا موحسین و مامۆستا جەعفەر و دڵشاد مەولود و بەندە).
دوای لە کیسچوونی دوو ساڵی خوێندن لە ساڵی (1976) شەشی ئامادەییم تەواوکرد بە نمرەیەک کە بە دڵی خۆم نەبوو، بەو ھۆیەوە بۆ ماوەیەک بێزار و بێتاقەت بووم، تائێستاش جاروبار خەوی ناخۆش بە تاقیکردنەوەی شەشی زانستییەوە دەبینم.
دوای دەرچوونم لە شەشی ئامادەیی، لە پەیمانگەی تەکنۆلۆژیی بەغدا وەرگیرام، هەرچەندە ئەنجامەکەم بە دڵ نەبوو، بەڵام بە ناچاری چووم بۆ بەغدا بۆ تەواوکردنی خوێندن.
لە بەغدا شانبەشانی چالاکیی سیاسی و رێکخستن بۆ کۆمەڵە و یەکێتی لە خوێندنیشدا سەرکەوتوو بووم.
وەک هاوئاهەنگیکار لەنێوان کۆمەڵە و هەڵۆی سووردا
لەو سەردەمەدا بۆ کاروباری یەکێتی و کۆمەڵە چەند جارێک لە بەغدا چاوم بە مەلا بەختیار کەوت، لەو ماوەیەدا رێکخراوی هەڵۆی سوور دامەزرا بە هەماهەنگی لەگەڵ کاک ئارام. پەیوەندیی نێوان هەرێمی پێشڕەو و رێکخراوی هەڵۆی سوور لە ئەستۆی مندا بوو لە رێگەی ملازم جوامیر و کاک سەلمان داودەوە، لە دواییشدا کاک سادق شەریف ئەم ئەرکەی کەوتە ئەستۆ.
هەڵۆی سوور رێکخراوێکی تایبەت بوو بە چالاکیی سەربازی لەناو بەغدا، ئەندامەکانی پێکهاتبوو لە چەند هاوڕێیەکی کۆمەڵە و ئەندامانی رێکخراوی خوێنی شەهیدان کە لەناو برا فەیلییەکانماندا لە بەغدا دروست ببوو، کاک ملازم جوامێر بە ناوی نهێنیی ملازم هیواوە سەرپەرشتیی دەکردن.
بەڕاستی ئەندامانی رێکخراوی هەڵۆی سوور چاونەترس و ئازا و قارەمان بوون لە جێبەجێکردنی ئەرک و چالاکییەکانیان لە ناو بەغدا، دوای دەستگیرکردنیشیان لە زیندانی ئەمنی عامەی بەعس دووپاتیان کردەوە ئەم قارەمانانە چەند بە ورەو خۆڕاگربوون، چەند هەڵۆی بە جەرگ و بەرزەفڕبوون!
من هەر لەو سەروبەندەدا هاوڕێ وەسفیە بەنی وەیسم ناسی، نامە گۆڕینەوەی نێوان سەرکردایەتی کۆمیتەی هەرێمەکان و هەرێمی پێشڕەو لە رێگەی ئەم شێرە ژنەوە بوو، وەسفیە بەنی وەیس، تەنیا وەکو ژنێک کاری نەدەکرد، بگرە لەوە فراوانتر بیری دەکردەوە و رەفتاری دەکرد، بە زۆر ئەرک و کاری جیاوازیش رادەگەیشت، هەربۆیەش لە سەرجەم قۆناغە جیاوازەکانی خەباتدا ئەرکی جیاواز و هەستیاری پێسپێردا، کە دیارترینیان گەیاندنی نامەی مام جەلال بوو بە ئیمام خومەینی لە نەجەف، جگە لە گەیاندنی چەک بۆ رێکخراوی هەڵۆی سوور لە ناوجەرگەی شاری بەغدادا کە ئەوکات جێبەجێکردنی کارێکی لەو جۆرە، زۆر دژوار و پڕ مەترسی بوو، سەرەڕای ئەوەش وەسفیەخان یەکێک بوو لەوانەی هەمیشە لە زیندانی ئەبو غرێب سەردانی هاوڕێیانی دەکرد.
«بەرگەی لەدەستدانی تۆ ناگرم»
ئێمە لەو رۆژگارە سەختانەدا بە عەشقەوە کار و چالاکی کۆمەڵە و یەکێتیمان جێبەجێ دەکرد، زۆر جاریش سەرکێشیمان بە ژیان و گیانمانەوە دەکرد، بۆیە هەندێکجار مامۆستا موحسینی خاڵم دەیوت: عیماد ئاگات لە خۆت بێت، بەرگەی لە دەستدانی تۆ ناگرم!
دوای کۆچی دوایی ئەو، ئینجا بۆم دەرکەوت خاڵم بەچ هەست و نەست و دڵێکەوە وای پێوتووم، دیارە قەدەر وابوو من مەرگ و لەدەسدانی خاڵم بینی و کۆچی ناوادەشی بۆ هەمیشە کەسەرێکی نەبڕاوەی خستە دڵمەوە، کاتێک لە گردی سەلیم بەگ لە ژێر نمەی باران و لێزمەی فرمێسکەکانی ناخمدا گڵپۆشی ئەلحەدە پیرۆزەکەیمان کرد!
