پێگەی ژن لە سیاسەتدا

10:08 - 2024-01-15
زوڵفان غەریب
248 خوێندراوەتەوە

سیاسەتی دروست بریتیە لە هونەری جێبەجێكردنی ئەوەی كە دەكرێت لەناو كاروبارەكانی وڵاتدا لەلایەن دەسەڵاتداران ‌و هەڵسوڕێنەرانی ژیانی كۆمەڵگە، بە مەبەستی ئەوەی پەیوەندییەكانی نێوان خەڵك و خۆیان ‌وەک دەوڵەت‌، بەشێوازێك رێكبخرێت كە لە بەرژەوەندییە گشتییەكانی میللەت بێت.
سیاسەت پڕۆسەیەك یان شێوازێكی وەرگرتنی بڕیارە بۆ گروپەكان، لەزۆربەی بوارەكانی ژیانی كۆمەڵگەدا رۆڵی گرنگی هەیە.
لە كۆمەڵگەیەكی دیموكراسیدا، سیاسەتكردن ئاسانە، بەڵام پەیڕەوكردنی رەنگدانەوەی راستەوخۆی لەسەر ئیدارەی كاروبارەكانی حكومڕانیدا دەبێت، بۆیە لە هەرێمی كوردستانیش، سیاسەت رەنگدانەوەی لە دەسەڵاتدا هەیە، بەڵام لە ئەجێندای پارتە سیاسییەكاندا گۆڕانكاری پیادەكردنی جیاوازیان هەیە ‌و هەڵسوكەتی كەسانی سیاسی پێگە ‌و رۆڵیان دیاری دەكات ‌تا لە رێگەی سیاسەتەوە بە ئامانجە كەسییەكانیان بگەن‌ و تەواوی چالاكی ‌و تایبەتیی ناوخۆیی وڵاتێك لەلایەن سیاسییەکانەوە دەکرێت بۆ گەیشتن بە دەسەڵات.
ژنان دەبێت پێگە ‌و رۆڵیان لە سیاسەتی گشتی وڵاتدا لە ئاستێكی بەرزدا دیاری بكرێت ‌و بەشداریی كاریگەریان هەبێت لە بەڕێوەبردنی جومگە هەستیارەكانی وڵاتدا.
پرسی ژن لە مێژووی هاوچەرخدا لەچوارچێوەی تێگەیشتی تیۆری نوێی سیاسەتدا خۆی دەبینێتەوە، بەمەش ژنان دەبنە خاوەنی چەندەها دەستكەوت لە بواری كۆمەڵایەتی ‌و ئابووری ‌و سیاسیدا ‌و كاردانەوەی راستەوخۆی لەسەر پێشكەوتن‌ و ئازادی رادەربڕین لە مومارەسەی دەسەڵاتدا دەبێت لە حكومڕانیدا.
پێویستە ژنان لە هەر قۆناغێكدا بە لەبەرچاوگرتنی سەردەمی كاركردنی بزووتنەوەی ژنان بەرنامەی گونجا‌و دابڕێژن لە بوارەكانی كۆمەڵایەتی ‌و ئابووری ‌و سیاسی كە لەگەڵ پێشكەوتن ‌و گەشەكردنی سەردەم بگونجێت.
ئەمەش تەنها كاری رێكخراوەكانی ژنان نابێت، بەڵكو بە هاوكاری رێكخراوە مەدەنییەكان ‌و دەوڵەت ‌و هاوكاریی پارتە سیاسییە پێشكەوتووخوازەكان ‌و رێكخراوەكانی نێودەوڵەتی دەبێت، بۆ ئەوەی ژنان لە هەموو بوارەكاندا هەلیان بۆ بڕەخسێت ‌و بەردەوامییان هەبێت، چونكە مێژووی تاك لایەنی ‌و پیاوسالاری رەگێكی لە مێژینەی هەیە‌و رەگی لە بەها كۆمەڵایەتی ‌و كەلتوری‌ و سیاسیی ‌و ئابووری ‌و لەسەر رەهەندەكانی كۆمەڵگە داكوتاوە.
وە بۆ ئەمەش پێویستە بۆ تێڕوانین ‌و بەشداریكردنی ژنان لە كایەكانی دەسەڵاتدا كۆمەڵگە وەكو كارەكتەرێكی سیاسی لە بواری حكومڕانیدا بیان بینن، بۆ ئەمەش هەمواركردنی هەندێك مادەی یاسایی پێویست دەكات‌ .
ئێستا پرسی ژن ‌و مافەكانی یەكێكە لە گرنگترین بابەت ‌و پرسەكانی سەردەم، بۆ ئەمەش چەندین رێكەوتننامەی نێودەوڵەتی هەیە تایبەت بە پرسی ژنان.
لە ساڵی 1948 جاڕنامەی جیهانیی مافی مرۆڤ چەند دەسكەوتێكی بۆ ژنان هەبوو، بەپێی ساڵەكانی مێژوو چەندەها بڕیار‌ و رێكەوتننامە دەركراون بۆ كارئاسانكردن‌ و بەشداریكردنی ژنان لە سەرجەم سێكتەرەكاندا، بەتایبەتیش بڕیارنامەی 1325 ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیەكگرتووەكان لە رێكەوتی 31/10/2000 پەسەندكرا، بەڵگەنامەیەكی نێودەوڵەتییە لەسەر ژنان ‌و ئاشتی ‌و ئاسایشی ئەم بڕیارنامەیە بەدەنگی (بەڵێ‌) بەبێ‌ هیچ دژێك پەسەندكرا، هانی وڵاتانی ئەندام دەدات لەسەر دەستەبەری زیادكردنی نوێنەرانی ژنان لە سەرجەم ئاستەكانی دروستكردنی بڕیار لە دامودەزگاكان ‌و میكانیزمی نیشتمانی ‌و هەرێمی‌ و نێودەوڵەتییەكان بۆ قەدەغەكردنی ململانێكان ‌و بەڕێوەبردن.

وتارەکانی نوسەر