دەڵێن لەناوەڕاستی شاری دیاربەکر، نووسراوی سەر تابلۆیەکی شار دەڵێ: شانازی بکە کە تۆ زمانەکەت تورکییە.
دەشزانن کە ئەم شارە کوردییە، بەڵام بۆچی وایان وتووە؟ چونکە دەزانن ناسنامەی هەر میللەتێک زمانەکەیەتی و دەیانەوێت بڵێن لە تورکیا تەنها تورک زمان هەیە و زمانی تر نییە.
شانازیکردن تەنها بۆ ئەو کەسانەیە کە تورک زمانن. دەستەواژەیەک هەیە پێیدەڵێن زمانی دایک، لەو وڵاتانەی کە مافی پەنابەری دەدەن، رێگە دەدەن بۆ هەر پەنابەرێک کە منداڵەکانی لە خوێندنگە وێڕای زمانی ئەو وڵاتە، وانەیەکیش بە زمانی دایکیان بخوێنن. واتا نەک قەدەغەی زمانی دایکیان ناکەن، بەڵکو یارمەتییان دەدەن و خەرجیشیان لێدەکەن.
ماوەیەکە لە هەرێمی کوردستان، دەبینین منداڵان لە تەمەنی زۆر بچووک فێری زمانی بیانی دەکەن، دەیان خوێندنگە لەکوردستان کراوەتەوە بۆ منداڵان بە زمانی بیانی.
دژی ئەوە نییم کەمرۆڤ فێری زمانی جۆراوجۆر ببێت جگە لە زمانی خۆی، بەڵام ئەوەی لێرە دەگوزەرێ قەدرنەزانینی زمانی رەسەنی کوردییە، چونکە ئەمە خەریکە سەردەکێشێ بۆبابەتی تری کەلتوریش.
هەموومان شاهێدی ئەوەین کە دەچینە هۆڵەکانی ئاهەنگێڕانی ژنهێنان و بووک گواستنەوە، سەرەتای ئاهەنگەکە بە زمانی عەرەبی گۆرانی دەوترێت و هێنانی تیپی لوبنانی و سوری و ئەوانە، ئەمە چ مانایەکی هەیە ئەگەر کەم تەماشاکردنی زمان و کەلتورەکەمان نەبێت؟
ئایا عەرەبەکانیش لە ناوەڕاست و باشووری عیراق بە گۆرانی کوردی سەمادەکەن؟ راستە کورد وەکو نەتەوە داگیرکراوین، بەڵام باپیرانمان گرنگترین شت کە کردویانە دەستگرتن بووە بە زمان و کەلتورەکەمانەوە کە هەردووکیان هۆکارێکی گرنگی مانەوە و نەتوانەوەمان بووە.
ماوەیەکە لە هەرێمی کوردستان، دەبینین منداڵان لە تەمەنی زۆر بچووک فێری زمانی بیانی دەکەن، دەیان خوێندنگە لەکوردستان کراوەتەوە بۆ منداڵان بە زمانی بیانی.
کورد لە تورکیا کاتێک بە ئاشکرا بە کوردی قسەیان دەکرد(غەرامە دەکران) و چەندین لیرەیان لێدەستاندن، کە دەچوونە نەخۆشخانەکانی تورکیا بۆ چارەسەر، ئەگەر بەکوردی قسەیان بکردایە ئەوا چارەسەر نەدەکران.
ئێمە ئێستا خۆمان حوکمی خۆمان دەکەین، دەستووری نوێی عیراق هەردوو زمانی عەرەبی و کوردی بە رەسمی ناساندووە، کەچی خۆمان وا لە زمان و کەلتورەکەمان دەکەین.
کوردی باکوور قەرزاری (لاوک بێژ و دەنگبێژانن) کەلەناو ئەو زەبر و زەنگ و قەدەغەی زمانەکەمان، زمانی کوردیان بەزیندویی هێشتۆتەوە.
کوردی رۆژهەڵات، قەرزاری شاعیرانی پێشەنگن، ئێمەش قەرزاری خەبات و زانایانی بواری زمان و قوربانیدان و خوێنی شەهیدانین لەم بەشەی باشوور کە ماوین، چونکە زمان و کەلتورەکەمان پاراستووە. ناڵێین وشە و رستە و بڕگە، ئەدەبیاتی زمان ناگۆڕێت، هیچ خراپ نییە وەکو گەلانی دونیا لەگەڵ پێشکەوتن و تەکنۆلۆجیا و ئینتەرنێت وشەی نوێ و تازەش بکەینە کوردی و وشەش داتاشین، بەڵام رەسەنایەتی لەدەست نەدەین.
لەجیاتی ئەوەی هەنگاو بۆ ستانداردبوونی زمانەکان بنێین، خەریکە خۆمان پەراوێزی دەخەین و گرنگی پێنادەین.
بۆیە داواکارم لە بەرپرسانی ئەم هەرێمە، وەزارەتەکانی(پەروەردە، خوێندنی باڵا، رۆشنبیری) هەنگاوی جدی بنێن بۆ پاراستنی زمان و کەلتوری کوردی.
وەزارەتی شارەوانی و پارێزگار و قائیمقام و بەڕێوەبەری ناحیەکان، لە سنووری خۆیان ئەم بابەتە بەهەند وەربگرن، رۆشنبیران و نووسەران و خەڵک هەڵمەتێکی نیشتمانیی گشتگیر لەو رووەوە دەستپێبکەین، بۆ گرنگیدان بەزمان و کەلتوری خۆمان.
ئەم دۆخەی باشوور فرسەتێکی مێژووییە و ئەرکێکی ئەخلاقی و نیشتمانییە. بەچەسپاندنی پایەکانی زمانی کوردی لەهەموو بوارە (سیاسی و رۆشنبیری و کارگێڕی و یاسایی و زانستی.....هتد) کاریگەریی گەورەی دەبێ لەسەر تەواوی کورد لەهەموو دونیا و بەتایبەتیش لە دەوروبەر.
دژی زمان و کەلتوری هیچ گەلێک نیم، بەڵام پێموایە زمان و کەلتوری نەتەوەکەم لەمەترسیدایە و هیچ رۆژێک زمانەکانی تری میللەتان دەوڵەمەدندتر نەبوون لەزمانی کوردی. بۆیە دەمەوێ بەدەستی خۆمان زیانی لێ نەدەین.
* مامۆستای زانکۆی کۆیە
