بارزان شێخ عوسمان
دەستخۆشیی لە هەڤاڵەکان دەکەم لە دامەزراوەی سەرۆك جەلال تاڵەبانی، کە بە سەرپەرشتیی سکرتاریەتیی سەرۆك مام جەلال رێوڕسمی شەشەمین ساڵیادی سەرۆك مام جەلال لە هەرێمی کوردستان و بەغدا و نەجەفیش بەڕێوەدەبەن. ئەوەش مافێکی رەوای سەرۆك مام جەلالە بەوپێیەی هەر رابەرێکی کوردستان نەبوو، بەڵکو سەرۆك کۆماری عیراق و سەرکردەیەکی مەزنی عیراقییش بوو و پێگەیەکی دیاریشی هەبوو لە ناوچەکە و جیهانیشدا .
خەباتی رزگاریی و دیموکراسیی
بەڵێ ئەو لەگەڵ خەباتی زیاتر لە 60 ساڵییەکەیدا بۆ بەدیهێنانی مافەڕەواکانی گەلی کوردستان و پێکەوە گرێدانی خەباتی رزگاریی گەلەکەمان بە خەباتی دیموکراسیی عیراقەوەی کردە سەرمەشقی خەباتی کۆمەڵانی خەڵك. بەوپێیەی بەبێ سیستمێکی دیموکراسیی لە عیراق، مەحاڵە مافەکانی خەڵکی کوردستان دەستەبەر ببێت.
سەرۆك مام جەلال هەمیشە پێویستیی پێکەوەگرێدانی خەباتی دووپاتدەکردەوە، تەنانەت لە هەموو بۆنە و بروسکە و پەیامەکانیدا مژدەی ئەوەی دەدا کە لە ئایندەدا ئاهەنگی ئەو بۆنە و جەژنە لە بەغدای پایتەختدا دەگێڕین، تەنانەت لە دووەمین کۆنگرەی یەکێتیدا، لە راپۆرتە سیاسییەکەیدا دەستەواژەی (ئێمەی عیراقیی کورد)ی بەکارهێنابوو بۆ قووڵکردنەوەی ئەو پێکەوەگرێدانەی خەبات و بەشدارییکردن لە سیستمی دیموکراسیی عیراقدا. سەرەنجامیش دوای رووخاندنی رژێمی دیکتاتۆری وەك بنیاتنەرێکی گرنگی عیراقی نوێ رۆڵی گرنگی بینی و بووە یەکەمین سەرۆك کۆماری هەڵبژێراوی عیراق کە کاتی خۆی سەرۆکی پێشووی ئەمریکا باراك ئۆباما بە جۆرج واشنتۆنی عیراقی ناوزەد کرد. شانبەشانی ئەو پەرۆشییەی بۆ چەسپاندنی دیموکراسیی لە عیراقدا، لەمیانەی خەباتە کوردستانییەکەیدا کوردی بەشەکانی تریشی هەر لەبیربوو. هەژموونی دیپلۆماسی و سیاسیی خۆی خستبووە خزمەتی داکۆکیکردن لە کوردی سەرتاسەری کوردستانەوە تا حکومەتەکان رێگەی دیالۆگ بگرنەبەر بۆ چارەسەری مەسەلەی کورد، لەو هەنگاوەشدا سەرکەوتنی بەرچاوی بەدەستهێنا.
پێشتریش لە حوزەیرانی ساڵی 1991دا هاوزەمان لەگەڵ بەشداریکردنی لە کۆنگرەی سۆشیالیست ئینتەرناسیۆنالدا لە ئیستانبوڵ، چەندین سەرکردەی حزبەکانی تورکیا و سەرۆك تۆرگۆت ئۆزالیشی بینی، بەوەش مام بووە یەکەمین سەرکردەی کورد کە لە کۆشکی (چانکایا) بەڕەسمیی پێشیوازیی لێبکرێت. هەر ئەو دیدارەش بوو کە مام جەلال هانی سەرکردەکانی تورکیای دا بۆ دیالۆگ لەگەڵ کوردی تورکیادا. خۆ ئەگەر پیلانی دەزگا هەواڵگرییەکان نەبوایە ئەوا مەسەلەی کورد لەو وڵاتە ئێستا لە قۆناغێکی زۆر پێشکەوتوودا دەبوو .
باشکردنی پەیوەندیی سیاسیی و دیپلۆماسی عیراق
بە شێوازە دیپلۆماتیی و سیاسییە ناسراوەکەی خۆی پەیوەندییە سیاسیی و دیپلۆماتییەکانی دەوڵەتانی دراوسێ و ناوچەکە و جیهانی لەگەڵ عیراق بە جۆرێك بەهێز و پتەوکرد کە پێشبڕکێیان بوو لەسەر دامەزراندنی پەیوەندیی ستراتیژیی لەسەر بنەمای رەچاوکردنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان و سنوورەکانی عیراقیش نەبنە هەڕەشە لەسەر وڵاتانی دراوسێ.
مام هێشتا لە بەهاری تەمەنی سیاسییدا بوو کە لە ساڵی 1955 دا لە میانەی بەشداریکردنی لە فێستیڤاڵی خوێندکاران و لاوانی جیهاندا لە وارشۆی پایتەختی پۆڵۆنیا چاوی بە سەرکردە و سیاسەتمەدارانی عەرەبیی و عیراقی و دەرەوە کەوتووە بۆ گەیاندنی دەنگی رەوای گەلەکەی. هەر لەوکاتەوە پێی سەرسامبوون و وەك سیاسەتمدار و کارێزما و سەرکردەیەکی قاڵبوو لێیان رووانیوە، ئەوەش فاکتەرێکی گرنگ بوو کە سەرۆك مام جەلال ببێتە کەسایەتییەکی جیهانیی .
ماوەی سەرۆکایەتی مام جەلال
لە ماوەی سەرۆکایەتییدا پەرۆشیی بۆ یەکێتیی گەل و خاکەکەی لە روانگەی چەسپاندنی هاوسەنگیی لە ئەرك و مافە دەستوورییەکانەوە دووپاتدەکردەوە هەربۆیە لە ئاست مافەکانی هەرێمی کوردستاندا بە هەمان شێوەی بەشەکانی تری عیراق شێلگیرانە داکۆکیی دەکرد و هەمیشە پەرۆشی سەلماندنی کوردستانییبوونی کەرکوک و ناوچە دابڕاوەکان بووە لە چوارچێوەی مادەی 140دا هەر ئەو تێڕوانینەش وایکردبوو کە تا نەخۆشکەوتنی، دۆخی ئەو ناوچانە ئارام بوو.
لێرە و لەوێ دەوترا مام جەلال کار بۆ بەهێزبوونی پێگەی عیراق دەکات، لەو بارەیەشەوە دەرکەوت کە روانینی ئەو زۆر راشکاوانە و راستگۆیانە بوو کە گەلی کوردستان لە عیراق بە رێژەی 75 % دەنگی بە دەستووری عیراق داوە تا لە سایەی عیراقێکی دیموکراتی فیدراڵیی یەکگرتوودا بە مافە رەواکانی شاد بێت، بەو هۆیەشەوە لەو ماوەیەدا هەرێمی کوردستان پێشکەوتنی گەورەی بە خۆوە بینی لە هەمو بوارەکاندا، هاوکات هێندەی باڵیۆزخانەی دەوڵەتان لە بەغدا، کونسوڵخانە و نوێنەرایەتیی دیپلۆماسیی لە هەولێر کرانەوە، سەرباری ئەوانەش هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی گەورەی هەیە بە گوێرەی دەستوور، کە نیمچە سەربەخۆیە .
بۆیە هەر نیگەرانیی و مەترسییەکی لەو جۆرەی بەدوور دەزانی کە هەرێمی کوردستان بەرەو جوداخوازی هەنگاوبنێت .
سەرکردەیەکی خاکیی و ئاسایی لە ژیانی تایبەتیدا
ئەو سەرکردەیە سەرباری ئەو پێگە بەهێزە نێودەوڵەتیی و ئیقلیمیی و ناوخۆییەی، بەڵام هەر کەسێکی خاکیی و ئاسایی بوو لە ژیانی تایبەتیدا و هەرگیز خۆی جیانەدەکردەوە لە کەسانی ئاسایی، حەزی دەکرد بە سادەیی بژی.
مامی گەورە خاوەنی خانووبەرە، زەویوزار، پارەو پوولی ناو بانکەکان و گرێبەستە هەمەجۆرەکان نەبوو، بەڵام خاوەنی کەلتور و گەنجینەیەکی زۆر دەوڵەمەندی سیاسیی و دیپلۆماسی بوو کە پەیڕەوکردن و چاولێکردنی، عیراق و کوردستان دەگەیەنێتە کەنارێکی ئارام و پڕ ئاسودەیی.
خەسڵەت و جوانییەکانی سەرۆك مام جەلال زۆرن کە لە ژمارە نایەن لە وتار و موناسەبەیەکی وادا ریزبەند ناکرێن و مافی خۆیان نادرێتێ، بۆیە تەنیا ئەوە دەڵێم کە لە عیراق و ناوچەکە و جیهانیش کەسایەتییەکی وەك بەڕێزیان دووبارە نابنەوە. کەواتە باشترین پاداشت بۆ زیندوو راگرتنی ناوی سەرۆك مام جەلال بەردەوامبوونە لەسەر رێباز و پڕەنسیپەکانی .
